نهج البلاغه، از جمله کتبی است که حاوی موضوعات گوناگون می‌باشد، و هر کس به اندازۀ تشنگی خود، از این دریا چشیده است. یکی از مباحثی که بایستی بدان توجّه کرد، عواملی است که مربوط به اقبال و ادبار دولت‌ها می‌شود. هر دولت و حکومتی، برای این‌که سالیان بیشتری حکومت کند و استوار بماند، لازم است اصول و روش‌هایی را به کار بندد، تا اقبالش بر ادبارش غلبه کند و بر اریکۀ قدرت، مدّت زمان بیشتری تکیه زند. حضرت علی (×)، از موضع رهبری و حکومت بر یک جامعۀ اسلامی، در سخنان خویش به عوامل فروپاشی و انحطاط جوامع اشاره نموده است که لازم است این عوامل دسته‌بندی و مرتّب شود و آن‌ها را به‌صورت منسجم آورد. تشخیص مسیر درست و جلوگیری از انحراف، گمراهی و افراط و تفریط، حکومت را به اهداف عالیۀ خویش می‌رساند و یک زندگی راحت را به جامعه ارزانی می‌دارد.
رسالۀ پیش رو با استفاده از روش کتابخانه‌ای نوشته شده است و با جمع‌آوری و دسته‌بندی مطالب مربوطه از آموزه‌های امام علی (×) به تشکیل خانواده حدیث پرداخته شده است. در این رساله با توجّه به فرمایشات امیرالمؤمنین علی (×) عوامل فروپاشی جوامع به چهار قسمت تفکیک شده است. عوامل سیاسی مانند: ولایت‌ناپذیری، استبداد و خودکامگی و قدرت‌طلبی که ظهورش در یک حکومت فروپاشی آن‌را رقم خواهد زد. از نگاه امیرالمؤمنین (×) عامل دیگری که سقوط یک جامعه را در پی دارد، عوامل اجتماعی است. اختلاف و تفرقه، جهادگریزی و ترک امر به معروف از جملۀ این عوامل است. عوامل فرهنگی، شامل مواردی همچون، دنیاطلبی، وارونگی ارزشی، جهل و نادانی و... است که ظهور آن در یک حکومت ملازم با فروپاشی است. آخرین عوامل فروپاشی عوامل اثرگذار عرصۀ اقتصادی است که مباحثی مانند، فقر و ناداری، فرورفتن در کام‌رانی، تصرّف در بیت‌المال، توزیع نابرابر امکانات از جملۀ این عوامل است. در پایان هر فصل نیز عوامل تحکیم‌کننده را مطرح نموده‌ایم. عواملی که در چهار حوزۀ عنوان شده، از انحطاط جوامع و سقوط آن‌ها جلوگیری می‌کند. مانند: ولایت‌پذیری، اتّحاد و انسجام ملّی، آگاهی و بصیرت، حراست از بیت‌المال و رفاه عمومی.
پایان نامه برّرسی و تحلیل عوامل فروپاشی جوامع از منظر امام علی (علیه السلام) با تأکید بر نهج البلاغه
