لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 56
نهضت اصلاحی دکترمصدق
و کودتای 28 مرداد 1332 ـ تاریکخانة اشباح و اسناد
فرید مرجایی
ملُــکِ مـا را خوردنی فهمیــده است بـر سـر مـا شیـــره‌ها مالیــده است
او گمان دارد که ایران خوردنی است همچو شیره سرزمینی خوردنی‌ست
بـا وثــوق‌الــدولــه بســـت اول قــرار دیــد از آن حاصــلی نـامـد بکــار
چون که او مـأیوس گردید از وثـوق کـودتایی کرد و ایـران شد شلــوغ
میرزاده عشقی شاعر و روزنامه‌نگار مبارز، از شعر "جمهوری سوار" در مورد دولت استعماری انگلیس در روزنامه "قرن بیستم
حقیقت را باید گفت" شیخ محمد خیابانی, صاحب روزنامه "تجدد
اشاره: هر بار که فرصت تاریخی دست می‌دهد و مقداری اسناد و مدارکی از منابع و آرشیوهای مختلف استخراج می‌شود، درک تاریخی ما را از وقایع کودتای 1332 روشن‌تر می‌نماید. با آن‌که سازمان اطلاعاتی سیا از در اختیارگذاشتن کلیه مدارک کودتا در آرشیو خود بعد از پنجاه سال به بهانه "امینت ملی" ممانعت می‌ورزد،(1) اطلاعات جدیدی از منابع مختلفی در مورد جزییات سرنگونی دولت قانونی و ضداستعماری دکترمحمدمصدق بدست آمده که در پرتو این اطلاعات، نتایج سیاسی ـ تاریخی تازه‌ای گرفته می‌شود. در ضمن در حال حاضر مرکز پژوهشی غیرانتفاعی "آرشیو ملی امنیتیوابسته به دانشگاه جرج واشنگتن امریکا، با استناد به قانون شفافیت سیاسی برای به‌دست آوردن کلیه این مدارک، علیه سازمان سیا به دادگاه شکایت نموده است
متأسفانه شالودة فکری بعضی تحقیقات ساده‌اندیش و غیرتاریخی از وقایع نهضت ملی‌شدن صنعت نفت، تا حدودی سقوط دولت ملی دکترمحمد مصدق را مولود کمبود قاطعیت آن دولت و "اشرافی بودن" وی عنوان کرده، و توجه کافی به کنش‌ها و هنجارهای سیاسی ـ اقتصادی درون‌زا و برون‌زا، و پایگاه‌های مربوطه عنایت نمی‌کنند.(2) گزارشهای معدودی از تحلیلگران خارجی و ایرانی اتفاقات 28 مرداد 32 را خودجوش و قیام درون‌زا معرفی کرده، بعضی چهره‌های سیاسی حتی واژة کودتا را توصیف مناسبی برای وقایع روز 28 مرداد نمی‌دانند. اردشیر زاهدی در نامه‌ای به روزنامة نیویورک تایمز (22 ماه می 2000) مدعی شده است که چون قانون اساسی تغییر نکرد، پس اتفاقات آن روز، کودتا محسوب نمی‌شود. شخصیت حقوقی دیگری در میزگرد صدا وسیما اعلان کرد که "اصلاً کودتایی صورت نگرفت" ،"تغییر و تحول و جابه‌جایی قدرت" بوده است، نه کودتا!(3
همواره بین ناظرین و فعالین، این یقین وجود داشت که جریانات مشکوکی که نمی‌‌‌‌خواستند مسیر اصلاح‌طلبی مصدق سامان پیدا کند، در تماس مستقیم با خارج بوده‌اند. ولی تا به حال شواهد و قراینی وجود نداشت. اکنون این شواهد به‌صورت مستند وجود دارند که عواملی با پخش دشنام و بدگویی و با تحریکات مستقیم بیگانه بین روحانیون و دکترمصدق شانتاژ کرده و اختلاف می‌انداختند
قبل از کودتا (زمینه
تاریخ جامع مبارزات نهضت ملی‌شدن صنعت نفت از حوصلة این نوشتار خارج است. این مقاله بیشتر به وقایع روز 28 مرداد و فرآیند جهانی تکیه و توجه دارد. ولی برای نشاندن بحث در چارچوب تاریخی برای نسل کنونی، مقدمه‌ای هرچند خلاصه لازم به نظر می‌رسد. پس از کسب سمت نخست‌وزیری، اولین بخشنامه صادر شده از دکتر مصدق به شهربانی (با رونوشت به دادگستری)، تأکید به آزادی بیان داشت، و این‌که مطبوعات به خاطر هرگونه انتقاد یا دشنام به مقام رئیس دولت به هیچ‌وجه تحت تعقیب قرار نگیرند. در آن دوره سانسور مطبوعات در قلمرو کار شهربانی بود و مسئولیت آن با شخصی به‌نام "محرم علی‌خان" بود که به‌وسیلة دکترمصدق برکنار شد. دولت دکترمصدق با وجود کشمکش با توطئه‌های استعمار و کارشکنی‌های هواداران دربار، با برخورداری از حمایت آیت‌الله کاشانی، لایحة قانون صنعت ملی‌شدن نفت را از مجلس گذراندند و در رودررویی با انگلیس در دادگاه لاهه پیروز برآمد. به علاوه در عمر کوتاه دولت او تعدادی قوانین اصلاحی، منجمله لایحة قانون کار و بیمه‌های اجتماعی تصویب شد. ولی لایحة قانون بیست درصد افزایش بهرة زارعین، به‌خصوص نیروهای اجتماعی را به چالش می‌طلبید. قانون مذکور سهم رعایا را ده‌درصد بالا برده و ده‌درصد باقی، باز از بهرة مالکین به عمران و آبادی روستاها و مناطق اختصاص می‌داد. این رفرم اجتماعی، به بار سیاسی ـ اقتصادی جریانات اضافه کرده و با تقلیل‌دادن بهرة مالکین، طبیعتاً فئودال‌ها را به مرزبندی سیاسی تشویق می‌نمود. باید در مدنظر داشت که مصدق همچون اصلاح‌گران دیگر چون قائم مقام و امیرکبیر دارای دشمنان خارجی و دشمنان داخلی بود. خاطرنشان می‌شود که در آن مقطع تاریخی، دربار همواره به‌وسیلة امکانات ارتش در انتخابات مجلس کشور دخالت می‌نمود. برای نهادینه‌کردن انتخابات سالم، دولت دکترمصدق اصلاح قانون انتخابات مجلس را در دستور کار خود قرار داده بود. ولی فراکسیون اقلیت به رهبری جمال امامی و میراشرافی در دورة هفدهم با یک هماهنگی سیاسی با اغتشاشات و مانورهای کارشکنی، موانع ایجاد کرده و از پیشرفت کار دولت جلوگیری می‌کردند. همان‌طور که ذیلاً ملاحظه خواهیم کرد و از مدارک محرمانة سازمان سیا هویداست، انگلیس و امریکا بودجة مخصوصی برای تقویت نمایندگان مخالف در نظر گرفته بودند. مخالفین با ربودن و ترور سرتیپ افشارطوس رئیس کل شهربانی کشور درصدد سقوط دولت برآمدند. با آن‌که مظفر بقایی که با دکترمصدق تا تیرماه 31 همکاری داشت، در این حادثه دست داشت، نمایندگان مخالف از تعقیب و دستگیری مشارالیه به‌عناوین مختلف جلوگیری کردند.(4
برای جلوگیری از به بن‌بست کشیدن مجلس و تعطیلی کار دولت، یک هیئت هشت‌نفره مرکب از نمایندگان بی‌طرف تشکیل می‌شود که به اختلافات رسیدگی، و راه‌گشایی نماید. گزارش آن هیئت به حمایت از دولت دکترمصدق، به وی حق و اختیاراتی برای ادارة کشور ارائه می‌کند
طراح اصلی پروژة آژاکس، یکی از تحلیلگران سرویس اطلاعاتی سیا وابسته به دانشگاه پرینستن امریکا، شخصی بود به‌نام دکتر دونالد ویلبروی در ماه مارس 1954 یعنی چهارماه بعد از کودتای 32، گزارشی برای قسمت آرشیو تاریخی سیا (عملیات سری گزارش 280) تهیه می‌نماید و در مقدمة گزارش اهمیت درس‌های تجربة کودتای ایران را برای پروژه‌های آینده متذکر می‌شود. در آوریل 2000 روزنامة معتبر نیویورک تایمز مدعی شد که یکی از مقامات سابق سیا گزارش دونالد ویلبر را به‌منظور انتشار، در اختیار آنها قرار داده است. نیویورک تایمز در دو مرحله، آوریل و ژوئن 2000، با حذف قسمت‌هایی آنها را به چاپ می‌رساند.(5
تحقیق و بررسی درمورد کودتای 28 مرداد 50 ص
