عراق به سبب در اختیار داشتن 112 میلیارد شبکه ذخیره نفت خام، به عنوان دومین کشور جهان از لحاظ ذخایر نفتی[1] می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای را در آینده اوپک و معادلات نفتی جهان داشته باشد و همین مسأله، بهانه ایالات متحده پس از تصرف عراق بود و با طراح اینکه سهمیه در نظر گرفته شده برای عراق در اوپک (2 درصد نفت جهان)[2] به هیچ وجه برازنده عراق نیست، بذر جدایی و تفرقه را در بین عراق با سایر اعضای اوپک بیفکند. تا حدی که بوش و چنی تصور می‌کردند که ذخایر نفتی عراق در کمترین مدت ممکن می‌تواند بازارهای جهان را اشباع کند و قیمت نفت خام را به شبکه‌ای 15 دلار برساند.[3]
اگر تولید کنندگان نفت بازار را اشباع کنند قیمتها سقوط وحشتناکی خواهد داشت و اوپک تحت فشار قرار خواهد گرفت. این امر باعث عدم ثبات در کشورهایی که اتکاء بودجه آنها به درآمدهای نفتی است، خواهد شد و عدم ثبات اقتصادی بر بی‌ثباتی سیاسی فراگیر در منطقه خاورمیانه افزوده می‌گردد. کارشناسان معتقدند هدف نهایی آمریکا دستیابی به منابع عظیم نفتی جهان به منشور کنترل مناقشات آینده و تسلط بر کانون‌های احتمالی قدرت در آینده (اروپا و چین، روسیه) است. در این میان آژانس بین‌المللی انرژی که در آغاز عملاً برای مقابله با اوپک تشکیل شده بود، سعی می‌کند چنین بر همگان به باوراند که جایگزین‌هایی برای قدرت اوپک هم می‌توان یافت. مقامات آژانس مذکور شایع می‌کنند که مناطق نفت خیزی در خارج از اوپک وجود دارند که می‌توانند بر سلطه چندین دهه آن در بازار خاتمه دهند.
از طرف دیگر بحث حضور یا خروج عراق از اوپک مسأله‌ای است که می‌تواند بر سرنوشت اوپک اثر بگذارد. از اینرو به بررسی این مسأله خواهیم پرداخت که آیا عراق به عنوان یکی از بنیانگذاران اوپک پس از حمله آمریکا به عراق (مارس 2003)، بر اتحاد و همگرایی با اوپک وفادار خواهد ماند و یا اینکه به عنوان متحد آمریکا و انگلیس مسیری خلاف اوپک را می‌پیماید و با ایجاد اختلاف بین اعضاء درباره نظام سهمیه بندی، افزایش تولیدات نفت بدون توجه به نظام سهمیه فروش ذخایر نفتی به شرکت‌های نفتی آمریکایی – اروپایی به تجزیه و تضعیف اوپک می‌انجامد. حال با توجه به اینکه اوپک در جهت تحولات ناشی از جنگ عراق – آمریکا قرار خواهد داشت و پیامدهای جنگ متوجه این سازمان خواهد بود بررسی این پیامدها که قطعاً بر سیاستگذاریهای نفتی خاورمیانه ای و اوپک تأثیرگذار است، حائز اهمیت است. حال با توجه به این امر سرنوشت اوپک چگونه خواهد بود.
2-1- سئوال اصلی:
جنگ آمریکا علیه عراق در مارس 2003 چه پیامدهای سیاسی ـ اقتصادی بر آینده اوپک بر جای خواهد گذاشت.
سئوالات فرعی:
- اهداف و ساختار اوپک چیست؟
- رابطه آمریکا و عراق پس از تشکیل اوپک چگونه بوده است؟
- دلایل حمله آمریکا به عراق چه بود؟
- آیاعراق به تنهایی می‌تواند جایگزین مناسبی برای تأمین نیازهای نفتی آمریکا باشد.
3-1- فرضیه اصلی:
جنگ آمریکا علیه عراق باعث تسلط آمریکا بر منابع نفتی عراق شده و بازتاب آن باعث تشدید اختلافات بین اعضای اوپک و در نتیجه تضعیف اوپک خواهد شد.
فرضیه‌های جانشین:
- جنگ آمریکا علیه عراق باعث اتحاد بیشتر اعضای اوپک خواهد شد و اوپک نه تنها تضعیف نخواهد شد بلکه تقویت نیز می‌شود.
- جنگ آمریکا علیه عراق تأثیری بر روند فعلی اوپک برجای نخواهد گذاشت و این امر بیشتر بدنبال نظم نوین جهانی با تأکید بر امنیت انرژی است.
4-1- متغیرهای دخیل:
1- قیمت تولید و مصرف نفت جهان
2- ذخایر و تولید نفت اوپک
3- تولید، مصرف و ذخایر نفتی کشور عراق
4- بحرانهای مؤثر بر قیمت نفت
5- جنگ آمریکا علیه عراق
6- آینده اوپک
5-1- تعریف عملیاتی مفاهیم:
حادثه یازدهم سپتامبر: در تاریخ یازده سپتامبر 2001 چهار هواپیمای ربوده شده بوسیله افراد ناشناس با ساختمانهای پنتاگون در واشنگتن و مرکز تجارت جهانی در نیویورک اصابت کردند و بخش اعظم آن را تخریب کردند که آمریکا عاملان این حمله تروریستی اسامه بن لادن و شبکه تروریستی القاعده نسبت داد بدین ترتیب مبارزه خود را علیه تروریسم آغاز کرد.
[1]- سیاوش دریابار، «بوش نفت نمی‌خواهد»، صبح و اقتصاد، ش 78، 2/2/93، ص10.
[2]- «لقمه چرب (نفت آمریکا، نفت عراق و اوپک»، همشهری، سال دوم، ش 283/3031، 4/2/83، ص 13.
[3]- سیاوش دریابار همان.
فصل اول: طراحی پژوهش
- مقدمه1
1-1-طرح مسأله2
2-1- سئوال اصلی3
1-2-1- سئوال فرعی3
3-1- فرضیه اصلی4
1-3-1- فرضیه جانشین4
4-1- متغیرهای دخیل4
5-1- تعریف عملیاتی مفاهیم4
6-1- پیشینه تحقیق5
7-1- روش تحقیق9
8-1- هدف تحقیق10
1-8-1- هدف کلی10
2-8-1- هدف جزیی10
9-1- قلمرو تحقیق10
10-1- انگیزه و ضرورت تحقیق11
عنوان صفحه
11-1- موانع و تنگناهای تحقیق11
12-1- سازماندهی تحقیق11
فصل دوم: کلیات نظری
- مقدمه نظری14
1-2- همگرایی15
1-1-2 - عوامل همگرایی اوپک20
2-2- نظام تک قطبی متقارن22
3-2- دکترین بوش، نظم نوین جهانی26
4-2- نظریه هژمونی و کاربرد آن در منطقه خاورمیانه28
1-4-2- اهداف هژمونیک آمریکا29
2-4-2- هژمونی نفتی آمریکا29
فصل سوم : تاریخچه و عملکرد اوپک
1-3- چگونگی شکل‌گیری اوپک32
2-3- اهداف و برنامه‌های اوپک33
3-3- اعضای اوپک35
4-3- ساختار و ارکان اوپک36
1-4-3- کنفرانس36
عنوان صفحه
2-4-3- هیئت عامل38
3-4-3- دبیرخانه38
4-4-3- دبیر کل39
5-3- تحولات اوپک از زمان تشکیل40
6-3- آژانس بین‌الملل انرژی و نقش آن در کاهش قدرت اوپک42
7-3- جنگ عراق علیه ایران و تأثیر آن بر اوپک45
8-3- جنگ عراق علیه کویت و اوپک47
9-3- حمله آمریکا به عراق (2003)51
10-3- جمع‌بندی تحولات اوپک53
11-3- نوسانات نظام سهمیه بندی اوپک53
فصل چهارم: تحولات عراق
1-4- پیشینه تاریخی و جغرافیایی عراق69
2-4- تاریخچه نفت و عراق71
3-4- بحرانهای عراق در حوزه خلیج فارس74
1-3-4- جنگ عراق علیه ایران و تأثیر آن بر نفت عراق74
2-3-4- جنگ عراق علیه کویت76
3-3-4- جنگ آمریکا علیه عراق78
عنوان صفحه
فصل پنجم: اهداف آمریکا در عراق
1-5- آمریکا و خلیج فارس80
2-5- رابطه ایالات متحده در جنگ عراق علیه ایران82
3-5- جنگ عراق علیه کویت و نقش ایالات متحده آمریکا85
4-5- حمله آمریکا به عراق یک گزینه با چندین هدف87
5-5- افزایش وابستگی آمریکا به نفت90
6-5- دلایل و اهداف آمریکا از جنگ92
1-6-5- شرایط اقتصادی آمریکا در بروز جنگ93
2-6-5- اهداف و دلایل داخلی آمریکا94
3-6-5- اهداف و دلایل منطقه‌ای آمریکا96
4-6-5- اهداف و دلایل جهانی آمریکا99
فصل ششم: دیدگاه‌ها و تحلیل‌ها درباره حمله به عراق و آینده اوپک
1-6- اتحادیه اروپا و بحران عراق104
1-1-6- موافقان حمله به عراق105
2-1-6- مخالفان حمله به عراق106
2-6- قطعنامه 1441 و دیدگاه‌های موافق و مخالف حمله به عراق109
1-2-6- ادله موافقان حمله آمریکا به عراق110
عنوان صفحه
2-2-6- ادله مخالفان حمله آمریکا به عراق111
3-6- آینده اوپک با حضور یا عدم حضور عراق113
1-3-6- اگر عراق در اوپک بماند113
2-3-6- اگر عراق از اوپک خارج شود114
4-6- تحلیل‌های اقتصادی عرضه و تقاضای جهانی نفت117
1-4-6 - شاخص‌های کمی عرضه و تقاضای جهانی نفت117
2-4-6- تحلیل اقتصادی آمارهای 10 ساله نفت جهان120
فصل هفتم:
نتیجه‌گیری126
منابع و مأخذ132
پیوست‌‌ها و ضمائم141
شامل 160 صفحه فایل word
دانلود پایان نامه پیامدهای جنگ آمریکا و عراق و تأثیر آن بر آینده اوپک
