وجدان کاری
وجدان کاری :
مفاهیم متفاوتی در ابعاد روان شناختی وجدان مطرح شده است . برخی وجدان را به معنای آگاهی از اندیشه پنهانی انسانی دانسته اند . گروهی وجدان را دریافت ، درک ، توجه به درجاتی ازکنترل اندیشه یا مشاهده و تشخیص مربوط به خود فرد را مطرح کرده اند . دسته ای وجدان را مشابه از درون آگاه شدن و عامل ابراز قوه قضاوت کردن بیان نموده اند و برخی وجدان را به معنای مالکیت تمامی قوای ذهنی می دانند . استعدادی که به تشخیص نیک و بد می پردازد و برای امور ارزش قائل است و نیک و بد را از هم متمایز می سازد و برای ما نوعی الزام ایجاد می کند . یعنی تکلیف را به ما نشان می دهد وجدان نام دارد .
وجدان بایستگی ها را از نبایستگی ها و شایستگی ها را از ناشایستگی ها تفکیک می کند وجدان قاضی امین است وجدان راهنمایی مطمئن و نظاره گری امین است و در نظاره خود هیچ بازیگری ندارد . وجدان خلوتگاهی است که در آنجا انسان با خود به گفتگو می پردازد و در حقیقت وجدان قطب نمای بشر است . در صورتی که انرژی های مربوط به وجدان به سوی کار متمرکز و معطوف شود وجدان کاری نام می گیرد . وجدان کاری هر یک از افراد با توجه به مولفه ها و عوامل گوناگون بالا شکل می گیرد و با توجه به پدیده جمع افزایی ( سینرژی) رنگ خاصی پیدا می کند و به اشکال شخصیتی منحصر به فرد تحول می یابد . از نظر تعریف ، وجدان کاری عبارت است از حس اخلاقی که کار خوب و تمام را از کار ناپسند وناقص تمیز داده به انجام آن گرایش داشته و از انجام این پرهیز می کند .
به عبارت بهتر وجدان کاری ، یک مربی درونی است که نقش خود را از لحظه شروع کار تا پایان آن با انجام وظایف زیر ایفا می کند :
1) آگاهانه کار خوب را تشخیص داده ، آن را معرفی می کند .
2) قصد انجام آن کار را پاکیزه می سازد .
3) فرد را به انجام آن بر می انگیزد .
4) برای انجام درست آن با خود پیمان می بندد .
5) بر کار نظارت داشته ، با مراقبت آن را کنترل می کند .
6) با بازرسی کار انجام شده ، نقش حسابرسی خبره را ایفا می کند .
7) در این صحنه قدرتمندانه به قضاوت و داوری نشسته ، قاطعانه حکم نهایی را صادر می کند .
8) در صورت مشاهده اشتباه خود را ملامت و در صورت تخلف شدید خود را تنبیه کرده و در صورت درستی کار به خودش پاداش می دهد .
هرچند وجدان کاری یک عامل درونی و خود کنترلی و به عنوان ناظری دائمی در تمامی مراحل فعالیت فرد در جامعه محسوب می گردد و مستقیماً بر کیفیت و کمیت کار تأثیر می گذارد ولی بدون انضباط اجتماعی به نتیجه نخواهد رسید . انضباط اجتماعی به نتیجه نخواهد رسید . انضباط اجتماعی به مشابه بستری است که این امکان را فراهم می سازد تا قابلیت ها و استعدادهای افراد در جامعه پرورش و رشد یابند تا اثر بخشی بیشتری در این زمینه بدست آید . بنابراین می توان گفت وجدان کاری و انضباط اجتماعی اثرات متقابل بر یکدیگر دارند .
عوامل موثر بر بهره وری :
بطور کلی بهره وری تحت تأثیر چهار عامل ارزشها و طرز تفکر اجتماعی ، سازمانها و تشکیلات موجود ، میزان سرمایه گذاری انسانی و غیرانسانی و نیروهای بیرونی است . اگر پذیرفته شود که ارزشهای فرهنگی در یک جامعه بر روابط و فعالیتهای افراد و سازمانها حاکم است می توان ادعا کرد که ارزشها و طرز تفکر اجتماعی در میزان و چگونگی تحولات بهره وری تأثیر عمیق دارد . سازمانها و نظام حاکم بر آنها در صورتی که در معرض رقابت قرار گیرند ، بطور طبیعی بهره وری در سطح ملی افزاش خواهد یافت و چنانچه نظام رقابتی بتدریج به سوی انحصاری قدم بر دارد ،نرخ بهره وری تقلیل خواهد یافت و تشخیص منابع غیر عقلایی خواهد شد .
اگر محور کلیدی موثر بر بهره وری را نیروی انسانی بدانیم ، عوامل موثر بر بهره وری که ناشی از وجدان کاری ، فرهنگ کار و انضباط اجتماعی که نیازمند بخشی مفصل است . لیکن موضوع کار که در عین حال هسته تولید و اکسیر توسعه در یک جامعه محسوب می شود : مهمترین عاملی است که چنانچه مطلبو آن تبدیل به اعتیاد در بین افراد اعم از جوان و پیر شود می تواند در بهسازی زیربناهای عادی زندگی نوع افراد جامعه موثر واقع شود بدین ترتیب موجب افزایش قدرت خرید و رفاه در جامعه شود . طبیعی است مهمترین معضل جوامع تازه توسعه یافته عدم توجه به اهمیت موضوع فوق است و لذا در این جوامع جوهر و کار به عنوان ابزار متحرک و بهره وری کار به عنوان اکسیر توسعه پایدار اغلب ناشناخته باقی مانده است . این در حالی است که این گونه جوامع با فقر و تبعات شدید آن روبرو هستند .
وجدان کاری و مفاهیم مشابه :
وجدان کاری با مفاهیمی از قبیل انضباط ، روحیه ، کارآیی ، انگیزش و تعهد در عین حال که رابطه نزدیکی دارد متفاوت است . وجوه تشابه و افتراق این مفاهیم با وجدان کاری ذیلاً توضیح داده می شود .
الف – وجدان کاری و انضباط :
انضباط به معنی ترتیب مبتنی بر نظمی خاص است . در مسائل اجتماعی شیوه زندگی مبتنی بر قانون را انضباط گویند که در این خصوص معمولاً نیرویی خارجی برای رعایت آن مورد نیاز است . در این شرایط مجریان قانون تنها وظیفه تنبیه خاطیان را به عهده دارند و کسانی که قانون را محترم می شمارند تنها به وظیفه خود عمل کرده اند ؛ در حالیکه وجدان کاری ، نیرویی است درونی که هم پاداش می دهد ( رضایت درونی ) و هم کیفر ( عذاب وجدان) .
ب – وجدان کاری و روحیه :
روحیه را نیرویی می دانند که به یاری آن فرد خود را در تطابق کامل با سازمانن می بیند و وظایف خود را با علاقه و انضباط انجام می دهد .
مراد از روحیه ، رفاه روحی و جسمی فرد است که وی را قادر می سازد تا به نحوی موثر زندگی و فعالیت کند و عمیقاً احساس کند که در هدف گروهی که به آن تعلق دارد سهیم است. به یاری روحیه ، فرد می تواند وظایف خود را با نیرو و شوق وانضباط کامل انجام دهد .
به این ترتیب روحیه از تطابق فرد و سازمان نتیجه می شود . در حالیکه وجدان کاری حاصل احساس و تعهد درونی فرد در قبال وظایفی است که پذیرفته است .
اخلاق کار در جامعه ایران :
در جامعه ما ، علی رغم وجود عناصر مثبت بسیار در فرهنگ آرمانی دینی ( که در آن به کار ارزش بسیار نهاده می شود ) و نیز علی رغم سنت امامان در ارج نهادن به کار و تأکید بیشتر بر ارزش های اکتسابی تا انتسابی ( که این امر به بهترین وجه در حیات و حکومت امام علی (ع) در زمینه انتخاب کارگزاران و عمل ایشان خود را نشان می دهد . و همچنین علی رغم وجود ارزش های مثبت نسبت به کار در « سازمان سنتی کار» از جمله در روستا و سازمان کشاورزی [ فرهادی ، 1375 ، 40 – 39 ] و اصناف در ساختار کلی جامعه ارزش هایی غلبه دارد که اخلاق کار و به تبع آن وجدان کاری را تضعیف می کند .
شواهد بسیاری وجود دارد که در کارگاه های خانوادگی ، کارگاه های شهری فن آوران ، سازمان های جمعی کشاورزی در روستا و حتی در واحدهای بازرگانی و تجاری ، کار به عنوان ارزشی فی نفسه تلقی می شده و مبنای ارتقا و رشد قرار می گرفته است . در این واحدها – که سازمان های عمده کار در جامعه بوده اند – معیارهای کاری رعایت شده است ؛ افراد کار را به عنوان جلوه و بروز جوهرۀ خویش تلقی کرده ، وجود خویش را در کار متجلی می ساخته اند [ موسی رضا ، 1372 ، 148 – 147 ] ، چنانکه در سازمان علمی ، در میان اهل علم و هنرمندان – که آن را هم می توان نوعی سازمان کار دانست – شواهد متعددی وجود دارد که علما و اهل دانش و هنر وجود خود را در کار خویش نهاده و از صرف نیرو و وقت برای ارایه کاری در حد کمال دریغ نکرده اند .
دانلود پاورپوینت روابط کار در سازمان- 37 اسلاید
