مقدمه
افزایش چربی خون از جمله بیماریهای مزمن است که به دلیل اختلالات متابولیسمی ناشی از عوامل متعدد ایجاد میشود. با اینکه داروهای کاهندۀ چربی خون در دسترس هستند هنوز این بیماری یکی از عوامل مهم در تشدید بیمـاریهـای قلبی ـ عروقی در بیمـاران مبتلا به دیابت، فشار خون بالا و بیماران قلبی عروقی میباشد.
عواملی مانند عدم رضایت بیماران از مصرف داروهای رایج کاهندۀ چربی خون، بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف بیش از حد و طولانی این داروها، بیماریهای ناشی از افزایش چربی خون و هزینههای تحمیلی بر بیماران موجب شده است که تمایل به درمانهای جایگزین و سنّـتی افزایش یابد.
مصرف گیاهان داروئی و میوهجات علاوه بر کاهش هزینههای درمان نتایج رضایتبخشی در عوارض افزایش چربی خون بالا در بسیاری از جوامع داشته است. باید توجه داشت که تمایل به مصرف گیاهان داروئی کاهش دهندۀ چربی خون در اکثر جوامع حتی در کشورهای پیشرفته نیز بطور گستردهای عمومیت یافته است.
مصرف این گیاهان بخصوص زمانی که درمانهای رایج قادر به کنترل بیماری نباشند، چشمگیر میباشد (فصلنامۀ گیاهان داروئی، حسن فلاح حسینی). رژیم غذایی و مصرف گیاهان داروئی مؤثر بر چربی خون میانگین کلسترول تام و تری گلیسیرید (T.G) و لیپوپروتئین با دانسیتۀ کم (LDL) و نسبت کلسترول توتال و لیپوپروتئین با دانسیتۀ زیاد (HDL) را نسبت به قبل از درمان کاهش داده و میزان (HDL) را افزایش داده است (تحقیقات بالینی باریج اسانس، دکتر طوبی کاظمی ـ دکتر حسین پناهی).
کلسترول چیست؟
کلسترول مادهای است از جنس چربی که در تمام سلولهای بدن وجود دارد و در ساخت دیوارۀ سلولی و برخی هورمونها نقش مهمی ایفا میکند. مولکولهـای چربی پس از جذب از روده در سیستم گردش خـون توسـط کلستـرول حمـل میشونـد. قسمت اعظــم کلستـرول در داخـل بـدن و توسـط کبـد ساخته میشود و بقیـۀ آن بـا مصـرف غذاهـای پُـر کلسترول و پُـر چرب وارد بـدن میشـود (سـایت: www.tebyan.com).
بالا بودن کلسترول
بالا بودن سطح چربی خون ممکن است منجر به تصلّب شرائین و افزایش خطر سکتههای قلبی شود. وجود چربی اشباع شدۀ بیش از اندازه در رژیم غذایی ممکن است عامل آن باشد اما ارثی بودن آن هم قابل انکار نیست. کلسترول برای بسیاری از اعمال بدن لازم است و ذاتاً خطرناک نمیباشد.
انواع کلسترول
1- کلسترول LDL (بد)
این نوع کلسترول خاصیت چسبندگی دارد و به راحتی به جدار داخلی دیوارۀ رگها میچسبد و باعث باریک شدن و در نهایت انسداد مجرای داخلی رگها میگردد. از این رو به کلسترول بد معروف است.
2- کلسترول VLDL (خوب)
این نوع کلسترول مولکولهای چربی را از کبد به دیگر قسمتهای بدن حمل میکند و بعد از انتقال چربی به بافتها، تبدیل به کلسترول LDL میگردد.
3- کلسترول HDL (خوب)
این نوع کلسترول، کلسترولهای LDL موجود در طول دیوارههای رگها را پیدا کرده و به آنها میچسبد و آنها را از جدارۀ رگها پاک میکند و از باریک شدن و انسداد رگها جلوگیری مینماید. به همین دلیل به کلسترول خوب معروف است.
بطور کلی برای تشخیص بالا بودن چربی خون اندازهگیری دو نوع چربی خون یعنی کلسترول و تری گلیسیرید انجام میشود (سـایت: www.tebyan.com).
افزایش کلسترول خون
افراد زیادی دچار مشکل بالا بودن کلسترول خون هستند. کلسترول مادۀ موم مانندی شبیه به چربی است که توسط کبد ساخته میشود و در تمامی سلولهای بدن وجود دارد. بدن ما به کلسترول نیاز دارد تا بتواند هورمونها و بعضی ویتامینها و نیز دیوارۀ سلولی را بسازد و وظایف مهم دیگری را انجام دهد.
قسمت عمدۀ چربی خون به صورت کلسترول میباشد. گر چه مقادیر محدود کلسترول برای بدن لازم است لیکن بالا بودن میزان آن میتواند موجب تصلّب شریانها و افزایش خطر حملۀ قلبی و سکتههای قلبی و مغزی شود و هر چه جزء بیشتری از کلسترول خون از کلسترول(HDL) تشکیل شده باشد و میزان کلسترول (LDL) آن کمتر باشد، خطر حملۀ قلبی کاهش خواهد یافت.
پژوهشگران طی بررسیهای زیاد متوجه شدهاند که میزان بالای کلسترول خون همیشه خطرآفرین است و به ازای هر 1% افزایش میزان کلسترول خون، خطر حملۀ قلبی تقریباً 2% افزایش مییابد و به ازای هر 1% کاهش کلسترول خون احتمال وقوع حملات قلبی 2% کم میشود. به عنوان مثال اگر کلسترول خون فردی 20% کاهش یابد، احتمال خطر قلبی در وی 40% کم میشود.
عموماً اگر میزان کلسترول بدن شما کمتر از 200 میلیگرم در دسیلیتر باشد، میزان آن در حد خوبی است (پایاننامه، دکتر علیرضا آثاررخ، 6902 کلسترول).
1- اسیدهای چرب اشباع شده
اسید چرب بـا 2 کربن (2C)، اسید استیک در چربیها یافت نمیشود اما اولین اسید چرب اسید بوتریک( 4C) که اولین بار در کره مشاهده گردید. اسیدهای چرب اشباع معمولاً دارای مولکولهای فاقد شاخۀ جانبی هستند.
اسید چرب اشباع با 8 کربن در حرارت معمولی مایع است که در چربی شیر یافت میشود. با افزایش تعداد کربنها در ساختار اسیدهای چرب اشباع شده بیش از 10 کربن به صورت جامد میباشند. با افزایش تعداد کربنهای اسید چرب نقطۀ ذوب، وزن مولکولی و ویسکوزیته افزایش مییابد. اسیدهای چرب کاپریک (10C)، میرستیک (14C) و لوریک (12C) در چربیهای نارگیل و روغن هستۀ نخل وجود دارد.
میزان اسیدهای چرب پالمتیک (16C) و استئاریک (18C) موجود در چربیها متفاوت میباشند. بخصوص روغن پالم (نخل) سرشار از اسید پالمتیک بوده اما بافت چربی حیوانی (پیه) سرشار از اسید استئاریک است.
2- اسیدهای چرب اشباع نشده
اسیدهای چرب اشباع نشده دارای یک، دو و یا سه گروه آلیل میباشند و به مقدار بیشتری نسبت به اسیدهای چرب اشباع شده در ساختمان تری گلیسیرید شرکت میکنند.
اسیدهای چرب اشباع نشده برای اغلب حیوانات و انسانها ضروری هستند زیرا اسیدهای چرب اشباع نشده در بدن آنها سنتز نمیشوند لذا باید این اسیدهای چرب در جیرۀ غذایی روزانۀ حیوان و انسان وجود داشته باشد.
بیشترین میزان اسیدهای چرب اشباع نشدۀ موجود در چربیها و روغنها را گروه (18C) تشکیل میدهند. این اسیدها با پیشوند امگا نشان داده میشوند. مهمترین آنها اسید اولئیک (1 : 18C) (امگا 9) با یک پیوند مضاعف، اسید لینولئیک (2 : 18C) (امگا 6) با دو پیوند مضاعف جزء اسیدهای چرب ضروری محسوب میشوند زیرا بدن قادر به سنتز آن نیست و یا اسیدهای چرب اشباع نشده با چند پیوند مضاعف اسید لینولئیک (امگا 6) توسط گیاهان سنتز میشود و نقش تغذیهای مهمی را به عنوان یک اسید چرب ضروری به عهده دارد. جدول (1) درصد اسیدهای چرب در ترکیب با گلیسرول را در بعضی از روغنها و چربیها نشان میدهد.
جدول (1) ـ درصد اسید چرب ترکیب شدۀ موجود در روغنها و چربیها
روغن یا چربی اسید میرستیک 0=14C اسید پالمتیک
0=16C اسید استئاریک
0=18C اسید اولئیک
1=18C اسید لینولئیک
2=14C اسیدهایچرب اشباعنشدهچند پیوندی
کره 11 26 11 30 2 1
چربی 1 24 18 42 9 0
مارگارین 5 23 9 33 12 1
مارگارین(پلیغیراشباع) 1 12 8 22 52 1
روغن ماهی 5 15 3 27 7 43
روغن زیتون 0 12 2 73 11 1
روغن پالم 1 40 4 45 9 0
روغن کلزا 0 0 1 24 15 10
روغن ذرت 0 12 2 31 53 2
روغن لوبیای سویا 0 10 4 14 53 7
روغن آفتابگردان 0 6 6 33 58 0
روغن گلرنگ 0 7 2 13 74 0
جدول (2) ـ منابع چربیهای اشباع شده و اشباع نشدۀ چند پیوندی
چربیهای اشباع شده به مقدار زیاد فرآوردههای شیر
گوشت
مواد غذایی دیگر کره، خامه، شیر، پنیر
جگر، گوشت بره، گوشت گاو
روغن نارگیل، روغن هستۀ پالم، روغن پالم، مارگارین جامد، پیه
چربیهای اشباع نشدۀ چند پیوندی به مقدار زیاد روغنهای نباتی
میوههای گردویی
مارگارین روغن ذرت، روغن لوبیای سویا، روغن گلرنگ، روغن آفتابگردان
بیشتر آنها به جز میوههای نارگیلی
بسیاری از انواع مارگارین مخصوصاً مربوط به لوبیای سویا و دانۀ آفتابگردان
اسیدهای چرب ضروری
اسیدهای چرب اشباع نشدۀ چند پیوندی (PUFA) در تغذیۀ انسان اهمیّت ویژهای دارند. چون بعضی از آنها برای بدن ضروری هستند زیرا بدن نمیتواند آنها را بسازد و بنابراین باید از طریق غذا تأمین شوند. مهمترین اسیدهای چرب ضروری (EFA) اسید لینولئیک است که به مقدار زیاد در روغنهای استخراج شده از دانههای ذرت، لوبیای سویا و آفتابگردان یافت میشود. اسید آراشیدونیک را نیز اغلب به عنوان یک اسید چرب ضروری میشناسند هر چند اگر بطور قاطع صحبت شود واقعاً چنین نیست چون میتواند در بدن از اسید لینولئیک ساخته شود.
اهمیّت اسید لینولئیک در تغذیه
مهمترین اسید چرب اشباع نشده از بُعد تغذیه اسید لینولئیک (2 : 18C) میباشد. چنانچه ذکر شد این اسید چرب در بدن سنتز نمیشود لذا باید توسط مواد غذایی تغذیه شود. کمبود اسید لینولئیک در جیرۀ غذایی باعث بیماری تصلّب شرائین (انسداد عروق) در انسان میشود که نهایتاً منجر به سکتۀ قلبی خواهد شد. این اسید چرب اشباع نشده در سلامتی انسان نقش اساسی دارد که عبارتند از:
1- ترمیم بافتهای مجروح
2- سلامتی پوست
3- در مکانیسم رشد و تکامل
4- سازندۀ پروستاگلاندین
بیوسنتز اسید لینولئیک به پروستاگلاندین
اسید لینولئیک تغذیه شده میتواند در بدن انسان به پروستاگلاندین تبدیل شود. نمودار (1) بیوسنتز اسید لینولئیک به پروستاگلاندین را نشان میدهد.
اسید لینولئیک (امگا 6)
د ـ هموگامالینولئیک اسید
اسید آراشیدونیک
ایکزاپنتانیک اسید
پروستاگلاندین ترمبوزکزان
پروستاگلاندین باعث سنتز ایکوزانوئیدها میشود که از لحاظ بیولوژیکی یک هورمون فعالکنندۀ بافتها میباشد. ایکوزانوئیدها نقش اساسی در سنتز ترمبوژنازها، اریتروژنازها و تنظیم فشار خون دارد.
ایکوزانوئیدها میتوانند از رسوب چربیها و تشکیل پلاکتها و یا به عبارتی از تصلّب شرائین جلوگیری نمایند. هر فرد میتواند احتیاج روزانۀ اسید لینولئیک خود را با تغذیۀ روغنهای گیاهی مانند روغنهای گلرنگ، آفتابگردان، سویا، پنبهدانه، بادام زمینی و کلزا تأمین نماید. جدول (3) میزان اسید لینولئیک موجود در روغنهای گیاهی، چربیهای حیوانی و روغن آبزیان بر حسب درصد را نشان میدهد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 33 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله افزایش چربی خون