مقدمه
هدف
دامنه کاربرد
اصول روش نگهداری انگور
وسایل و مواد لازم
برداشت ـ درجهبندی و بستهبندی
طرز عمل در سردخانه
جلوگیری از فعالیت قارچها
پیوست شماره 1
بسمهتعالی
پیشگفتار
آیین کار نگهداری انگور در سردخانه که به وسیله فنی نگهداری میوه و سبزی در سردخاانه تهیه و تدوین شده و در شصت و ششمین کمیته ملی استاندارد فرآوردههای کشاورزی و غذایی مورخ 66/10/13 مورد تایید قرار گرفته , اینک به استناد ماده یک قانون مواد الحاقی به قانون تأسیس مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب آذرماه 1349 به عنوان استاندارد رسمی ایران منتشر میگردد .
برای حفظ همگامی و همآهنگی با پیشرفتهای ملی و جهانی در زمینه صنایع و علوم , استانداردهای ایران در مواقع لزوم مورد تجدیدنظر قرار خواهند گرفت و هرگونه پیشنهادی که برای اصلاح یا تکمیل این استانداردها برسد در هنگام تجدیدنظر در کمیسیون فنی مربوط مورد توجه واقع خواهد شد .
بنابراین برای مراجعه به استانداردهای ایران باید همواره از آخرین چاپ و تجدیدنظر آنها استفاده نمود .
در تهیه و تدوین این استاندارد سعی شده است که ضمن توجه به شرایط موجود و نیازهای جامعه حتیالمقدور بین این استاندارد و استاندارد کشورهای صنعتی و پیشرفته همآهنگی ایجاد شود .
لذا با بررسی امکانات و مهارتهای موجود و اجرای آزمایشهای لازم این استاندارد با استفاده از منابع زیر تهیه گردیده است :
1 ـ آمار نامه کشاورزی سال 64 از انتشارات وزارت کشاورزی
2 ـ نتایج حاصله از آزمایشات بررسی ویژگیهای کیفی و انباری ارقام انگور ایران ـ داریوش شرافتیان ـ مؤسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر از سال 1358 لغایت 1363
3 ـ مسائل پس از برداشت انگور چکیده بررسیهای انجام شده بر روی ویژگیهای کیفی و انباری و روشهای افزایش عمر انباری این محصول ـ داریوش شرافتیان ـ مؤسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر سال .1364
4 ـ استاندارد نگهداری میوه و سبزی در سردخانه شماره 830 ایران .
5- 5- Table grapes – guide to cold storage (ISO 2168 – 1974)
6- 6- Guide for cold storage of table grapes (IS: 9303 – 1979)
7- 7- The cold storage of vinifera table grapes by A.Lloydryall and John M. Harvey united states department of agriculture Washington D.C June 1967
8- 8- General viticulture
by A. J. Winkler – James A. Cook
W. M. Kliewer Lloyd, A. Lider
university of California press 1974
9- 9- Recommended conditions for cold storage of perishable published by international institute refrigeration 1979
آیین کار نگهداری انگور در سردخانه
0 ـ مقدمه
انگور یکی از میوههایی است که بشر آن را از دیرباز شناخته و در طول قرون به روشهای مختلف از آن بهرهگیری نموده است . درخت انگور که در ایران آن را تاک , رز یا مو نیز مینامند از نظر گیاهشناسی دارای 60 گونه است که مهمترین آنها گونه Vitis vinifera از جنس Vitis و از خانواده Vitaceae میباشد . ارقام تاک قابلیت تطابق با اکثر اقلیمهای آب و هوایی را داشته و به همین لحاظ کاشت آن در مناطق مختلف جهان متداول گشته است . در ایران حدود 400 رقم تاک وجود دارد که تقریبأ 50 رقم آن در سطح تجاری در مساحتی برابر 160 هزار هکتار اعم از آبی و دیمی مورد کشت و بهرهبرداری است . استفاده از " مو " محدود به میوه رسیده آن یعنی انگور نبوده بلکه برگ و میوه نارس آن هم ( غوره , آب غوره و غوره خشک ) مصرف غذایی دارد . خود انگور نیز فقط به شکل تازه آن به مصرف نمیرسد , بلکه عصاره آن به صورت آب انگور یا شیره و خشک شده آن به صورت کشمش و محصولات تخمیری آن به صورت خمر , الکل و سرکه مصارف طبی و غذایی دارند . بعضی از ارقام انگور دارای خصوصیات ژنتیکی از قبیل ضخامت پوست حبه و استحکام پیوند دم به خوشه در اکثر موارد درشتی حبه و غیره هستند که موجب میشود در مقایسه با سایر ارقام در شرایط مساوی مدت بیشتری تازه بمانند . این ارقام در مناطقی که دارای تابستان ملایم و طولانی هستند , قابلت نگهداری بهتری دارند و اگر در زیرزمین خانه که دارای رطوبت بیشتری و حرارت و نور کمتری است نگاهداری شوند , ممکن است دو یا سه ماه با تبعیت متوسط تازه بمانند . معمولا در روش سنتی خوشهها را از سقف زیرزمین میآویزند تا هوا به تمام حبهها برسد و فعالیت قارچها , ( کپکها و مخمرها ) را که باعث سیاه شدن , گندیدن و تخمیر حبهها میشوند کاهش دهد . در بعضی از کشورها خوشههای انگور را در داخل ظروف متخلخل چوبی , مقوایی یا پلاستیکی گذاشته , و بین حبهها و خوشهها را با چوب پنبه خرد شده یا خاک اره حاوی متابی سولفیت پتاسیم که مولد گاز So2 است پر میکنند و ظروف را در زیرزمین یا سردخانه قرار میدهند . با شناخت هرچه بیشتر ویژگیهای ارقام انگور قابل نگاهداری تولید شده در کشور و با استفاده از تکنولوژی جدید به منظور کنترل درجه حرارت و رطوبت نسبی و جلوگیری از نشو و نمای میکرو ارگانیسمها میتوان عمر تازه ماندن ارقام مناسب انگور را تا حدود شش ماه حتی بیشتر نیز افزایش داده و در خارج از فصل آن را به بازار مصرف عرضه نمود . از آنجا که طی ده سال گذشته به دلیل استقبال مصرف کنندگان انگور تازه در خارج از فصل مقدار نگاهداری این میوه مفید و مقوی در سردخانههای ایران به دهها برابر افزایش یافته است و درصورتی که این روند کماکان ادامه یابد توسعه صدور آن به کشورهای مجاور نیز محتمل خواهد بود . ضرورت آشنا کردن علاقمندان و دستاندرکاران ذیربط به تکنیک نگهداری انگور در سردخانه با استفاده از تجربیات حاصله در ایران و سایر کشورها احساس و به تدوین این آیین کار اقدام شد .
1 ـ هدف
هدف از تدوین این آیین کار ارائه اصول نگاهداشتن انگور در سردخانه است که رعایت آنها در مرحله برداشت1 و در طول مدت نگهداری و هنگام خروج انگور از سردخانه موجب حفظ هر چه بیشتر تازگی و ویژگیهای خاص رقم انگور مورد عمل خواهد شد .
2 ـ دامنه کاربرد
این آیین کار در مورد ارقامی از انگور که در داخل کشور تولید شده و دارای قابلیت نگهداری خوب یا متوسط هستند قابل اجرا است .
2 ـ 1 ـ ارقامی که دارای قابلیت نگهداری خوب هستند و میتوان آنها را تا شش ماه تازه نگهداشت به شرح جدول شماره (1) میباشد .
1) رقم دیوانه در بجنورد به " بدرانلو " موسوم است و احتمال دارد که ارقام دیگر نیز در مناطق مختلف دارای اسامی متفاوتی باشند .
2 ـ 2 ـ ارقامی که دارای قابلیت نگهداری متوسط هستند و میتوان آنها را تا سه ماه تازه نگهداشت به شرح جدول شماره 2 میباشند .
یادآوری ـ ارقام مندرج در جداول 1 و 2 ارقام شناخته شدهای هستند که روی آنها کارهای عملی انجام گرفته است ولی ممکن است ارقام دیگری نیز در مناطق انگور خیز کشور باشند که هنوز مورد مطالعه قرار نگرفتهاند .
3 ـ اصول روش نگهداری انگور
نگهداری انگور در سردخانه 2 به صورت تازه بر اصول زیر متکی است :
3 ـ 1 ـ نگهداری در حرارت 3 کم به منظور :
3 ـ 1 ـ 1 ـ به کند کردن تغییرات فیزیولوژیک حبهها
3 ـ 1 ـ 2 ـ جلوگیری از تبخیر شدید و خشک شدن خوشه و حبهها
3 ـ 2 ـ نگهداری در رطوبت نسبی4 بالا به منظور جلوگیری از تبخیر شدید و حفظ طراوت خوشه و حبهها .
3 ـ 3 ـ استفاده از مواد شیمیایی ( نظیر So2 ) به منظور جلوگیری از فعالیت قارچهایی که به نحوی موجب فساد میشوند .
4 ـ وسایل و مواد لازم
4 ـ 1 ـ قیچی باغبانی تمیز برای چیدن خوشهها و احیانأ تنک کردن آنها .
4 ـ 2 ـ ظروف5 مناسب برای قرار دادن خوشههای چیده و احیانأ " تنگ شده " در آنها به منظور نگاهداری در سردخانه .
یادآوری ـ ظروف مندرج در بند فوق ممکن است چوبی , پلاستیکی محکم , پلاستیکی نرم و یا مقوایی باشند که بر حسب روش فومیگاسیون6 مورد نظر انواع متخلخل یا غیر آن مورد استفاده قرار میگیرد و ممکن است بستههای مقوایی یا پلاستیکی نرم را درون جعبههای چوبی یا پلاستیکی سخت قرار داد .
4 ـ 3 ـ وسیله حمل و نقل مناسب برای حمل ظروف حاوی انگور به سردخانه که بر حسب حجم کار و طول راه میتوان از کامیون , وانت , تریلر , گاری , فرقان و نظایر آن استفاده کرد . 7
4 ـ 4 ـ گوگرد یا کپسولهای حاوی دود گوگرد و یا مواد شیمیایی که مولد دود گوگرد هستند نظیر متابی سولفیت پتاسیم و یا بستههای پلاستیکی حاوی محلول ماده اخیر بر حسب چگونگی فومیگاسیون مورد نظر .
5 ـ برداشت ـ درجهبندی و بستهبندی
5 ـ 1 ـ برداشت انگور
برای برداشت انگور باید ابتدا خوشههایی را که دارای حبههای رسیده , سالم و یکسان هستند وسیله قیچی باغبانی از ساقه درخت قطع نمود پس از قطع خوشه آن را از تمام جهات معاینه کرد و حتیالمقدور فقط خوشههای سالم را برای نگهداری انتخاب نمود . و درصورتیکه تراکم حبهها روی بعضی از خوشهها زیاد باشد و به دلایلی بخواهند این قبیل خوشهها را نیز نگهداری نمایند باید ابتدا آن را به نحوی تنک کرد , که از یک طرف هوا بتواند به راحتی به تمام حبههای باقیمانده روی خوشه برسد و از طرف دیگر خوشهها لخت و بد منظره نشود . همچنین درصورتی که خوشه دارای حبههای نارس , لهیده , گندیده , ترکیده و یا خشک باشد باید آنها را با دقت و به طوریکه به سایر حبهها صدمه نخورد , قطع و حذف نمود .
یادآوری ـ عمل برداشت نباید در هوای بارانی یا هنگامی که شبنم روی خوشه و حبهها است انجام پذیرد و با توجه به این که انگور پس از برداشت پیشرفتی در جهت رسیدن بیشتر نخواهد داشت و از طرفی تأخیر در برداشت به موقع موجب کوتاه شدن عمر آن در سردخانه میشود . بهتر است برداشت , بلافاصله پس از رسیدن کامل بیش از نیمی از حبههای خوشه انجام پذیرد . رسیدن ارقام مختلف انگور همزمان صورت نمیگیرد و برای تشخیص رسیدگی حبهها میتوان به یکی از طرق زیر اقدام نمود .
الف ـ با ملاحظه رنگ , و مزه خاص هر رقم نسبت به رسیده بودن آن اطمینان حاصل کرد .
ب ـ با اندازهگیری ضریب انکسار " عصاره حاصل از فشردن انگور , رسیده بودن آن را مورد تایید قرار داد . این ضریب برای ارقام مختلف متفاوت است و دامنه نوسان آن بین 13 تا 20 میباشد . با اندازهگیری ضریب انکسار عصاره یک رقم در مراحل مختلف رسیدن , میتوان عدد معرف رسیدگی آن رقم را مشخص نمود .
پ ـ با اندازهگیری نسبت قند به اسید موجود در عصاره انگور , رسیده بودن آن را مورد تشخیص قرار داد . 8 برای این منظور باید قند موجود در عصاره انگور را بر حسب گرم گلوکز در لیتر و اسید آن را بر حسب گرم اسید تارتاریک خشک در لیتر اندازه گرفته و نسبت مورد نظر را به شرح زیر بدست آورد .
6 ـ 2 ـ سرد کردن قبل از حمل :
درصورتی که انتقال انگور به سردخانه در همان روز برداشت میسر نباشد ولی امکان خنک کردن و خنک نگهداشتن آن در محل برداشت موجود باشد باید از این امکانات برای سرد کردن انگور قبل از انتقال به سردخانه استفاده نمود .
6 ـ 2 ـ 1 ـ درصورتی که حمل فوری انگور به سردخانه میسر نبوده و تسهیلاتی هم برای سرد کردن آن در اختیار نباشد باید ظروف حاوی انگور را در زیرزمین یا محل مسقف و یا زیر سایبان نگهداری و در اسرع وقت حداکثر ظرف 24 ساعت نسبت به انتقال آن به سردخانه اقدام نمود .
یادآوری 1 ـ استفاده از وسائط نقلیه مجهز به تجهیزات سرد کننده برای انتقال انگور به سردخانه به خصوص اگر فاصله سرد خانه تا مبداء حمل زیاد باشد , مرجح خواهد بود .
یادآوری 2 ـ در مواردی که معابر منتهی به سردخانه ناهموار باشد باید به راننده وسیله نقلیه سفارش شود طوری وسیله نقلیه را براند که موجب ایجاد لرزشها و حرکات شدیدی که سبب خسارت به انگور میشود نگردد .
7 ـ طرز عمل در سردخانه
7 ـ 1 ـ سرد کردن اولیه
به محض رسیدن انگور به سردخانه و قبل از چیدن ظروف آن در محل اصلی نگهداری باید حرارت آن را به فوریت پایین آورد . این عمل با قرار دادن ظروف حاوی انگور در سالن پیش سرد کردن و تقلیل دمای آن تا حدود 4 درجه سلسیوس در مدت 6 تا 24 ساعت بسته به دمای اولیه انگور با گردش هوای سرد انجام میپذیرد . برای سرعت عمل بیشتر باید ظروف را کنار هم یا روی هم طوری چید که هوای سرد در حین گردش به راحتی به تمام انگورها برسد .
7 ـ 2 ـ چیدن ظروف در محل اصلی
پس از پایین آمدن دمای انگور , ظروف حاوی آن را به محل اصلی نگهداری در سردخانه منتقل نموده و صرفنظر از نوع تسهیلاتی که برای چیدن ظروف در آن محل موجود باشد , باید ظروف را طوری در کنار هم یا روی هم قرار داد که هوای سردخانه در حین گردش به راحتی به تمام ظروف و محتوای آن برسد .
7 ـ 3 ـ دما
اگرچه ممکن است مناسبترین دما برای نگهداری انگور در سردخانه در مورد ارقام مختلف آن کمی با هم تفاوت داشته باشد ولی تا آنجا که تجربه نشان داده است بهترین دمای نگهداری انگورهایی که در هوای آزاد پرورش یافتهاند بین صفر تا 1/5 ـ درجه سلسیوس و انگورهایی که در گلخانه پرورش یافتهاند بین صفر تا به علاوه 1+ درجه سلسیوس میباشد . نکته مهم در این مورد حفظ دماهای فوقالذکر به طور ثابت و یکنواخت در تمام طول مدت نگهداری است .
7 ـ 4 ـ رطوبت نسبی
رطوبت نسبی هوای سرد خانه باید بین 90 تا 95 درصد در تمام طول مدت نگهداری حفظ شود . درصورتی که رطوبت نسبی از 90 درصد کمتر شود چوب خوشه و دم حبه خشک شده و سپس پلاسیدگی و خشک شدن حبههای انگور را به دنبال خواهد داشت .
7 ـ 5 ـ گردش هوا
گردش هوا در سردخانه باید به گونهای باشد که حرارت و رطوبت در تمام نقاط و زوایای محل نگهداری انگورها یکسان باشد . حجم مطلوب گردش هوا برای هر تن انگور حداقل 14 متر مکعب در دقیقه باشد . همچنین باید امکان تعویض و تجدید هوای داخل سردخانه فراهم باشد و با وارد کردن هوای خارج بتوان گهگاه آن را تازه نمود .
7 ـ 6 ـ بررسی وضع انگورها در طول مدت نگهداری
هر سه یا چهار روز یک بار باید نمونه انگورهای موجود در سردخانه را به طور تصادفی از جعبههایی که در نقاط مختلف سردخانه قرار دارند مورد معاینه و بررسی قرار داد و در صورت مشاهده هرگونه پدیده نامطلوب از قبیل : سیاه شدن , تخمیر حبهها , خشک شدن و یا تغییر رنگ دم و ساقه , با کنترل و تنظیم دما و درصد رطوبت و استفاده از فومیگاسیون از توسعه آن جلوگیری نمود .
7 ـ 7 ـ تمیز کردن انگور قبل از عرضه
قبل از عرضه انگور نگهداری شده در سردخانه به بازار مصرف باید خوشهها را معاینه و حبههای پوسیده , ترکیده و یا خشک شده را از آن جدا نمود و هنگام بیرون بردن انگور از سردخانه ممکن است رطوبت هوا روی حبهها متراکم شده و به صورت شبنم آن را خیس نماید در چنین حالتی باید تا خشک شدن انگورها از هرگونه دستکاری و جابهجایی آن خودداری نموده و در صورت امکان با وسایل مقتضی ( از قبیل استفاده از پنکه و نظایر آن ) خشک شدن آن را قبل از جابهجایی تسریع نمود .
همچنین میتوان امکان وقوع یا عدم وقوع شبنم را با استفاده از نمودار پیوست شماره 1 و دستورالعمل آن پیشبینی نمود و درصورتی که خطر بروز شبنم وجود داشته باشد از جابهجایی انگور خودداری کرد .
8 ـ جلوگیری از فعالیت قارچها
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 24 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله آیین کار نگهداری انگور در سردخانه