ناباروری دغدغه 10 تا 15 درصد مردم دنیاست. آماری که کم و بیش، با همین رقم خودش را در مرزهای کشور هم نشان می دهد.
طبق اعلام سازمان جهانى بهداشت (WHO) تعداد زوج های نابارور دنیا به 510 میلیون زوج می رسد. با این حال، ایران در سال های اخیر در درمان ناباروری حرف های زیادی برای گفتن داشته است.
باز شدن پای تحقیقات مربوط به سلول های بنیادی هم در این میان، دریچه تازه ای است که شاید به زودی به روی جماعت در انتظار فرزند گشوده شود. محققان ایرانی امیدوارند با پیوند سلول های بنیادی به افراد نابارور قابلیت به وجود آمدن نطفه در آن ها را به وجود می آورند.
رئیس انجمن ناباروری ایران، می‌گوید: "یکی از روش‌های جدید درمان ناباروری استفاده از سلول‌های بنیادی برای مردان و زنانی است که توانایی تولید نطفه ندارند. آزمایش‌های مطالعات حیوانی این روش در ایران بر روی موش انجام شده و موفقیت‌آمیز بوده است. فاز انسانی مطالعه این روش هم شروع شده که اگر به جواب نهایی برسد، تحول مهمی در درمان ناباروری محسوب می‌شود."
بر اساس مطالعات انجام شده، 90 درصد زوج‌های نابارور می‌توانند با استفاده از یکی از روش‌های درمانی موجود صاحب فرزند شوند. استفاده از سلول‌های بنیادی می‌تواند مشکل 10 درصد باقیمانده را حل کند."
شیوع ناباروری
در حال حاضر، روش‌های درمانی مختلفی برای درمان ناباروری در ایران و جهان وجود دارد. لقاح مصنوعی، IVF و میترواینجکشن از جمله این روش ها هستند که به گفته درمانگران به طور معمول تا حدود 35درصد در درمان ناباروری مؤثر‌ند."روش تخمک‌گذاری و لقاح مصنوعی معمولا به تولد چند جنین منتهی می‌شود. در حالی که زوج‌های نابارور معمولا خواهان یک فرزند هستند و این یکی از عوارض این نوع درمان‌ها است که در برخی کشورها مانند چین با توجه به سیاست کشورشان محدودیت‌هایی برای این روش قائل شده اند. البته این مسئله در کشور ما هنوز بلاتکلیف است."
در دنیای امروز عوامل مختلفی موجب ناباروری در مردان و زنان می شود که علاوه بر عوامل ژنتیک عوامل اجتماعی، زندگی شهری، برخورد با اشعه‌ها، بیماری های عفونی شایع جوامع، در این زمینه دخیل هستند.
تئوری‌هایی که مبنی بر تأثیر آلودگی هوا و امواج موبایل در این زمینه مطرح است که هنوز اثبات نشده است.
«عوامل روحی روانی هم موجب ناتوانی جنسی و کم شدن ارتباط جنسی می‌شود که در این زمینه دخیل هستند. علاوه بر این بالا رفتن سن ازدواج موجب شده است که شانس ناباروری در زوج های جوان افزایش یابد.»
چالش های قانونی
"درمان ناباروری از جمله درمان‌های جدید در علوم پزشکی است. به همین علت با خلاهای قانونی و حقوقی زیادی در این عرصه در کشور مواجهیم که باید حل شود. از جمله بحث‌هایی مربوط به ارث و هویت فرزند ناشی از اهدای جنین یا اهدای جنین از یک طایفه به طایفه دیگر و نیز مسائل شرعی و قانونی اهدای اسپرم که باید به مرور این اقدامات حل شود."
رئیس انجمن ناباروری ایران هم در این باره معتقد است: "درمان ناباروری مسائل حقوقی مختلفی دارد که باید حل شوند. از جمله دفاع از حقوق کودکانی که از این طریق متولد می‌شوند. آنها حق دارند از نحوه تولدشان مطلع باشند. همچنین مطالبی که مانع از ازدواج محارم شود و بحث اهدای جنین بین اقوام مختلف ایرانی و موضوع ارث فرزندانی که از طریق اهدای جنین متولد می‌شوند، از جمله مواردی هستند که باید به روشنی مشخص شوند."
"ایران از نظر درمان ناباروری پا به پای دنیا در حال حرکت است و آخرین روش‌های نوین درمان ناباروری و حتی جدیدترین تحقیقات این زمینه، از جمله فرضیه‌های مربوط به تولید اسپرم یا تخمک از طریق هدایت و رشد سلول‌های بنیادی در کشورمان در حال انجام است. کمیت مراکزی که این نوع درمان‌ها را پوشش می دهند، در حد مطلوب است و با تدوین استانداردهای این درمان‌ها، در پی ارتقای کیفی در مان ناباروری در ایران هستیم."
در حال حاضر 45 مرکز درمان ناباروری در ایران فعال هستند و به گفته رئیس انجمن ناباروری ایران، سال آینده می‌توانند بین 30 تا 40هزار سیکل درمان ناباروری را به انجام رسانند که حدود 35 درصد از آنها موفقیت‌آمیز خواهد بود.
در ایران، هزینه درمان هر سیکل درمانی ناباروری حدود 5/1 میلیون تومان است که یک دهم هزینه درمان در سایر کشورها محسوب می شود. با این وجود، در صورت تصویب قوانین پوشش بیمه‌ای این نوع درمان ها، این هزینه در ایران به کمتر از این مقدار هم کاهش خواهد یافت.
درمان با سلول بنیادی
چرا محققان و پزشکان نسبت به سلول های بنیادی توجه زیادی نشان می دهند؟
*** تکوین و رشد، ترمیم بافت های آسیب دیده و سرطان که نتیجه ی تقسیم بی رویه ی سلول های بنیادی است، سه فرایند زیستی مهم است که سلول های بنیادی در آنها نقش محوری ایفا می کنند. بنابراین سلول های بنیادی در بسیاری از زمینه های تحقیقات زیستی و پزشکی پتانسیل دارند. پیش از همه، مطالعه ی بن یاخته ها به ما کمک می کند تا درک کنیم که چگونه به شمار خیره کننده ای از سلول های تخصص یافته که ما را آنچنان که هستیم می سازد تبدیل می شوند. برخی از شرایط پزشکی خطیر مانند سرطان و نقص های مادرزادی ناشی از مشکلاتی است که جایی از این فرایند رخ می دهد. درک بهتر تکوین طبیعی سلول به ما اجازه می دهد که نقص هایی که سبب این مشکلات می شوند را بشناسیم و شاید بتوانیم تصحیح شان کنیم.
کاربرد به القوه دیگر بن یاخته ها ساخت سلول و بافت برای درمان های بالینی است. امروزه اغلب از اعضای اهدا شده برای جایگزینی اندام ها و بافت های مصدوم یا بیمار استفاده می کنند. اما متاسفانه تعداد افراد متقاضی پیوند بسیار بیشتر از تعداد اندام های موجود برای پیوند است.
سلول های بنیادی پرتوان یک منبع تجدد پذیر از سلول های جایگزین شونده ی سلول ها و بافت های بیمار برای درمان شمار زیادی از بیماری ها و ناتوانی های از جمله پارکینسون، اسکلروزیس آمیوتروفیک جانبی ، آسیب های نخاعی، سوختگی، بیماری های قلبی، دیابت و رماتیسم می تواند باشد.
عملکرد سلول های بنیادی در حفظ سلامت بدن چیست؟
*** سلول های بنیادی در بدن ما و در تمام طول زندگیمان وجود دارند و تقریباً در همه ی بافت ها یافت می شوند. این امر نشان می دهد این سلول ها اهمیت حیاتی در موجودات پر سلولی دارند تا جایی که دارای عملکردهای مختلفی هستند. پس از شکل گیری بافت های تخصصی، سلول های بنیادی به عنوان تنظیم کننده ی کلیدی تعادل بافت و مسئول حفظ ساختار بافت است. در هنگام جراحت، سلول های بنیادی مسئول تجدید و بازسازی بافت اند.
سلول درمانی چه مزایایی دارد؟
سلول های بنیادی دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند که آنها را کاندیدای مورد توجه ای برای درمان بیماری هایی رام ناشدنی، شامل بیماری های دژنریتیو از قبلی پارکینسون، بیماری های دمیلین کننده مثل (مولتپل اسکلروزی)، دیستروفی عضلانی دوشن همچنین بیماری های عمده ی دیگری از قبیل اینفرکتوس میوکارد، دیابت و بسیاری دیگر از بیماری ها، می کند.
در کارآزمایی های بالینی مشخص شده است که پتانسیل درمانی سلول بنیادی منفرد بسیار قابل توجه است طوری که در مدل حیوانی می تواند یک اندام کامل برای مثال غدد پستانی، پروستات یا بافت خون ساز را بازسازی کند. در درمان بیماران برای کاهش زمان درمان تعداد بیشتر سلول های بنیادی نیاز است.
در سلول درمانی، چندین استراتژی درمانی وجود دارد:
* سلول بنیادی را می توان برای جایگزینی سلول های بنیادی بافت که عملکردشان را از دست داده اند یا فاقد عملکرد اند به بافت پیوند زد تا سرعت ترمیم بافت و بازگرداندن عملکرد بیشتر شود.
* در ژن درمانی سلول بنیادی را می توان به عنوان وکتور یا حامل برای معرفی ژن های از دست رفته به بافت هدف استفاده کرد.
* در درمان های ضد سرطان، سلول های بنیادی که تمایل به تومور نشان می دهند را می توان به عنوان ناقل برای حمل داروهای آنتی تومور استفاده کرد و جایگزین سلول های تومور کرد.
* دانش مسیرهای تنظیم کننده ی سلول های بنیادی را می توان برای تحریک سلول های بنیادی بافت ها برای ترمیم بافتی استفاده کرد.
سلول درمانی بسیار نوید دهنده است و مزایای زیادی دارد:
* ظاهراً اثر سمی ندارد
* یک بار انجام می شود و نیازی به تکرار نیست
* دودمان سلولی حاصل از سلول پیوند یافته فنوتیپ های بافت هدف را تقلید می کند.
کدامیک از انواع سلول های بنیادی برای استفاده های درمانی بهتر خواهد بود؟
سلول های بنیادی جنینی- سلول های بنیادی پرتوان پتانسیل درمانی زیادی دارند اما چالش های تکنیکی دشواری در مواجه با آن وجود دارد. اول اینکه محققان باید به این دانش دست یابند که چگونگی تبدیل شدن آنها به همه ی انواع مختلف سلول های بدن را کنترل کنند. دوم اینکه سلول هایی که اکنون برای تحقیقات موجود اند احتمالاً توسط سیستم ایمنی بیمار رد شوند. یکی دیگر از توجهات جدی این است که ایده ی استفاده از سلول های بنیادی جنینی انسان یا استفاده از بافت های جنینی در زمینه ی اخلاقی بسیار بحث برانگیز است و مخالفان زیادی دارد. پس ناگزیر در حال حاضر باید از سلول های بنیادی بالغ یا سلول های بنیادی خون بند ناف برای سلول درمانی استفاده کرد.
سلول های بنیادی بالغ- تا کنون شواهد اندکی مبنی بر اینکه سلول های بنیادی بالغ می توانند تغییر فاز بدهند و انعطاف پذیری که محققان برای پرداختن به تمام بیماری های و اختلالات نیاز دارند فراهم شود.
در حال حاضر محدودیت هایی در استفاده از سلول های بنیادی بالغ وجود دارد. اگرچه انواع مختلفی از سلول های بنیادی چند توان شناسایی شده است اما سلول های بنیادی بالغ که بتوانند همه ی انواع سلول و بافت ها را ایجاد کنند یافت نشده اند. سلول های بنیادی بالغ اغلب در اقلیت هستند و به سختی می توان آنها را جداسازی و تخلیص کرد.
سلول های بنیادی بالغ ممکن است حاوی جهش های DNA ناشی از تابش خورشید، مواد سمی، و خطا در ساخت نسخه های بیشتر DNA در طول دوره ی حیاتشان باشند. این ضعف ها ممکن است سودمندی سلول های بنیادی بالغ را محدود کند.
پژوهشگاه ابن سینا و دانشگاه آمستردام طی اجرای پروژه تحقیقاتی مشترک با تکثیر سلول‌های بنیادی اسپرم ساز انسانی در آزمایشگاه روش نوینی را برای ناباروری مردان ناشی از عوارض شیمی درمانی ارائه کردند.
محققان مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری ابن سینای جهاد دانشگاهی موفق شدند برای نخستین بار در جهان سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز انسانی را در محیط آزمایشگاهی تکثیر کنند.
«در حال حاضر یکی از مهم‌ترین عوارض ناشی از روش های شیمی درمانی برای بیماران سرطانی ، ناباروری است که تبعات فردی و اجتماعی وسیعی برای فرد بیمار دارد.»
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه و مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا، محمد مهدی آخوندی ، رییس این مرکز با بیان این مطلب، در این زمینه گفت: اگر چه امکان برداشتن بخشی از بافت تخمدان ، فریز آن و پیوند مجدد آن پس از اتمام درمان سرطان در دختران و زنان مبتلا به سرطان وجود دارد و یا در مردان بالغ فریز اسپرم ها و استفاده آتی آنها جهت باروری از سال‌ها قبل میسر شده، اما در پسران مبتلا به سرطان این امکان وجود ندارد؛ چون اسپرم‌سازی پس از سن بلوغ آغاز می‌شود.
محققان ایرانی، سلول‌های جنسی را منجمد می‌کنند
در سال‌های اخیر پژوهشگران بسیاری در کشورهای مختلف از جمله ایران در جهت یافتن راه حلی مناسب برای این بیماران در تلاش بوده و هستند.
ایده اصلی پژوهش مشترک محققان ایرانی پژوهشگاه ابن‌سینا و مرکز طب تولید مثل دانشگاه آمستردام هلند، برداشتن بخشی از بافت بیضه قبل از شیمی درمانی، فریز آن، تکثیر سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز (Spermatogonial stem cells) در آزمایشگاه و پیوند مجدد آنها به خود فرد پس از درمان بیماری سرطان است.
یک گام بلند
البته پیش از این و از سالیان قبل امکان فریز بافت بیضه انسانی فراهم بوده است ، اما امکان تکثیر سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز انسانی وجود نداشت. کار مهمی که امروزه امکان انجامش در مرکز فوق تخصصی ابن سینا فراهم شده است.
«استفاده از نتایج این تحقیق در سطح بالینی در دو مرحله میسراست . در مرحله اول با توجه به فراهم بودن امکان ذخیره سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز انسانی ، والدین پسر‌بچه‌های مبتلا به سرطان به محض تشخیص باید در این مورد آگاه شوند.»
دکتر هومن صدری اردکانی عضو هیات علمی پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی و مجری این طرح پژوهشی،با بیان این مطلب می‌افزاید: خوشبختانه همزمان با فعالیت مراکز ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز انسانی در کشورهایی همچون هلند، بلژیک، سوئد، فنلاند و آمریکا، این مهم در ایران و در مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینای جهاد دانشگاهی نیز میسر شده است.
در مرحله بعدی، زمانی که درمان کامل سرطان انجام شد و ناباروری ناشی از عارضه درمان تایید شد، پیوند سلول‌های بنیادی تکثیر شده باید انجام شود.
به گفته صدری در روش ارائه شده از سوی محققان ایرانی و هلندی امکان تکثیر سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز انسانی به میزان بیش از 18 هزار برابر وجود دارد.
در حال حاضر اگرچه ایمنی استفاده درمانی از این سلول‌ها در مدل‌های حیوانی تایید شده است اما پژوهشگران بالینی مشغول انجام پروژه‌هایی در تایید ایمنی کامل پیوند این سلول‌ها به انسان هستند.
این عضو هیات علمی پژوهشگاه ابن سینا ابراز امیدواری می‌کند که با همکاری بیش از پیش متخصصان رشته‌های مختلف علوم پزشکی به ویژه متخصصان سرطان‌شناسی (کودکان و بزرگسالان) ، متخصصان درمان ناباروری و همچنین حمایت‌های مسؤولان بهداشت و درمان کشور شرایط بهره‌مندی تمامی بیماران نیازمند روش های حفظ باروری (Fertility Preservation) همزمان با کشورهای دیگر در ایران نیز فراهم شود.
گفتنی است این طرح پژوهشی مشترک درسال های 2007 تا 2011 میلادی (1390-1386 شمسی) انجام شده است.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 17 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله نقش سلول های بنیادی در درمان ناباروری
