1-علل و عوامل پیدایش روستا
پیدایش روستای هرانده تحت تاثیر عوامل طبیعی و اقتصادی می باشد، این عوامل شرایط مناسبی را برای زیست و اسکان ساکنین فراهم نموده و بصورت مجموعه پیوسته ای در پیدایش زمانی و مکانی روستا تاثیر داشته که شامل موارد زیر می باشند:
- وجود اراضی کشاورزی مناسب در مجاورت روستا
- نزدیکی به مراتع وسیع در منطقه
- امکان بهره گیری از رودخانه شهرآباد
- بهره مندی از آب و هوای کوهستانی
- نزدیکی به راههای ارتباطی
2-بستر طبیعی وعوامل موثر در شکل‌گیری و مراحل توسعه کالبدی روستا
در ایجاد و توسعه کالبدی روستای هرانده، وضعیت پستی و بلندی زمین نقش قابل ملاحظه ای داشته است بطوریکه استقرار این روستا در مکانی دره ای شکل موجب گردیده شبکه معابر روستا تنگ و باریک گردد و مساحت واحدهای مسکونی کاهش یابد بنابراین روستای هرانده با بافتی فشرده توسعه یافته است.
مراحل توسعه کالبدی روستا:
روستای هرانده با قدمت بیش از 300 سال در ابتدا بصورت تعداد محدودی از واحدهای مسکونی ایجاد شده که در آن تعداد 4 الی 5 خانوار ساکن بوده اند این واحدها با نامهای «حاجی سره»، «نظر سره»، «محمود سره»، «بالا سره» و «وسط سره» شناخته می شوند و در بخشهای مرکزی روستا ایجاد شده اند. در مرحله دوم توسعه روستا در بخش شمالی و غربی اتفاق افتاده است و کوچه ها و معابر بصورت ارگانیک شکل گرفته است و در مراحل بعد توسعه روستا در قسمتهای جنوبی به صورت نسبتا منظم ادامه یافته است
3-مالکیت اراضی
اراضی روستا بر حسب نوع مالکیت به خصوصی ، عمومی، دولتی و وقفی تقسیم می گردند در این روستا مالکیتها ی دولتی شامل اراضی خدمات خانه بهداشت، مخابرات، مدارس کتابخانه و شرکت تعاونی می گردد، اراضی عمومی به حمام عمومی و اراضی وقفی به مسجد، امام زاده و گورستان اختصاص دارد و سایر اراضی واقع در محدوه روستا دارای مالکیت خصوصی میباشد .
4- کاربریهای وضع موجود روستا
شناخت کاربریهای یک سکونتگاه زیستی شامل سطح، سرانه، درصد، موقعیت و غیره میشود بر این اساس، هریک کاربریها ی روستای هرانده ارزیابی شده است
کاربری مسکونی
در روستای هرانده، سطح اختصاص یافته به ساخت مسکن در حدود 26416 متر مربع میباشد، سرانه کاربری مسکونی روستا 5/43 متر مربع بوده و 5/32 در صد از بافت کالبدی را به خود اختصاص داده است. در این ارتباط بافت فشرده روستا و سطح پاین قطعات مسکونی بر میزان سرانه مسکونی تاثیر داشته است
کاربری تجاری
در روستای هرانده 11 واحد تجاری خرده فروشی وجود دارد مسا حت این واحدها در حدود 312 متر مربع میباشد و سرانه کاربری تجاری در روستا برابر5% متر مربع است. در این خصوص. نزدیکی به شهر فیروزکوه بر تامین برخی از نیازهای روزانه- هفتگی ساکنین روستا تاثیر داشته است و این امر میزان نیاز به ایجاد واحدهای تجاری کاهش میدهد
کاربری آموزشی
روستای هرانده دارای 2 واحد آموزشی در مقاطع ابتدایی و راهنمایی می باشد دبستان روستا به مساحت 1132 متر مربع و دارای 30 نفر دانش آموز است و بصورت مختلط اداره می شود و مدرسه راهنمایی روستا به مساحت 636 متر مربع و دارای 20 نفر دانش آموز می باشد. این مدارس در جنوب روستای هرانده استقرار یافته اند.
کاربری درمانی
واحد درمانی روستا شامل یک واحد خانه بهداشت روستایی می باشد که سطح آن 820 متر مربع بوده و دارای سرانه ای معادل با 4/1 متر مربع است. خانه بهداشت روستا در بخش جنوبی روستا احداث گردیده است.
کاربری بهداشتی
کاربری بهداشتی روستا شامل حمام عمومی و غسالخانه می شود. حمام عمومی روستا دارای سطحی برابر با 255 متر مربع می باشد و غسالخانه روستا به مساحت 20 متر مربع و در خارج از بافت کالبدی روستا قرار دارد.
کاربری اداری
مخابرات و شرکت تعاونی روستا در بخش جنوبی به عنوان واحدهای اداری محسوب می گردند، این واحدها دارای سطحی برابر با 636 متر مربع بوده و سرانه آن 05/1 متر مربع می باشد.
کاربری مذهبی
روستای هرانده دارای 3 واحد مذهبی می باشد که شامل مسجد، حسینیه و امامزاده می گردد. مسجد و حسینیه روستا به مساحت 1016 متر مربع بوده و سرانه کاربری مذهبی حدود 7/1 متر مربع است. امامزاده روستای هرانده به مساحت 120 متر مربع خارج از بافت کالبدی روستا و در مجاورت گورستان قرار دارد.
کاربری فرهنگی
در این روستا یک واحد کتابخانه به مساحت 60 متر مربع وجود دارد که در بخش جنوبی روستا استقرار یافته است.
کاربری ورزشی
روستای هرانده دارای یک قطعه زمین ورزشی در خارج از بافت کالبدی روستا می باشد که تقریباً 500 متر از محدوده جنوبی روستا فاصله دارد و مساحت آن تقریباً 1200 متر مربع می باشد.
تأسیسات و تجهیزات
شعبه فروشندگی سوخت به عنوان تاسیسات و تجهیزات روستا محسوب می گردد واحدت مذکور دارای سطحی برابر با 60 متر مربع بوده و در محور اصلی روستا استقرار یافته است.
اراضی زراعی و باغی
در محدوده بافت کالبدی روستا، در حدود 1520 متر مربع از اراضی باغی وجود دارد و 87/1 درصد از کل بافت روستا را به خود اختصاص می دهد.
اراضی بایر
در روستای هرانده در حدود 13363 متر مربع به عنوان اراضی بایر محسوب می گردند و 44/16 درصد از سطح روستا را به خود اختصاص می دهد. در این ارتباط، اراضی بایر روستا در قسمت های مرکزی و جنوبی مشاهده می گردد.
شبکه معابر
شبکه معابر روستای هرانده دارای سطحی برابر با 19930 متر مربع بوده و
5/24 درصد از سطح روستا را دارا می باشد.
5-حوزه نفوذ
تشخیص و تعیین حوزه نفوذ روستای هرانده
بر اساس الگوی پیشنهادی سلسله مراتب فضاها و مراکز زیستی، شهرستان فیروزکوه دارای یک منظومه روستائی با مرکزیت شهر فیروزکوه، چهار مجموعه روستائی با مرکزیت ایستگاه زرین دشت، فیروزکوه، ارجمند و سرانزا می باشد.
در مجموع شهرستان فیروزکوه دارای 12 حوزه عمران روستائی با اسامی و مرکزیت روستاهای ذیل می باشد. سرانزا، درده، مهاباد، ایستگاه زرین دشت، حصاربن، فیروزکوه، جلیرجند، لاسم چشمه، امین آباد، اندریه، ارجمند و سله بن.
جدول شماره (28): تقسیمات فضائی – کالبدی شهرستان فیروزکوه
مرکز منظومه مرکز مجموعه مرکز حوزه عمرانی روستائی نام روستاها
فیروزکوه فیروزکوه فیروزکوه با 12 روستا
جلیز جند جلیرجند، بادرود، شهرآباد، دهین
لاسم چشمه لاسم چشمه، نمرود، طارس، هرانده
امین اباد امین آباد، هرماج، آب باریک، آب باریک کوچک
ایستگاه زرین دشت ایستگاه زرین دشت ایستگاه زرین دشت، انزها، آتشان، مزداران، دهگردان، سرده
مهاباد مهاباد، خمده
حصاربن حصاربن، سیمین دشت، ایستگاه سیمین دشت، محمود آباد، دمی آقا، مقصود اباد، گذرخانی، گچه، کبوتر دره
ارجمند ارجمند ارجمند، الودر، شادمهن، اهنز، لزور
اندریه اندریه، آسور، بهان، نجف در، وزنا، زرنان
سله بن سله بن، سرآسیاب بالا و پائین، سلمان، ورسخوران، دریابک، طهنه، وشتان، بزمیچال
سرانزا سرانزا سرانزا، طرود، مهن، ارو، کلارخان، میرشکار
درده پیردره، درده، گاوده، کدووه
1 4 12
در این الگو روستای هرانده یکی از روستاهای اقماری حوزه عمران روستائی لاسم چشمه می باشد. مرکزیت این حوزه با روستای لاسم چشمه می باشد. این حوزه دارای چهار روستا بنامهای لاسم چشمه با 39 نفر جمعیت، نمرود با 9 نفر جمعیت، طارس با 164 نفر جمعیت و هرانده با 501 نفر جمعیت در سال 1375 بوده است. مجموع جمعیت این حوزه 713 نفر می باشد. این حوزه خدمات سطح بالاتر را از مجموعه و منظومه فیروزکوه دریافت می نماید.
بدلیل اینکه روستای هرانده یکی از روستاهای اقماری حوزه لاسم چشمه می باشد. بر این اساس شناسائی ویژگیهای طبیعی – جغرافیایی، اقلیمی، سوانح طبیعی، اجتماعی – انسانی و خدماتی حوزه نفوذ تنها به روستای هرانده ختم می شود که در مبحث شناخت روستا مورد شناسایی و ارزیابی قرار دارد.
6-شبکه جمع آوری و هدایت آبهای سطحی
روستای هرانده از سیستم جمع آوری و دفع مناسب آبهای سطحی برخوردار نیست. هیچکدام از معابر دارای کانال آبهای سطحی نبوده و این معابر از کیفیت نامناسبی برخوردارند و در هیچ قسمت از روستا شبکه زهکشی وجود ندارد تا ابهای سطحی را به خارج از روستا هدایت نماید. پیشنهاد می شود که تمام آبهای سطحی روستا از طریق کانالهای احداث شده در کناره معابر اصلی و کانیوها در کنار معابر فرعی به جنوب و شرق روستا منتقل شود.
7-شبکه دفع فاضلاب روستا
در روستای هرانده دفع فاضلاب از طریق حفر چاههای جاذب انجام می گیرد عمق چاههای جاذب این منطقه در حدود 5 تا 12 متر می باشد و هر واحد مسکونی دارای 2 حلقه چاه جاذب می باشد در این زمینه پیشنهادی ارائه نمی گردد.
8-وضعیت فضاهای تاریخی باارزش
با توجه به توریستی و تاریخی بودن روستا در درون بافت هیچ گونه فضای با ارزش تاریخی وجود ندارد. البته ناگفته نماند که امامزاده واقع در ضلع جنوبی روستا به دلیل خارج بودن از بافت مصوب شامل این موضوع نمی گردد.
کیفیت بافت روستا
کیفیت ابنیه روستا، به نوساز، قابل نگهداری، مرمتی و تخریبی تقسیم می گردد، این تقسیم بندی بصورت زیر می باشد.
1-ابنیه نوساز: به آن دسته از واحدهای مسکونی اطلاق می شود که مصالح بادوام داشته و قدمت آنها کمتر از 10 سال است.
2-ابنیه قابل نگهداری: واحدهایی که مصالح بادوام با قدمت 30-10 سال و مصالح کم دوام با قدمت کمتر از 20 سال دارا می باشند.
3-ابنیه مرمتی: این واحد شامل ابنیه با مصالح کم دوام با قدمت بیش از 20 سال و با دوام با قدمت بیش از 30 سال می شود.
4-ابنیه تخریبی: واحدهایی با مصالح بی دوام یا دارای فرسودگی قابل ملاحظه می شوند.
در روستای هرانده از 132 واحد مسکونی، تعداد 15 واحد معادل با 4/11 درصد نوساز، 109 واحد (6/82 درصد) قابل نگهداری، 6 واحد (5/4 درصد) مرمتی و 2 واحد (5/1 درصد) تخریبی می باشند. در این ارتباط، واحد مسکونی با کیفیت مرمتی و تخریبی عمدتاً در نیمه شمالی روستا و واحدهای نوساز در نیمه جنوبی مشاهده می گردند.
جدول شماره (42): توزیع تعداد و درصد کیفیت واحدهای مسکونی روستای هرانده – سال 1382
شرح نوساز قابل نگهداری مرمتی تخریبی جمع
تعداد 15 109 6 2 132
درصد 4/11 6/82 5/4 5/1 100
مآخذ: برداشتهای میدانی مشاور
شبکه معابر روستا
الف) الگوی نظام دسترسی
نظام دسترسی روستا بر حسب نیازهای ساکنین شکل یافته است این نظام در تناسب با شرایط جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی می باشد و به الگوهای خطی، شعاعی، شطرنجی و غیره تقسیم می شود. در روستای هرانده، شبکه دسترسی دارای شکلی ارگانیک و نزدیک به شعاعی می باشد این ویژگی در بخشهایی از روستا که دارای معابر تنگ و باریم می باشند به وضوح مشاهده می گردد.
ب) نظام سطح بندی شبکه دسترسی
شبکه معابر روستا برحسب معیارهای کالبدی سطح بندی گردیده اند این معیارها شامل حجم تردد وسائط نقلیه، عرض معابر، نحوه و نوع کاربریهای استقرار یافته در شبکه دسترسی و نحوه ارتباط و اتصال به نقاط روستایی و شهری می شود. در این خصوص معابر روستا را می توان به محورهای اصلی، فرعی و دسترسی تقسیم نمود: محور اصلی روستا از جاده فیروزکوه منشعب شده و در جنوب روستا ادامه می یابد، محور فرعی در مرکزیت قرار داشته و روستای هرانده را به بخش شرقی و غربی تقسیم می کند و شبکه دسترسی از معابر فرعی منشعب شده و موجگب دسترسی به واحدهای مسکونی می گردند.
ج) ترافیک
ترافیک روستا را می توان به ترددهای درون روستایی و بین روستایی تقسیم نمود. در روستای هرانده ترددهای بین روستایی وجود ندارد و عمده ترددها مربوط به ساکنین است. در این خصوص محور درجه یک و دو روستای هرانده بیشترین حجم ترددها را به خود اختصاص می دهد. در این ارتباط مالکیت وسائط نقلیه ساکنین شامل یک دستگاه مینی بوس، 10 دستگاه سواری و وانت و 8 دستگاه موتور می گردد.
د) محلات روستا
تعریف محله با نگرش های اجتماعی و کالبدی انجام می گیرد در نگرش اجتماعی، محلات یک سکونتگاه زیستی بر مبنای عرف اجتماعی ساکنین مشخص می شود و در نگرش کالبدی با توجه به لبه های کالبدی (مانند مسیل، رودخانه، راه و غیره) یا عناصر خدماتی (مانند مهد کودک و دبستان) تعیین می گردند.
بر اساس معیارهای اجتماعی و کالبدی مطرح شده در روستای هرانده محله بندی وجود ندارد و آبادی یکپارچه و پیوسته می باشد.
شبکه تاسیسات زیربنایی
تاسیسات و تجهیزات روستا، شامل تامین آب، برق، تلفن، نفت، گورستان، دفع آبهای سطحی، فاضلاب و دفن زباله می گردد.
تامین آب شرب: آب روستای هرانده توسط یک دهنه چشمه تامین می گردد این چشمه در 5 کیلومتری ارتفاعات شمال غربی روستا واقع شده و آب آن از طریق لوله کشی به روستا انتقال می یابد.
برق: خانوارهای ساکن در روستای هرانده از نعمت برق برخوردار می باشند و برق روستا از طریق شبکه سراسری تامین شده و تمامی واحدهای مسکونی دارای برق می باشند. در این ارتباط برق رسانی روستا در سال 1368 انجام شده است.
تلفن: این روستا یک واحد مخابرات دارا بوده و خانوارهای ساکن دارای تلفن می باشند و ارائه خدمات آن وضعیت مناسبی دارد.
توزیع نفت: روستای هرانده دارای یک شعبه فروش سوخت می باشد که تهیه و توزیع سوخت روستا در آن انجام می گیرد.
دفع آبهای سطحی: آبهای سطحی روستا با توجه به شیب عمومی به سمت رودخانه شهر آباد هدایت می گردد و در حال حاضر هدایت مناسب آن از طریق ایجاد کانیو یا کانال در حال انجام است.
گورستان: گورستان روستای هرانده در بخش جنوبی روستا قرار دارد. این گورستان دارای غسالخانه بوده و خارج از محدوده روستا می باشد.
دفع فاضلاب: در روستای هرانده، دفع فاضلاب از طریق چاههای جاذب انجام می گیرد. واحدهای مسکونی این روستا، عموماً دارای 2 الی 3 حلقه چاه جذب بوده که مربوط به سرویسهای بهداشتی (توالت و حمام) شست و شو می باشد. متوسط عمق چاههای جاذب مربوط به فاضلاب های حاصل از شست و شو در حدود 6-5 متر و متوسط عمق چاهها جاذب سرویس های بهداشتی 12-8 متر است.
دفن زباله: روستای هرانده دارای مکانی جهت دفن زباله می باشد، زباله های روستا در هفته 2 بار جمع شده و به محل مناسبی در فاصله 2 کیلومتری شرق روستا انتقال می یابد.
بررسی معماری و ترکیب فضاهای مسکونی و واحدهای همسایگی
در یک نگرش کلی معماری و ترکیب فضاهای مسکونی در روستای هرانده، برون گرا بوده که در این خصوص چه واحدهای مسکونی قدیمی و چه نوساز از یک الگوی خاصی پیروی می کنند برخی از واحدهای مسکونی بصورت یک طبقه بود. و فضای خانه در دور ایوان سرپوشیده قرار گرفته است که در روستای مذکور نیز بخش اعظم واحدهای مسکونی بصورت یک طبقه می باشد ولی در برخی از واحدهای مسکونی خصوصا واحدهای قدیمی که بصورت دوطبقه می باشند جبهه شمالی آن که طبقه بالای واحد مسکونی می گردد و جزء اصلی آن محسوب می شود فضای مسکونی شکل گرفته که شامل اتاق ها، نشیمن و آشپزخانه می باشد و در طبقه پایین و دیگر جبهه های حیاط به فضاهای انبار، مستراح و محل نگهداری دام و علوفه اختصاص یافته است. و در خانه های دوطبقه بناهای مسکونی دارای بالکن در طبقه اول (طبقه بالا) می باشند.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 29 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله خصوصیات کالبدی روستا هرانده
