دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
نوع فایل: word
قابل ویرایش 162 صفحه
پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد «M.A»
رشته: تاریخ هنر ایران باستان
چکیده:
محوطه باستانی تخت سلیمان با بقایای معماری سه دوره مختلف و دریاچه عمیقش که در رأس یک تپه مرتفع، در شمال غربی ایران واقع شده در سال 1819 توسط "سرروبرت کرپورتر" کشف گردید. گفته میشود اوج شکوه و آبادانی تخت سلیمان مربوط به دوره ساسانی می‌باشد، که ساختمان آتشکده آذرگشنسب در آنجا احداث و به عنوان مهمترین معبد مورد احترام حکومت مذکور قرار گرفت و آتش جاودان آن به مدت هفت قرن نماد اقتدار آیین زرتشت محسوب میشود. بقایای آثار این مجموعه متعلق به یکی از بزرگترین نمادهای مذهبی، سیاسی و فرهنگ اواخر دوره ساسانی در قرن6 میلادی به شمار می‌آید. لذا بر آن شدم که این گونه‌ی بارز را که شامل (آثار کوچک یافت شده، مهرها و معماری شگفت انگیز) است از زبان محققان و نوشته‌های باستانیان با آنچه که امروز هست مطابقت دهم. دریافتم هریک از پدیده‌های طبیعی و ساختارهای معماری در این سایت می‌توانند به صورت یک نیرو دیده شوند، زیرا پدیده‌های طبیعی و تاریخی در متن پهن دشت تخت سلیمان، بسیار است و صفه تخت سلیمان به همراه ساختارهای تاریخی معماری‌اش، کوه مخروطی‌شکل زندان سلیمان و بافت روستای نصرت آباد به همراه باغات پیرامون آن نشان می‌دهد که کوه از ابتدایی‌ترین و مقدس‌ترین عناصر طبیعت بوده که فرم آن به اشکال گوناگون در معماری اسطورهای تبلور یافته است. حرکت رو به بالا و آسمان، جدا شدن از زمین و نزدیک شدن به آسمان و رسیدن به نوعی جاودانگی و وحدت و معنویت با خدایان و نیروهای ماورایی پنداشته شده است. همچنین پیرامون عناصر چهارگانه آب، باد، خاک، آتش که از عناصر اصلی شکل‌گیری آتشکده آذرگشنسب بوده است رویکردی مفهومی صورت گرفته است. آبها، همواره نشان جریان زندگی، پاکی و خلوص وآتش نیز، نور، خرد، دانش، آگاهی، حقیقت، وجود پاک الهی را نشانگر است. همچنین معماری تخت یادمانی از نماد اعتقادات و فرهنگ و هنر آن دوره و ماحصل دوران طولانی اقتدار آن تمدن است. و یک معماری نمادین محسوب میشود. و در میان هنرهای متعالی جای می‌گیرد و به مثابه موسیقی در‌برگیرنده ترکیب استادانه تضاد میان قطعات مرتبط است و بیانگر تئوریهای انتزاعی و عناصر آرمان گرایانه است.
کلید واژه:تخت سلیمان،معماری،ساسانیان،هنرهای تجسمی،آتشکده
مقدمه:
تخت سلیمان این مجموعه باستانی و تاریخی و یا آتشکده آذر گشنسب یکی از وسیع‌ترین تأسیسات سیاسی– مذهبی دوره ساسانی است که تاکنون شناسایی و از زیر خاک بیرون آورده شده است این مکان بزرگترین نهاد مذهبی، سیاسی، فرهنگی اواخر دوره ساسانی در قرن ششم میلادی به شمار می‌آید، نشانی است از سیر تحولات پیشرفته و بارور این دوره طولانی از تاریخ کشورمان مضامین ارزشمند معمارانه و شهر‌سازانه نهفته در آن و تأثیر ساختار بسیار قوی فضای آن دوره‌های بعدی به ویژه در دوره اسلامی جای کنکاش فراوان دارد. در این پایان‌نامه به بررسی آثار بازمانده از مجموعه ی تخت سلیمان اختصاص دارد و شامل 6فصل است، که درآنها مباحث اصلی بررسی شده و در پایان نتیجه‌گیری به عمل آمده است. فصل اول توضیح مختصری در مورد کلیات پژوهش می‌باشد. در فصل دوم به تاریخ سلسله ساسانی پرداخته شده است. در فصل سوم راجب هنر و معماری ساسانی گفته شده است. در فصل چهارم کلیاتی از موقعیت جغرافیایی تخت سلیمان و وجه تسمیه‌این منطقه و استحکامات موجود در تخت پرداخته شده است. درفصل پنجم به بحث اساسی این تحقیق یعنی مطالعه جایگاه هنرهای تجسمی در هنر ساسانی و به ویژه مجموعه میراث جهانی تخت سلیمان پرداخته میشود. در فصل ششم که آخرین بخش پایانامه می‌باشد
نتیجه‌گیری به عمل آمده است.
فهرست مطالب:
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1 مقدمه
1-2 بیان مسئله
1-3 سوالات تحقیق
1-3-1سوال اصلی
1-4 فرضیات پژوهش
1-4-1 فرضیه اصلی
1-5 اهداف پژوهش
1-6 جنبه جدید بودن و نوآوری طرح
1-7 روش تحقیق
1-8 نقد و بررسی منابع
1-9 کلمات کلیدی
فصل دوم: نگاهی به تاریخ ساسانیان
2-1 تأسیس سلسله و ساختار دیوان سالاری ساسانیان
2-2 سپاه
2-3 دین
فصل سوم: نگاهی به هنر و معماری ساسانی
3-1 هنر و معماری مذهبی ساسانی
3-2 عناصر معماری مذهبی در زمان ساسانیان
3-2-1 آتش
3-2-2 آتشگاه و نوع معماری
3-2-2-1 مهمترین آتشکده‌های دوره ساسانی
3-2-3 آب‌های پاک و بی‌آلایش
3-3 جایگاه آناهیتا در آیین زرتشت
فصل چهارم: تخت سلیمان
4-1 جغرافیای تاریخی منطقه
4-2 وجه تسمیه تخت سلیمان
4-3 سابقه و پیشینه‌ی تاریخی و فرهنگی منطقه
4-3-1 دوره تاریخی
4-3-2 دوره اسلامی
4-4 حفاری و استحکامات تخت سلیمان
4-5 تخت سلیمان در زمان هخامنشی
4-7 ساختارهای تخت سلیمان
4-7-1 آتشکده غربی (تالارهای ستون دار و فضاهای پیرامون)
4-7-2 دریاچه‌ی تخت سلیمان
4-7-3 معبد آناهیتا
4-7-3-1 مشخصات معبد آناهیتا
4-7-4 کاخ اختصاصی خسرو (دوره‌ی ساسانی)
4-8 آثار دوره ایلخانی
4-8-1 کاخ شکار ایلخان آباقاخان
4-8-1-1 آثار کشف شده کاخ آباقاخان
4-9 یافته‌های کوچک از دوره ساسانی در تخت سلیمان
4-9-1 مهرهای یافت شده در تخت سلیمان
4-9-1-1 محل کشف مهرها
4-9-1-2 جنس گل مهرها
4-9-1-3 انواع گل مهرها و نقوش روی آنها
فصل پنجم: بررسی و تجزیه و تحلیل آثار یافت شده در تخت سلیمان از منظر هنرهای تجسمی
5-1مقدمه
5-2 نشانه‌ها و آثار بصری تخت سلیمان
5-2-1 آرم و لوگو
5-2-2 رمز چهار آخشیگ (چلیپا)
5-2-3 نماد آب
5-2-4 نقطه
5-2-4-1 حضور نقطه
5-2-5 سایه روشن
5-2-6 خط
5-2-7 شکل
5-2-8 بافت
5-3 حرکت
5-4 مثبت و منفی درآثار تخت سلیمان
5-5 فضا، زمان و نور
5-6 آگاهی بصری
5-7 حضور انسان
5-8 حضور غیر مستقیم
5-9 تعادل (متقارن- نامتقارن)
5-10 فشار
5-11 همخوا نی با محیط
5-12 جاذبه و جمع شدن
5-13 ترادفی - درهم
5-14صرفه جویانه - پرنقشی
5-15 مجموعه تالار ستوندار
5-16 منظم – نامنظم- وحدت- پراکندگی
5-17 عامل تکرار در معماری
6-1 نتیجه‌گیری
منابع
فهرست تصاویر:
تصویر2- 1: سرباز پیاده و سواره سنگین و اسلحه دوره ساسانیان
تصویر2- 2: مثلث
تصویر3- 1: ایندرا خدای روشنایی
تصویر3- 2: آگنی خدای آتش
تصویر3- 3: بقایای چهار طاقی آتشکده آذر گشنسب
تصویر3- 4: پلان طرح بازسازی شده آتشکده اصلی
تصویر3- 5: آتشدان ساسانی طرح بازسازی آتشدان ساسانی باصفحه سنگی روی آن
تصویر3- 6: پلان (اتاق یزشن- گاه) دومین اتاق مهم در مجموعه که کنارآتشکده اصلی قرار دارد.
تصویر3- 7: پلان ِ آتشکده آذرگشنسب
اثراتصویر3- 8: اثر مُهر موبد موبدان ِ آتشکده آذرگشنسب که طی ِ کاوشهای ِ لایه ساسانی ِ "تخت سلیمان" یافته شد.
تصویر3- 9: پیکره آناهیتا
تصویر3- 10: نقش برجسته نرسی با آناهیتا
تصویر4- 1: تصویر تخت سلیمان
تصویر4- 2: تصویرموقعیت جغرافیایی تخت سلیمان
تصویر4- 3: موقعیت جغرافیایی
تصویر4- 4: نمایی از دریاچه و ایوان خسرو
تصویر4- 5: بقایای قبور هخامنشی
تصویر4- 6: اژدها
تصویر4- 7: ورودی جنوب شرقی با برجهای طرفین (دوره ساسانی)
تصویر4- 8: بقایای منازل مسکونی هخامنشی و قبور
تصویر4- 9: نگاه به اتاق pb مجموعه تالار ستوندار
تصویر4- 10: بخش غربی از تالار باحوضچه و جویها
تصویر4- 11: سکوی محراب در اتاق PD
تصویر4- 12: پلان تالارهای ستون دار و اتاق های الحاقی شمالی
تصویر4- 13: پلان دریاچه
تصویر4- 14: دالان که طاقهای آنها از آجر و به فرم ضربی ساخته شده‌اند
تصویر4- 15: پی از سنگهای حجاری شده و آجر ساسانی
تصویر4- 16: بازسازی کاخ
تصویر4- 17: پلان کاخ شکار ایلخان آباقاخان
تصویر4- 18: طرح بازسازی شده‌ایوان شمالی
تصویر4- 19: کاشیهای کاخ آباقاخان
تصویر4- 20: گچبری برجسته نقش سیمرغ
تصویر4- 21: ظرف نقره‌ای مربوط به دوره ساسانی
تصویر4- 22: اثرمهرها متعلق به موبد موبدان آتشکده ساسانی
تصویر4- 23: پلاک کوچک نازک از طلا با تصویری از یک مرد دوره ساسانی
تصویر5- 1: تصویر آرم ولوگو
تصویر5- 2: جوی سنگی نقش اژدها (موزه تخت سلیمان)
تصویر5- 3: چلیپا
تصویر5- 4: نماد مقدس چلیپا بروی سفال سیلک و شوش
تصویر5- 5: جلب توجه کردن با رنگ ونقطه
تصویر5- 6: ایجاد تجمع، پراکندگی با نقطه
تصویر5- 7: ایجاد ترام با نقطه برای ایجاد کنتراست
تصویر5- 8: کاشی زرین فام قرن هفتم هجری
تصویر5- 9: حضور نقطه در شرایط مختلف تخت سلیمان
تصویر5- 10: ایجاد حرکت با نقطه
تصویر5- 11: در یک آجر سفالی با در جات مختلف رنگی خطوط در آن نقش مؤثر دارد
تصویر5- 12: سرامیک با تزیینات نواری شکل در رنگهای آبی و سبز
تصویر5- 13: پلان ِ اتاق A (چهارطاقی) به صورت ِ بازسازی شده
تصویر5- 14: بافت تصویری به صورت واقع نما از طبیعت
تصویر5- 15: بافت تصویری در مجسمه سازی به صورت واقع نما
تصویر5- 16: وجود بافت در کاشی
تصویر5- 17: وجود بافت در پیرامون تخت سلیمان
تصویر5- 18: بافت یکی از دیوارهای تخت سلیمان
تصویر5- 19: اژدهای ابری اثر: میرسید محمد نقاش مربوط به هنر عثمانی قرن 16.
تصویر5- 20: دیوار اژدها در تخت سلیمان
تصویر5- 21: دیوار اژدها نمایان حرکت وسیع در طبیعت
تصویر5- 22: حرکت وریتم در دروازه تخت سلیمان
تصویر5- 23: ایجاد یک عنصر بصری مثبت
تصویر5- 24: ایجاد فشار در دید بصری با نقطه
تصویر5- 25: مثبت منفی در آثار تخت سلیمان
تصویر5- 26: نمونه‌ای از مثبت و منفی در تصویر کاشی تزیینی تخت سلیمان
تصویر5- 27: نگاه از بیرون به داخل فضای معماری جهت تماشای عناصر طبیعت
تصویر5- 28: دید به‌ایوان غربی
تصویر5- 29: کنتراست رنگ هنگام روز از در
تصویر5- 30: کنتراست رنگ هنگام غروب از دریاچه
تصویر5- 31: کنتراست رنگ در کاشی
تصویر5- 32: ایجاد عمق فضایی با استفاده از تغییر درجه خلوص و تیرگی رنگ
تصویر5- 33: وجود انسان در طبیعت عامل زیبایی
تصویر5- 34: حضور انسان به طور مستقیم
تصویر5- 35: ایجاد تعادل متقارن
تصویر5- 36: تعادل بصری غیر متقارن بر اساس ارتباط میان نقاط گوشه دار، خطوط تیره سفد و زمینه سیاه
تصویر5- 37: وجود تقارن در مهرهای یافت شده تخت سلیمان
تصویر5- 38: وجود تقارن در ستون مرمر عهد ساسانی
تصویر5- 39: عامل فشار در دروازه جنوب شرقی
تصویر5- 40: عامل فشاردر ایوان غربی دوره ساسانی
تصویر5- 41: هماهنگی بنا با محیط اطراف
تصویر5- 42: ارتباط بین نقطه و کادر
تصویر5- 43: ایجاد جلب توجه
تصویر5- 44: رابطه متقابل دو نقطه با هم
تصویر5- 45: ایجاد نظم و تشکیل شکل ترادف
تصویر5- 46: ایجاد بی نظمی
تصویر5- 47: توالی عناصر در معماری و طراحی از روی نقشه و حساب خاص
تصویر5- 48: ایجاد تقارن میان ستون
تصویر5- 49: رواق دوره‌ایلخانی (تعادل نامتقارن)
تصویر5- 50: منظم
تصویر5- 51: نامنظم
تصویر5- 52: وجود صراحت و نظم
تصویر5- 53: وحدت
تصویر5- 54: منظم
تصویر5- 55: مطابقت با واقع - انحراف از واقع
تصویر5- 56: واقع گرایانه
تصویر5- 57: ایجاد سایه روشن با رنگ
تصویر5- 58: عامل تکرار در معماری
منابع و مأخذ:
1- ابودلف مصعر بن المهلهل، 1342، سفرنامه ابودلف در ایران، تألیف 341 هجری با تعلیقات ولادی میر مینورسکی، ترجمه: سید ابوالفضل طباطبائی، چاپ دوم، تهران
2- احیایی، محمد، 1380، تخت سلیمان، آبگینه تمام نمای ایران باستان پایان نامه کارشناسی دانشگاه آزاد اسلامی
3- ارجمند قچور، کیومرث، 1385، پایان نامه کارشناسی ارتباط تصویری، نقش گرافیک در حزب توریست مجموعه تخت سلیمان، استاد راهنما جناب آقای حسن قادر
4- اشپوهلر، 1371، تاریخ مغول در ایران، ترجمه: محمود میر آفتاب، چاپ ششم، تهران علمی فرهنگی
5- افشار زاده، حمید و دیگران، 1381، بررسی فضای چهار پیله (همان چلیپا) در آتشکده آذر گشنسب، چاپ میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان غربی
6- اقبال آشتیانی، عباس، 1376، تاریخ مغول و اوایل ایّام تیموری، (تهران: نشر نامک)
7- انوری، حسن، 1384، آتشکده آذرگشنسب، نشر دانشگاه تهران
8- بویل، جی. آ، 1368، تاریخ ایران کمبریج، از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانیان، ترجمه حسن انوشه
9- بویل، جی. آ .، 1371، تاریخ ایران کمبریج، از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانیان، ترجمه حسن انوشه، انتشارات امیر کبیر، تهران، چاپ دوم
10- بهروش، گلنوش، 1384، پژوهش کده‌ایران باستان، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مهندسی معماری
11- بهمنی، پردیس، با همکاری الیاس صفاران، 1389
12 – پوپ، آرتور، 1366، معماری ایران، مترجم صمدی افشار غلامحسین، انتشارات افضلی
13- جعفری، قادر، 1356، « سقورلوق در زمان مغول و بعد از آن »، مجله وحیده شماره 214
14- حسن و دستیاران، 1379، مجموعه راه‌های جامع ایران گردی، استان آذربایجان غربی، نشر ایران گردی، تهران
15- حیدری، سامان، قصیدیان، 1383، گزارش مقدماتی بررسی‌های باستان زمین شناختی در قسمت‌های تراورتنی منطقه تخت سلیمان بر اساس شواهد باستان شناختی در اواخر پلیستوسن، مجموعه مقالات همایش بین المللی باستان شناسی ایران: حوزه شمال غرب، به کوشش دکتر مسعود آذرنوش، تهران سازمان میراث فرهنگی و گردشگری (پژوهشگاه) پژوهشکده باستان شناسی
16- حافظ ابرو، شهاب الدین عبدالله بن عبدالرشید، زبره التواریخ، مقدمه و تصحیح و تعلیقات از سید کمال حاج سید جوادی، 1372، جلد اول و دوم، تهران، سازمان چاپ و انتشار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نشر نی
17- حسینی راد، عبدالمجید، 1380، مبانی هنرهای تجسمی، انتشارات تهران کتابهای چاپ و نشر ایران
18- حلیمی، محمد حسین، 1384، اصول و مبانی هنرهای تجسمی، انتشارات احیا کتاب
19- حلیمی، محمدحسین، 1372، شرکت افست، اصول و مبانی هنرهای تجسمی 20
20- خاکزاده، 1387، شیز، تخت سلیمان، انتشارات مهندسین مشاور پایاب طرح
21- داندیس، ادونیس، 1368، مبادی سواد بصری، ترجمه مسعود سپهر، تهران، انتشارات سروش
22 – دیاکونوف، 1375، تاریخ ماد، ترجمه کریم کشاورز، تهران بنگاه‌ترجمه و نشر کتاب
23- رسولی، منصور، 1381، بررسی آثار باستانی تخت سلیمان از منظر هنرهای تجسمی پایان نامه کارشناسی ارشد
24- راوندی، مرتضی، 1347، تاریخ اجتماعی ایران، جلد اول، انتشارات امیر کبیر تهران
25- سرفراز، علی اکبر، 1381، فیروز مندی، بهمن، باستان شناسی و هنر دوران ماد، هخامنشی، اشکانی، ساسانی، نشر دانشگاه ادبیات علوم انسانی تبریز، مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران
26- سرافرازی، علی اکبر، 1347، با همکاری کیانی محمد یوسف، تخت سلیمان، تبریز نشر مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران
27- سامی، علی، 1388، تمدن ساسانی، جلد ال نشر
28- صفدریان، شکیبا، 1383، پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد ارتباط تصویری بررسی سیر تحول شکل نقش مایه‌های هنر ایران در دوران باستان،
29- فون در اوستون، ناومان ردلف، 1382، تخت سلیمان، مترجم فرامرز سمیعی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور
30- فصلنامه هند، 1364، شماره 3، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرهنگسرای نیاوران
31- قریانی، عباس، 1384، تاریخ فرهنگ و تمدن ایران در دوره ساسانی
32- قزوینی، ذکریا بن محمود، بن محمود، 1373، آثار البلاد و اخبار العباد و عجائب المخلوقات فی غرائب الموجودات، ترجمه محمدمراد بن عبدالرحمان، تصحیح: سید محمد، تهران، دانشگاه تهران
33- کریستین سن، آرتور، 1378، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، نشر صدای معاصر
34- کرمر، جوئل. ل، 1375، احیای فرهنگی در عهد آل بوی (انسان گرایی در عصر رنسانس اسلامی)، ترجمه محمد سعید حنائی کاشانی، تهران، نشر دانشگاهی
35- کپس، جئورگی، 1368، زبان تصویر، ترجمه مهاجر، فیروزه انتشارات سروش
36- کیانی، یوسف. 1368، شهرهای ایران، جلد 3 نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و جهاد دانشگاهی
37- گیریشمن، رومان، 1370، هنر ایران در دوره پارتی و ساسانی، ترجمه: انتشارات بهرام فره وشی، چاپ دوم، انتشارات علمی و فرهنگ تهران
38- گوبل، روبرت، 1384، گل مهرهای تخت سلیمان جستاری در مهر شناسی اواخر ساسانی، ترجمه فرامرز فخر سمیعی، تهران، سازمان میراث فرهنگی گردشگری پایگاه پژوهشی مجموعه تاریخی تخت سلیمان
39- گدار، آندره، 1938، آثار ایران، شماره 3
40- مینورسکی ولادیمیر، 1378، نامهای جغرافیایی و رشته‌های تاریخی آن در اتروپاتن (ماد)، ترجمه: رقیه بهزادی، تهران: پژوهنده
41- ملک راده، فرخ، 1384، نقش ساتراپی‌های تابعه در شاهنشاهی هخامنشی. بررسی‌های تاریخی شماره 6 سال هفتم.
42- محمدی، علی، تکاب افشار، 1368، چاپ عطایی
43- ناومان، ردلف، 1374، ویرانه‌های تخت سلیمان و زندان سلیمان، نجه صمیعی، فرامرز، نشر سازمان میراث فرهنگی کشور
44- نولدکه، تئودور. 1378، تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان، ترجمه عباس زریاب خویی، چاپ دوم، تهران: علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
45- ناومان رودلف، 1382، تهران چاپ دوم، مترجم: فرامرز نجه سمیعی، ویراستار: عباس شریف نارانی، سازمان میراث فرهنگی کشور
46- واند نبرگ، لویی، 1379، باستان شناسی ایران باستان، ترجمه: عیسی بهنام
47- وزیری مقدم، محسن، 1365، شیوه طراحی، انتشارات سروش تهران
48- ورامین، سینما، 1388، تفکر خلاق در گرافیک، نشر تهران فرهنگسرای میر دشتی
49- بونومورنای، 1368، هنر به مثابه پیش ترجمه: پاینده، شاهنده، نشر نقره
