دانلود تحقیق ضرورت حفاظت موتورهای الکتریکی

اختصاصی از فایل هلپ دانلود تحقیق ضرورت حفاظت موتورهای الکتریکی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 27

ضرورت حفاظت موتورهای الکتریکی

موتورهای جریان متناوب نیروی گرداننده هر واحد صنعتی هستند که برای گرداندن تجهیزاتی چون کمپرسورها، پمپ‌ها، فن‌ها و ماشین‌های ابزار به کار می‌روند. در واحدهای صنعتی تعداد موتورها قابل توجه بوده و لذا وجود بیش از یک هزار موتور در یک واحد دور از انتظار نیست.

امروزه، اکثر سازمان‌ها نیروی کار خود را بهینه می‌نمایند، از سازمان‌های پیشگام انتظار می‌رود که بهره‌وری بالاتر و بازده بیشتر داشته باشند. تعدیل نیروی کار به شدت بر تعمیرات پیشگیرانه و پیش‌یابی اشکالات موتورها تاثیر گذارده است. کاهش نفرات همراه با پیچیدگی روز افزون در تعمیرات پیشگیرانه سبب گردیده که نظارت نیروی انتظامی بر کارکرد موتورها فقط برای تجهیزات مکانیکی خیلی عمده و موتورهای بسیار بزرگ و گران توجیه پذیر باشد. به این ترتیب موتورهای کوچکتر، کمتر از 100 اسب بخار، و موتورهای بزرگ با اهمیت کمتر که در رده موتورهای بسیار بزرگ و گران قرار نمی‌گیرند، در معرض خروج اجباری هستند. شرایط فوق سبب گردیده که صنایع بزرگ، حفاظت پیشرفته موتورها و پیش‌یابی نقص آنها را در دستور کار خود قرار دهند.

گر چه موتورهای ماشین ساده و قابل اطمینانی هستند ولی نرخ آسیب سالانه آنها دست کم 3 درصد در سال است. در بعضی صنایع نظیر چوب و کاغذ، این مقدار ممکن است تا 12 درصد نیز برسد. خروج اجباری موتور در یک واحد صنعتی می‌تواند بسیار گران بوده و در بسیاری از موارد، بسیار فراتر از ارزش موتور جایگزین باشد. حفاظت مناسب موتورها برای کاهش خسارت به آنها و تجهیزات متناظر ضروری بوده تا به این ترتیب ایمنی نفرات و کارایی سیستم حفظ شود.

بر اساس گزارشات موسسه پژوهشی قدرت الکتریکی و انجمن کاربردهای صنعتی موسسه مهندسین برق و الکترونیک اکثر اشکالات موتورها یعنی 52 تا 64 درصد ناشی از نقایص مکانیکی و 35 درصد تا 37 درصد ناشی از نقص حرارتی در عایق موتور می‌باشند.

عوامل موثر در انتخاب سیستم حفاظتی موتور

در این انتخاب سیستم حفاظتی موتور عوامل متعددی همچون اهمیت موتور، ظرفیت موتور (از یک تا چند هزار اسب بخار)، حد حرارتی روتور یا استاتور، محیط، شبکه تغذیه موتور و نحوه زمین کردن نقطه صفر آن، نوع کنترل کننده موتور و نظایر آنهارا باید در نظر گرفت. حفاظت برای هر تاسیسات موتوری باید نیازهای خاص آن مورد را برآورده نماید. لازم است به کیفیت توان سیستم توزیع در صنایع توجه ویژه نمود و به خصوص مواردی چون افت لحظه‌ای ولتاژ و امواج ضربه‌ها، هارمونیک‌ها، قطع برق، و عملکر کلید باز وصل خطوط توزیع مدنظر باشند. پس از انتخاب نوع حفاظت، باید مدرک فنی سازندگان برای اطمینان از کاربرد صحیح حفاظت خاص انتخاب شده بررسی شوند.

موتورها به دو دسته عمده فشار ضعیف و فشار قوی تقسیم می‌شوند. سیستم‌های فشار ضعیف دارای ولتاژ نامی 1000 ولت و کمتر از آن هستند. در حال حاضر، مقادیر نامی حداکثر برای موتورهای فشار ضیعف 575 ولت و 750 ولت می‌باشند.

اهمیت موتور

عواملی که اهمیت موتور را تعیین می‌کنند شامل قیمت موتور، هزینه خروج اجباری، حجم عملیات نگهداری و پایش‌های مورد نیاز، سهولت وهزینه تعمیر یا جایگزینی خواهد بود. موتوری که برای تداوم بهره‌برداری تولیدی به ایمنی فرآیند اهمیت دارد باید دارای اعلام هشدار قبل از صدور فرمان قطع رای دخالت اپراتور به عنوان اولین گام باشد. به عنوان مثالی از این نوع می‌توان به اعلام خبر در هنگام بروز خطای زمین در سیستم فشار ضعیف که صفر آنها با مقاومت بالا زمین شده باشد، اشاره کرد. این طرح قابل به کارگیری در سیستم‌های فشار متوسط کمتر از 8/13 کیلو ولت نیز بوده، ولی در سطح ولتاژ 8/13 کیلو ولت، استفاده از فرمان قطع به جای اعلام خطر ارجحیت دارد.

|خطای سمت بار برای کنترل‌کننده‌های موتور

اگر چه اکثر مطالب مطرح شده در این مورد به کاربردهای فشار ضعیف مربوط می‌شود ولی اصول آن قابل استفاده در کنترل کننده‌های موتور فشار متوسط نیز خواهد بود. شایان توجه است که مقدار نامی فیوزها و کلیدهای قدرت برای اتصال به منابع جریان موجود بر اساس حفاظت هادی‌های سمت بار کلید یا فیوز تعیین می‌شوند.

در یک کنترل کننده موتور، فلسفه فوق لزوما به حفاظت از کنترل کننده موتور و اجزای آن تسری نمی‌یابد. برای حفاظت صحیح کنترل کننده باید از فیوز یا کلیدی که سازنده کنترل کننده، آنها را در یک آزمایشگاه ملی معتبر برای جریان نامی در ترمینال‌های ورودی آزمایش نموده است، استفاده کرد.

برای نتیجه بهتر، کنترل کننده موتور باید دارای گواهی آزمایش در جریان‌های بالاتر از منبعی که قرار است به آن وصل گردد، باشد. با این وجود، کنترل کننده دارای گواهی آزمایش ممکن است بر اثر خطای سمت بار در قسمت پایین دست صدمه بیند.

خطای زمین

خطاهای زمین اغلب از مقدار کم شروع شده و در صورت تداوم به خسارت گسترده منجر خواهند شد. خطا با وجود قوس و یا اتصال مستقیم، به سیم پیچی موتور آسیب می‌رساند ولی اگر اجازه ادامه داشته باشد قادر است به هسته نیز خسارات جدی وارد نماید. در این صورت هزینه لازم برای تعمیر و یا جایگزینی بیشتر خواهد شد.

قابلیت نگهداری و برنامه‌ریزی

قابلیت نگهداری و برنامه‌ریزی عوامل مهمی هستند انتخاب حفاظت پیچیده که نگهداری آن مقدور نبوده و یا در عمل انجام نشود می‌تواند منجر به حفاظت ناکافی گردد. به همین ترتیب انتخاب و تنظیم حفاظت بار زیاد مانع از تغییرات ناخواسته تنظیمات بر اثر ارتعاشات عادی، و یا تغییر در شرایط محیطی نخواهد بود حفاظت پشتیبان باید برای عملکرد در مواقعی که حفاظت اصلی قادر به عمل نباشد هماهنگ گردد.

ضریب سرویس

ضریب سرویس باید در هنگام انتخاب سیستم حفاظت مورد توجه قرار گیرد. ضریب سرویس یک موتور جریان متناوب در واقع ضریبی است که با ضرب آن در قدرت نامی موتور، بار مجازی که تحت شرایط تعیین شده قابل تامین بوده مشخص خواهد شد.

دسته‌بندی نیازهای حفاظتی موتور

دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل

اختصاصی از فایل هلپ دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 36

دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل

عنوان :

گزارش کار کارآموزی

(آشنایی با تاسیسات الکتریکی)

استاد مربوطه :

آقای دکتر اشکواری

تهیه و تنظیم:

مجید یگانه

سال تحصیلی 86-85

بخش اول : آشنایی با تاسیسات الکتریکی

آشنایی با جریان سه فاز

جریان سه فاز در مداری که سیم بندی القاء شونده آن (آرمیچر) از سه دسته سیم پیچ جدا که هر کدام نسبت به هم 120 درجه الکتریکی اختلاف فاز دارند تهیه می شود.

انواع اتصال در سیستم سه فاز

در سیستم سه فاز معمولاً‌ از سه نوع اتصال استفاده می شود :

الف- اتصال ستاره

ب- اتصال مثلث

ج- اتصال مختلط

-محاسبه جریان و ولتاژ در اتصال ستاره

همانطور که می دانیم در اتصال ستاره اختلاف سطح هر فاز با سیم نول ولتاژ فازی (UP) و اختلاف سطح هر فاز با فازی دیگر ولتاژ (Ul) را تشکیل می دهند. مقدار ولتاژ خط از مجموع دو ولتاژ فازی بدست می آید. به همین جهت برای بدست آوردن مقدار Ul باید برآیند دو ولتاژ فازی را رسم و مقدار آن را محاسبه نماییم. بدین ترتیب که یکی از بردارها را در امتداد و به اندازه خودش رسم کرده و سپس بردار را با بردار پهلویش رسم می کنیم. رابطه روبرو برقرار است :

اما جریانی که از هر کلاف عبور می کند همان جریان خط می باشد. یعنی در اتصال ستاره جریان خط مساوی جریان فاز است . IL=IP

-محاسبه جریان و ولتاژ در اتصال مثلث

در این روش کلافهای مصرف کننده یا مولد به شکل مثلث قرار می گیرند. همانطور که می دانیم ولتاژ خط UL در اتصال مثلث همان ولتاژی است که در دو سر کلاف قرار دارد یعنی در اتصال مثلث ولتاژ خط برابر با ولتاژ فاز است : UL = UP

اما جریانی که از هر خط می گذرد مجموع برداری جریان دو کلاف بعدی است. پس جریان هر خط 73/1 برابر جریان هر فاز است :

-اتصال مختلط ترکیبی از اتصالهای ستاره و مثلث می باشد.

توان در مدارهای سه فاز

در یک اتصال سه فاز توان کل از مجموع توانهای هر فاز بدست می آید : P = P1+P2+P3

اگر بار متعادل باشد داریم : P1 = P2 = P3 = Pph

پس توان کل می تواند سه برابر توان هر فاز باشد : P = 3Pph

P = Up.lp.COS (()

در اتصال ستاره توان بصورت زیر بدست می آید :

و ip=iL

در اتصال مثلث هم رابطه بالا صادق می باشد.

روشهای اندازه گیری توان

معمولاً برای اندازه گیری در سیستم سه فاز از دو روش زیر استفاده می کنند :

الف- روش چهار سیم (3 واتمتری)

ب- روش سه سیم (2 واتمتری)

الف- روش چهار سیم :

در این روش با استفاده از 3 واتمتر که سر راه هر فاز قرار می گیرد و سیم نول توان هر فاز جداگانه اندازه گیری شده و مجموع این سه واتمتر توان کل می باشد. اگر بار کاملاً متعادل باشد هر سه واتمتر دارای مقادیر مساوی می شوند. پس در یک بار متعادل فقط از یک واتمتر هم می توان استفاده کرد.

ب- روش سه سیم :

در این روش بدون سیم نول عمل می شود. دو واتمتر که هر کدام بین دو فاز قرار می گیرد البته فاز وسط برای فازهای اول و سوم مشترک است توان کل از مجموع دو واتمتر بدست می آید.

تحقیق درباره سنسور 2

اختصاصی از فایل هلپ تحقیق درباره سنسور 2 دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 7

حسگر یک وسیله الکتریکی است که تغییرات فیزیکی یا شیمیایی را اندازه گیری می کند و آن را به سیگنال الکتریکی تبدیل می نماید.حسگرها در واقع ابزار ارتباط ربات با دنیای خارج و کسب اطلاعات محیطی و نیز داخلی می باشند. انتخاب درست حسگرها تأثیر بسیار زیادی در میزان کارایی ربات دارد.

حسگر - سنسور

حسگر یک وسیله الکتریکی است که تغییرات فیزیکی یا شیمیایی را اندازه گیری می کند و آن را به سیگنال الکتریکی تبدیل می نماید.حسگرها در واقع ابزار ارتباط ربات با دنیای خارج و کسب اطلاعات محیطی و نیز داخلی می باشند. انتخاب درست حسگرها تأثیر بسیار زیادی در میزان کارایی ربات دارد. بسته به نوع اطلاعاتی که ربات نیاز دارد از حسگرهای مختلفی می توان استفاده نمود:

– فاصله

– رنگ

– نور

– صدا

– حرکت و لرزش

– دما

– دود

– و...

اما چرا از حسگرها استفاده می کنیم ؟ همانطور که در ابتدای این گفتار اشاره شد حسگرها اطلاعات مورد نیاز ربات را در اختیار آن قرار می دهند و کمیتهای فیزیکی یا شیمیایی موردنظر را به سیگنالهای الکتریکی تبدیل می کنند.مزایای سیگنالهای الکتریکی را می توان بصورت زیر دسته بندی کرد:

– پردازش راحتتر و ارزانتر

– انتقال آسان

– دقت بالا

– سرعت بالا

– و...

حسگرهای مورد استفاده در رباتیک:

در یک دسته بندی کلی حسگرهای مورد استفاده در رباتها را می توان در یک دسته خلاصه کرد:

– حسگرهای تماسی ( Contact )

مهمترین کاربردهای این حسگرها به این شرح می باشد:

– آشکارسازی تماس دو جسم

– اندازه گیری نیروها و گشتاورهایی که حین حرکت ربات بین اجزای مختلف آن ایجاد می شود .

در شکل یک میکرو سوئیچ یا حسگر تماسی نشان داده شده است. در صورت برخورد تیغه فلزی به مانع و فشرده شدن کلید زیر تیغه همانند قطع و وصل شدن یک کلید ولتاژ خروجی سوئیچ تغییر می کند.

– حسگرهای هم جواری (Proximity )

آشکارسازی اشیا نزدیک به روبات مهمترین کاربرد این حسگرها می باشد. انواع مختلفی از حسگرهای هم جواری در بازار موجود است از جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:

– القایی

– اثرهال

– خازنی

– اولتراسونیک

– نوری

– حسگرهای دوربرد ( Far away)

کاربرد اصلی این حسگرها به شرح زیر می باشد:

– فاصله سنج (لیزو و اولتراسونیک)

– بینایی (دوربینCCD)

در شکل یک زوج گیرنده و فرستنده اولتراسونیک (ماورا صوت) نشان داده شده است. اساس کار این حسگرها بر مبنای پدیده داپلر می باشد.

- حسگر نوری (گیرنده-فرستنده)

یکی از پرکاربردترین حسگرهای مورد استفاده در ساخت رباتها حسگرهای نوری هستند. حسگر نوری گیرنده- فرستنده از یک دیود نورانی (فرستنده) و یک ترانزیستور نوری (گیرنده) تشکیل شده است.

خروجی این حسگر در صورتیکه مقابل سطح سفید قرار بگیرد 5 ولت و در صورتی که در مقابل یک سطح تیره قرار گیرد صفر ولت می باشد. البته این وضعیت می تواند در مدلهای مختلف حسگر برعکس باشد. در هر حال این حسگر در مواجهه با دو سطح نوری مختلف ولتاژ متفاوتی تولید می کند.

در زیر یک نمونه مدار راه انداز زوج حسگر نوری گیرنده فرستنده نشان داده شده است. مقادیر مقاوتهای نشان داده شده در مدلهای متفاوت متغییر است و با مطالعه دیتا شیت آنها می توان مقدار بهینه مقاومت را بدست آورد.

منبع : http://www.bselectron.mihanblog.com

(ادوات ورودی ( سنسورها ، ترانسدیوسرها و ترانسمیترها

):ادوات ورودی ( سنسورها ، ترانسدیوسرها و ترانسمیترها

تحقیق درباره موتورهای الکتریکی،سیم پیچی و ترانس

اختصاصی از فایل هلپ تحقیق درباره موتورهای الکتریکی،سیم پیچی و ترانس دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 70

موتور الکتریکی :

میدان مغناطیسی چرخنده به عنوان مجموعی از بردارهای مغناطیسی کوئل‌های سه‌فاز یک موتور الکتریکی، الکتریسیته را به حرکت مکانیکی تبدیل می‌کند. عمل عکس آن که تبدیل حرکت مکانیکی به الکتریسیته است، توسط ژنراتور انجام می‌شود. این دو وسیله بجز در عملکرد، مشابه یکدیگر هستند. اکثر موتورهای الکتریکی توسط الکترومغناطیس کار می‌کنند، اما موتورهایی که بر اساس پدیده‌های دیگری نظیر نیروی الکترواستاتیک و اثر پیزوالکتریک کار می‌کنند، هم وجود دارند.

ایده کلی این است که وقتی که یک ماده حامل جریان الکتریسیته تحت اثر یک میدان مغناطیسی قرار می‌گیرد، نیرویی بر روی آن ماده از سوی میدان اعمال می‌شود. در یک موتور استوانه‌ای، چرخانه (روتور) به علت گشتاوری که ناشی از نیرویی است که به فاصله‌ای معین از محور چرخانه به چرخانه اعمال می‌شود، می‌گردد.

اغلب موتورهای الکتریکی دوارند، اما موتور خطی هم وجود دارند. در یک موتور دوار بخش متحرک (که معمولاً درون موتور است) چرخانه و بخش ثابت ایستانه (استاتور) خوانده می‌شود. موتور شامل آهنرباهای الکتریکی است که روی یک قاب سیم پیچی شده است. گر چه این قاب اغلب آرمیچر خوانده می‌شود، اما این واژه عموماً به غلط بکار برده می‌شود. در واقع آرمیچر آن بخش از موتور است که به آن ولتاژ ورودی اعمال می‌شود یا آن بخش از ژنراتور است که در آن ولتاژ خروجی ایجاد می‌شود. با توجه به طراحی ماشین، هر کدام از بخش‌های چرخانه یا ایستانه می‌توانند به عنوان آرمیچر باشند. برای ساختن موتورهایی بسیار ساده کیت هایی را در مدارس استفاده می‌کنند.

موتورهای دی‌سی :

یکی از اولین موتورهای دوار، اگر نگوییم اولین، توسط مایکل فارادی در سال 1821م ساخته شده بود و شامل یک سیم آویخته شده آزاد که در یک ظرف جیوه غوطه‌ور بود، می‌شد. یک آهنربای دائم در وسط ظرف قرار داده شده بود. وقتی که جریانی از سیم عبور می‌کرد، سیم حول آهنربا به گردش در می‌آمد و نشان می‌داد که جریان منجر به افزایش یک میدان مغناطیسی دایره‌ای اطراف سیم می‌شود. این موتور اغلب در کلاسهای فیزیک مدارس نشان داده می‌شود، اما گاهاً بجای ماده سمی جیوه، از آب نمک استفاده می‌شود.

موتور کلاسیک DC دارای آرمیچری از آهنربای الکتریکی است. یک سوییچ گردشی به نام کموتاتور جهت جریان الکتریکی را در هر سیکل دو بار برعکس می کند تا در آرمیچر جریان یابد و آهنرباهای الکتریکی، آهنربای دائمی را در بیرون موتور جذب و دفع کنند. سرعت موتور DC به مجموعه‌ای از ولتاژ و جریان عبوری از سیم پیچهای موتور و بار موتور یا گشتاور ترمزی، بستگی دارد.

سرعت موتور DC وابسته به ولتاژ و گشتاور آن وابسته به جریان است. معمولاً سرعت توسط ولتاژ متغیر یا عبور جریان و با استفاده از تپها (نوعی کلید تغییر دهنده وضعیت سیم‌پیچ) در سیم‌پیچی موتور یا با داشتن یک منبع ولتاژ متغیر، کنترل می‌شود. بدلیل اینکه این نوع از موتور می‌تواند در سرعتهای پایین گشتاوری زیاد ایجاد کند، معمولاً از آن در کاربردهای کششی نظیر لوکوموتیوها استفاده می‌کنند. اما به هرحال در طراحی کلاسیک محدودیتهای متعددی وجود دارد که بسیاری از این محدودیتها ناشی از نیاز به جاروبکهایی برای اتصال به کموتاتور است. سایش جاروبک ها و کموتاتور، ایجاد اصطکاک می‌کند و هر چه که سرعت موتور بالاتر باشد، جاروبکها می‌بایست محکمتر فشار داده شوند تا اتصال خوبی را برقرار کنند. نه تنها این اصطکاک منجر به سر و صدای موتور می‌شود بلکه این امر یک محدودیت بالاتری را روی سرعت ایجاد می‌کند و به این معنی است که جاروبکها نهایتاً از بین رفته نیاز به تعویض پیدا می‌کنند. اتصال ناقص الکتریکی نیز تولید نوفه (نویز) الکتریکی در مدار متصل می‌کند. این مشکلات با جابجا کردن درون موتور با بیرون آن از بین می‌روند، با قرار دادن آهنرباهای دائم در داخل و سیم پیچها در بیرون به یک طراحی بدون جاروبک می‌رسیم.

موتورهای میدان سیم پیچی شده :

آهنرباهای دائم در (ایستانه) بیرونی یک موتور DC را می‌توان با آهنرباهای الکتریکی تعویض کرد. با تغییر جریان میدان (سیم پیچی روی آهنربای الکتریکی) می‌توانیم نسبت سرعت/گشتاور موتور را تغییر دهیم. اگر سیم پیچی میدان به صورت سری با سیم پیچی آرمیچر قرار داده شود، یک موتور گشتاور بالای کم سرعت و اگر به صورت موازی قرار داده شود، یک موتور سرعت بالا با گشتاور کم خواهیم داشت. می‌توانیم برای بدست آوردن حتی سرعت بیشتر اما با گشتاور به همان میزان کمتر، جریان مییدان را کمتر هم کنیم. این تکنیک برای کشش الکتریکی و بسیاری از کاربردهای مشابه آن ایده‌آل است و کاربرد این تکنیک می‌تواند منجر به حذف تجهیزات یک جعبه دنده متغیر مکانیکی شود.

موتورهای یونیورسال :

تحقیق درباره همکاری در بخش مبادلات الکتریکی

اختصاصی از فایل هلپ تحقیق درباره همکاری در بخش مبادلات الکتریکی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 22

همکاری در بخش مبادلات الکتریکی

مقدمه:

همکاری در زمینه های مختلف بین کشورهای در حال توسعه می تواند بسیاری از نگرانیهای مشترک آنان را برطرف سازد. مسائل و مشکلات پیش بینی نشده- وجود مشترکات فراوان در بحث توسعه اقتصادی- لزوم ایجاد نوعی همگرای و همدلی و استفاده از امکانات و توانمندیهای یکدیگر در بخش های مختلف اقتصادی، صنعتی و تکنولوژی در کنار تلاش این کشورها در زمینه رفع نیازمندیهای متقابل می تواند زمینه رفع این نیازمندیهای مشترک و هم پوش در بخشهای مختلف را فراهم آورد.

در دو بخش گذشته ما به زمینه های ممکن گسترش همکاری اقتصادی بین ایران و حمل و نقل ریلی و جاده ای پرداختیم. در این بخش نیز همکاری در زمینه انرژی الکتریکی امکان مبادله در این حوزه را مورد بررسی قرار می دهیم.

می توان ادعا نمود که بخش سوخت و انرژی در توسعه کشورها و بهبود سطح زندگی مردم نقش حساسی داشته و ارکان اصلی توسعه اقتصادی کشورها محسوب می شود در این میان انرژی برق نیز در هر کشوری به عنوان زیر بنای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به حساب می آید، به طوری که رشد انرژی الکتریکی به عنوان شاخصی جهت اندازه گیری رشد(GDP) تولید ناخالص داخلی ارزیابی می گردد(امراللهی، 1383).

در این راستا کشورهای آسیای مرکزی دارای ذخایر مناسبی از نظر انرژی(اعم از گاز، نفت و انرژی الکتریکی) هستند. افزایش روز افزون مصرف انرژی بحق در ایران و شرایط متفاوت جغرافیایی و آب و هوایی ایران و کشورهای منطقه آسیای مرکزی می تواند زمینه بسیار مناسبی را از لحاظ مکمل بودن شبکه های تولید و انتقال انرژی الکتریکی در شرایط مختلف فراهم آورد. در این بخش کشورهای دارای شرایط مناسب تولید و توزیع برق در آسیای مرکزی را که شامل تاجیکستان، ترکمنستان و قرقیزستان می شود را مورد بررسی قرار می دهیم. سپس در ادامه با توجه به شرایط منطقه ای به ایران و افغانستان نیز به عنوان دو کشور دارای قابلیت ترانزیت انرژی الکتریکی اشاره خواهد شد و در نهایت به بررسی مزایای اتصال شبکه های تولید و توزیع برق بین ایران و کشورهای مذکور می پردازیم.

ابتدا ضروری است به صورت مجزا وضعیت تولید، مصرف و صدور انرژی الکتریکی در کشورهای آسیای مرکزی پرداخته شود.

الف: قرقیزستان

قسمت اصلی منابع آبی آسیای مرکزی با پتانسیل هیدر و انرژی در قرقیزستان و تاجیکستان وجود دارد. قرقیزستان دومین کشور پرآب منطقه بعد از تاجیکستان است. این کشور قرارادهایی را برای ساخت نیروگاههای جدید و صدور برق به امضاء رسانده است(صفری،1383). قرقیزستان دارای رودخانه های متعددی است که با استفاده از آنها می توان 150 نیروگاه مگاوات برق تولید نمود. در حال حاضر 6 پست هیدروالکتریک در این کشور کار می کند و ظرفیت تولید آنها 360 مگاوات است. این کشور برای راه اندازی چند نیروگاه دیگر در حال مذاکره قزاقستان است. باید گفت که با وجود روخانه هایی که منابع عظیم تولید انرژی محسوب می شوند پتانسیل بسیار بالایی در زمینه تولید برق در این کشور وجود دارد(آپیشف، 1383).

میزان برق تولیدی این کشور هم اکنون 2/12 میلیارد کیلووات ساعت است که بخشی از آن با توجه به نیاز دو کشور قزاقستان و ازبکستان به این دو کشور صادر می شود.(ویژگیهای اقتصادی قرقیزستان). همچنین بدلیل شرایط سخت جغرافیایی تاجیکستان سیستم انرژی جنوب و شمال این کشور به صورت مجزا پایه ریزی شده است. با هدف تامین برق قسمت شمالی تاجیکستان خط انتقال برق«کانی باد- باتکند» احداث شد که با استفاده از آن سالانه 855 میلیون کیلو وات ساعت برق قرقیزستان به تاجیکستان صادر می شود(رسول اف، 1383). با توجه به شرایط خاص ژئوپلتیکی و منطقه ای قرقیزستان در انرژی برق منطقه آسیای مرکزی، می توان گفت امکان تشکیل یک بلوک انرژی در زمینه برق برای جبران کاستیهای منطقه ای این نوع از انرژی در کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد.

ب: ترکمنستان

ترکمنستان نیز از نظر تولید برق دارای وضعیت نسبتا مناسب و مطلوبی است. این کشور در سال 2003 به میزان 18/15 مگاوات ساعت برق تولید کرده است که از این مقدار 1/5 مگاوات ساعت را به کشورهای همسایه صادر نموده است. 99 درصد نیزوگاههای تولید برق این کشور با سوختنهای فسیلی کار می کنند.(ابوالوردی، 1385) کالای صادراتی ترکمنستان به ایران پس از گاز انرژی برق است(ایران، 1386). این کشور بر پایه قراردادی ده ساله سالانه 640 میلیون کیلووات ساعت برق به ارزش 12/8 میلیون دلار به ایران صادر می کند. برق انتقالی ترکمنستان به ایران هم اکنون از طریق دو خط بالکان آباد علی آباد کتول و سرخس ترکمنستان- سرخس ایران انجام می گیرد. شبکه انتقال 430 کیلوولت مرو- مشهد با امکان انتقال 400 مگاوات برق نیز به عنوان سومین مسیر انتقال برق ترکمنستان به ایران هم اکنون در حال احداث است. ایران همچنین برق