قصیده
نوع اشعاری است که بر یک وزن و قافیه با مطلع مصرع، و مربوط به یکدیگر درباره موضوع و مقصود معین، از قبیل مدح پادشاه و تهنیت جشن عید و فتحنامه جنگ، یا شکر و شکایت و فخر و حماسه سرایی و مرثیه و تعزیت و مسایل اخلاقی و اجتماعی و عرفانی و امثال آن ساخته باشند. معمولا شماره ابیاتش مابین هفتاد و هشتاد بیت و بیشتر از آن تا حدود صد و پنجاه بیت افزونتر نیز گفته اند؛ و بعضی کمتر از بیست بیت را تا حدود پانزده بیت نیز قصیده نامیده اند.
کاهش و افزایش عده ابیات یا کوتاهی و بلندی قصاید، بستگی دارد به اهمیت موضوع، و قدرت و قوت طبع شاعر، و خصوصیت قوافی و اوزان مطبوع و نامطبوع که گوینده برای انشا قصیده انتخاب کرده باشد. حداکثر ابیات قصاید را نمیتوان معین کرد؛ اما حداقل آنرا حدود بیست بیت یا متجاوز از پانزده بیت گفته اند.
قصیده یکی از انواع مهم شعر است و بعضی آنرا مهمترین اقسام شمرده اند؛ به این ملاحظه که عمده طبع آزمایی و پایه توانایی و نیروی سخندانی شاعر از نوع قصیده معلوم می شود که بتواند چهل بیت بر یک وزن و قافیت در یک موضوع با رعایت نکات بلاغت و جزالت کلام، استادانه از خود انشاء کند. حقیقت امر این است که اهمیت را در خوب گفتن شعر باید دانست نه در انتخاب نوع شعر، و مقام استادی و براعت گوینده از اقسام دیگر شعر نیز بخوبی معلوم می گردد.
چون در نوع قصاید نظر شعرا بیشتر متوجه اشخاص و مقصودهای معین از قبیل: مدح و موعظت و حکمت و تهنیت و تعزیت بزرگان وقت بوده است؛ آنرا قصیده به معنی مقصود نامیده اند که ماخوذ از قصد به معنی توجه و روی کردن به کسی یا چیزی است. پس لفظ قصیده، فعیل به معنی مفعول است و تا آخر آن علامت وحدت است؛ نظیر کلمات شعیره و ذبیحه و سفینه و امثال آن.
علمای ادب، معتقدند: که در قصاید پارسی تصریع مطالع لازم است و هر قصیده که مطلع آن مصرع نباشد، اگر چه دراز بود آن را قطعه خوانند و اسم قصیده بر آن اطلاق نکنند.
قصیده محدود و مقتضب
ممکن است شاعر قصیده سرا، بدون زمینه سازی تشبیب و تغزل، وارد مدح یا مقصود دیگر شود؛ و در این صورت قصیده را محدود، یعنی باز داشته از تشبیب و تغزل گویند؛ و آنرا به اصطلاح مقتضب (یعنی: باز بریده) نیز خوانند. مثال از انوری:
گر دل و دست بحر و کان باشد
دل و دست خدایگان باشد
زهی بقای تو دوران چرخ را مفخر
خهی لقای تو بستان عدل را زیور
اما قصیده کامل آن است که دارای تشبیب و تخلص و شریطه باشد.
شامل 9 صفحه word
دانلود تحقیق قالب قصیده