فرمت فایل :word (لینک دانلود پایین صفحه) تعداد صفحات 183صفحه
در تاریخ ایران ما شاهد تحولات، رویدادها و اتفاقات مختلفی در عرصة روابط داخلی و نیز روابط خارجی بوده ایم. برخی از این رویدادها و تحولات در جامعة ایران تأثیرات بسزایی گذاشته است و به تبع آن توانسته تغییراتی را در ساختار تصمیم گیری و در روند مختلف آن به جای گذارد. سرزمین ایران بدین لحاظ تجارب بی شماری را پشت سر گذاشته و از رهگذر حوادث و اتفاقات ایجاد شده، توشه‌هایی برای خود برداشته است. در این راستا از تحولات برجسته و منحصر به فردی چون انقلاب مشروطه ایران و همچنین ملّی شدن صنعت نفت می توان نام برد. نقش آفرینی ایران در این وقایع قابل ارزیابی است و قاعدتاً این پدیده ها و اتفاقات نه تنها در سطح داخلی و منطقه ای بلکه در سطح جهان، تأثیرات شگرفی داشته است و این مسئله نشان می دهد که ایران در مقاطعی از تاریخ، نقش پیشتاز و تعیین کننده ای در منطقه خاورمیانه و در سطح جهانی داشته است و نمی توان این نقش ها را انکار کرد.
در این راستا، یکی از نقش هایی که تا به حال مورد توجه و بررسی قرار نگرفته است، نقش ایران در همکاری های منطقه ای و در ایجاد صلح و ثبات و برقراری آرامش و امنیت در منطقه بوده است و این نقش در انعقاد پیمان سعدآباد ظهور و بروز پیدا می کند. در این راستا، دولت ایران تلاش نمود که بحث همکاری های منطقه ای با مشارکت دول همسایه را از طریق عقد پیمانی دنبال کند که بتواند به این اهداف جامه عمل بپوشاند. بدین جهت با پیشنهاد ایران و مشارکت کشورهای همسایه، پیمان سعدآباد در تاریخ 17 تیر ماه 1316 برابر با 8 ژوئیه 1937 منعقد شد و هدف اصلی ایران از پیشنهاد پیمان سعدآباد، تأمین صلح و ثبات منطقه ای و جلوگیری از کشمکش های بین المللی به منطقه خاورمیانه از طریق ایجاد موازنه میان دول منطقه با دول قدرتمند جهانی بوده است و مقصود آن بوده است که ایجاد موازنه و تأمین صلح و امنیت منطقه از طریق همکاری های منطقه ای صورت گیرد. در هر حال، پیمان سعدآباد با اهداف و آرمان هایی که در ذهن دولتمردان ایران قرار داشت، شکل عملی به خود گرفت و دولتهای منطقه را وادار کرد که در تأمین صلح و ثبات منطقه ای با یکدیگر تشریک مساعی کنند، تا در پرتو همفکری و همبستگی میان دول عضو پیمان، همکاریهای منطقه ای را گسترش داده و در این راستا، ضمن تأمین اهداف منطقه ای به ایجاد صلح جهانی نیز دست پیدا کنند و از رسوخ اختلافات و کشمکش های بین المللی میان دول قدرتمند آن زمان یعنی انگلستان، روسیه و همچنین آلمان به این منطقه جلوگیری به عمل آورند و مانع گسترش این اختلافات به منطقه خاورمیانه شوند.
پیمان سعدآباد با حضور دول ایران، عراق، افغانستان و ترکیه شکل گرفت. دولت ایران به عنوان مبتکر این پیمان، آن را به کشورهای همسایه پیشنهاد داد و اهداف آن را تشریح کرد و با موافقت این دول، پیمان سعدآباد میان نمایندگان دول چهارگانه ایران و افغانستان، عراق و ترکیه در سال 1937 م به امضاء رسید؛ تا از این طریق دول عضو بتوانند به اهداف پیمان سعدآباد که همانا در راستای منافع ملی تک تک این دول قرار می گرفت، تحقق بخشند و آن را در اولویت سیاست خارجی خود قرار دهند و با تمسک به پیمان سعدآباد بتوانند در عرصة روابط خارجی و بین المللی، تصمیمات خود را اجرایی کنند. اینجاست که به اهمیت این پیمان و تأثیراتی که می توانست در منطقه خاورمیانه و حتی در عرصه جهانی داشته باشد، پی می بریم.
این پیمان از جنبة سیاست خارجی برای ایران دارای اهمیت فوق‌العاده ای بود. دولت ایران مایل بود از سیاست سنتی خود در قبال سایر کشورها دست برداردو سیاست خارجی جدیدی را اتخاذ کند. قاعدتاً اتخاذ این سیاست جدید، با اهداف جدید تعریف می شد. حل اختلافات همسایگی میان کشورهای منطقه ای و ایجاد تفاهم با آنان برای رسیدن به اهداف مشترک، از مسائل مورد علاقه ایران بود. در این راستا، ایران سعی کرد با دول همسایه، روابط حسنه و دوستانه ای را برقرار کند که اساس و پایه آن بر روی استقلال ملل مشرق زمین و آزادی از یوغ استعمارگران و همکاری و مشارکت سیاسی در امور منطقه ای و بین المللی باشد تا بدین وسیله به صلح پایدار در منطقه و در نظام بین المللی دست پیدا کنند. این اهداف، از اهداف باارزشی بود که تا قبل از انعقاد پیمان سعدآباد، معنا و مفهوم واقعی و حقیقی نداشت. اگر تا قبل از آن، کشورهای منطقه ای به صورت دو جانبه با یکدیگر قرارداد می بستند؛ ولی از این تاریخ به بعد، قراردادهای دوجانبه به قراردادهای چندجانبه سوق داده شد. شاید مواد و متن پیمان سعدآباد، حاوی مطالب جدیدی نباشد و آن خواسته هایی بود که در قراردادهای دوجانبة گذشته، ما بین دول منطقه ای مطرح شده بود. ولی پیمان سعدآباد، جزء اولین پیمانهای منطقه ای بود که این خواستها و تقاضاها را در زیر سایه یک ائتلاف جمع کرد و کشورهای منطقه ای را در یک گروه برای رسیدن به اهداف مورد نظرشان، قرار داد. به عبارت دیگر اصول مورد نظر در پیمان سعدآباد شامل عدم تجاوز، برابری، عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر و… اصولی بودند که در پیمانهای مختلف به صورت دوجانبه بین ایران و کشورهای همسایه منعقد شده بود. اما پیمان سعدآباد اولین توافق منطقه ای بود که بیشتر این اصول را در خود جای داده بود.
پیمان سعدآباد را می توان به لحاظ مصادف شدن با وقوع جنگ جهانی دوم نیز مورد ارزیابی قرار داد. وقوع این جنگ، تأثیرات زیادی را در عرصه روابط بین الملل ایجاد کرد و به تبع آن پیمان سعدآبد نیز از این مقوله بی تأثیر نماند. به نحوی که می توان ادعا کرد، جنگ مورد نظر، سیاستهای پیمان سعدآباد را تحت تأثیر قرار داد و باعث دگرگونی در جهت گیریهای پیمان شد. و به دلیل عدم اتخاذ سیاست یکسان و مشترک مابین اعضای این پیمان و در نهایت با تشتّتی که در بین اعضای پیمان سعدآباد ایجادشد، این پیمان از هم فرو پاشید.
تحقیق در مورد بررسی پیمان سعدآباد
