لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 5
واکنش خصوصیات مورفولوژیکی و عملکرد بیولوژیکی ارقام جو به عناصر کم مصرف (آهن، روی و مس)
چکیده
به منظور بررسی اثرات عناصر ریزمغذی بر رشد و عملکرد دانه ارقام جو آزمایشی در سال 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. کرت اصلی شامل چهار رقم جو (سهند، سبلان، زر جو، ماکوئی) و کرت فرعی شامل عناصر ریز مغذی (آهن، روی، مس و ترکیب آهن، روی و مس) و شاهد بودند. نتایج نشان داد که ارقام جو از نظر صفات رویشی از جمله تعداد پنجه در بوته، شاخص سطح برگ و ارتفاع بوته متفاوت بودند. اثر رقم و عناصر کم مصرف بر کلیه صفات مورد بررسی معنیدار بوده است. ولی صفات تحت تأثیر اثر متقابل رقم و کود قرار نگرفته و اختلاف معنیداری را نشان ندادند. در بین ارقام، رقم زر جو از نظر این صفات برتر بود. به طورکلی به نظر میرسد با توجه به کمبود عناصر ریز مغذی در خاکهای کشور، مصرف عناصر ریزمغذی میتواند در بهبود محصول غلات مؤثر باشد.
کلمات کلیدی: جو، خصوصیات مورفولوژیکی، عملکرد بیولوژیکی، عناصر ریزمغذی.
مقدمه
جو کم توقعترین گیاه زراعی است که دامنه سازگاری و پراکنش آن از سایر گیاهان زراعی بیشتر است. جو دومین غله مهم دنیاست. بهبود وضعیت محیط کشت از طریق به کارگیری صحیح نهادههای کشاورزی نظیر آب، کود، ماشین آلات و سموم دفع آفات و بذور اصلاح شده امکان پذیر است. یکی از مهمترین نهادههای کشاورزی، مصرف صحیح کودهای شیمیایی است که تأثیر آن در افزایش عملکرد محصولات کشاورزی شناخته شده است. کمبود عناصر غذایی تقریباً در تمامی مزارع جهان متداول است. میزان کمبود از منطقهای به منطقه دیگر و گیاهی به گیاه دیگر متغیر است. اثر مصرف آهن به صورت کلات آهن باعث افزایش مقدار محصول و پروتئین جو میشود. آهن با ایجاد رشد رویشی مناسب از طریق افزایش تعداد و سطح برگ، مشارکت در فتوسنتز، موجب افزایش ارتفاع و ماده خشک در گیاه میشود در اثر کمبود روی در گیاه، به تدریج توقف رشد حاصل میشود و در نتیجه اندامهای رویشی بویژه برگ به عنوان دستگاه فتوسنتزی دچار مشکل میشود مس نیز به صورت یون توسط ریشه گیاه و به شکل ترکیبات چنگالی از طریق برگپاشی جذب گیاه میگردد و به علت غیر متحرک بودن، ظهور علائم کمبود آن از برگهای جوان آغاز میشود. تقریباً 70 درصد مس گیاه در کلروپلاستها یافت میشود. با توجه به کمبود عناصر ریزمغذی در خاکهای زراعی ایران که ناشی از ضعف مواد آلی است. ضرورت استفاده از آنها برای رشد گیاه جو در منطقه و تنوع واکنش در ارقام جو نسبت به انواع عناصر کم مصرف، میتوان گفت اگر در یک پروژه تحقیقی موضوع مورد بررسی قرار گیرد میتواند در افزایش راندمان تولید در واحد سطح از نظر تغذیه گیاه مؤثر باشد، توجه به بهبود زراعت این گیاه و معین نمودن مسائل تغدیهای آن بویژه عناصر ریزمغذی و کمبود اطلاعات در این زمینه ضرورت بررسی در این زمینه را نشان میدهد. هدف کلی از این پژوهش، بررسی اثر عناصرتغذیهای کممصرف بر ویژگیهای مورفولوژیک و عملکرد بیولوژیک ارقام جو میباشد.
مواد و روشها
به منظور بررسی اثرات عناصر ریزمغذی بر رشد و عملکرد دانه ارقام جو آزمایشی در سال 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. کرت اصلی شامل چهار رقم جو (سهند، سبلان، نصرت، ماکوئی) و کرت فرعی شامل عناصر ریز مغذی (آهن، روی، مس و ترکیب آهن، روی و مس) و شاهد بودند.کودپاشی عناصر میکرو در دو نوبت از دوره رشد رویشی مصرف شدند .کود فسفره پایه به میزان 120 کیلوگرم فسفات و 70 کیلوگرم نیتروژن در دو نوبت، پایه و سرک مصرف شد. ارتفاع بوته و ماده خشک کل گیاه قبل از برداشت نهایی محصول معین شد. نمونهبرداری در مرحله رسیدگی دانه انجام شد و عملکرد بیولوژیکی تعیین گردید. محاسبات آماری بر مبنای تجزیه واریانس دادهها با استفاده از نرمافزار SAS و مقایسه میانگینها به روش دانکن انجام گرفت.
نتایج و بحث
به طور کلی نتایج حاصل از این بررسی نشان میدهد که ضعف مواد آلی خاک زمینه کمبود عناصر تغذیهای لازم برای رشد گیاه را فراهم میکند. در این صورت مصرف کود شیمیایی از انواع مختلف تنها راه تقویت گیاه است. در این بررسی نیز ارقام مختلف جو وقتی در تغذیه مناسب به ویژه عناصر میکرو قرار گرفتند واکنش مثبتی از نظر رشد رویشی از خود نشان دادند. با این حال در بین ارقام مورد بررسی، واکنش متفاوت بود. اطلاعاتی که این نتایج را تأیید کند در موارد زیر آمده است.
تعداد پنجه در بوته
نتایج تجزیه واریانس تعداد پنجه در جدول یک نشان داده شده است. ارقام از نظر تعداد پنجه متفاوت بودند. به نحوی که بیشترین تعداد پنجه در بوته معادل 2/4 و 1/4 به ترتیب برای ارقام ماکوئی و نصرت و کمترین آن برای ارقام سبلان 6/3 و سهند 8/3 حاصل گردید. تعداد پنجه در هر بوته بیشتر یک خصوصیت توارثی بوده ولی با این حال متأثر از شرایط اولیه استقرار گیاهچه است سازگاری محیطی مناسب ارقام جو ماکوئی و نصرت زمینه تولید پنجه بیشتری را در بوته فراهم نموده است. سرعت ایجاد پنجه به سرعت ایجاد برگ وابسته است که آن هم وابستگی نزدیکی به دما دارد. بنابراین در هوای گرمتر آهنگ تولید پنجهها بیشتر است اثر کود میکروهای مصرفی بر تعداد پنجه در بوته معنیدار بود مصرف کودهای مس، روی و آهن با هم بیشترین تعداد پنجه 5/4 عدد را تولید نمود، هر چند نسبت به مصرف مس به تنهایی 4 عدد تفاوت آماری معنیداری نداشت. بین مصرف کود آهن و تیمار شاهد تفاوت معنیداری از نظر تعداد پنجه در بوته 6/3 عدد مشاهده نشد، ولی مصرف آهن توانست تعداد پنجه در بوته را افزایش دهد 9/3 عدد این تغییرات تعداد پنجه در بوته نشان میدهد که برای حصول پنجه مناسب نیاز به مصرف کودهای کامل میکرو میباشد. تأثیر تغذیه آغازههای پنجهها و نگهداری آنها از نظر مواد غذایی کافی، امکان دستیابی به تعداد پنجه مطلوب در گیاه را فراهم میکند.
شاخص سطح برگ
از نظر شاخص سطح برگ ارقام جو متفاوت بودند در بین ارقام مورد بررسی، رقم سهند کمترین 9/2 و سه رقم دیگر بدون تفاوت معنیداری آماری (نصرت، سبلان و ماکوئی به ترتیب 5/3، 1/3، 3/3 ) بیشترین شاخص سطح برگ را داشتند عکسالعمل متفاوت ارقام جو در سایر مطالعات انجام شده گزارش شده است و جو تعداد پنجه بیشتر در رقم نصرت زمینه افزایش سطح برگ را فراهم نموده است. در حالی که تعداد پنجه بیشتر در رقم سهند نتوانسته منجر به افزایش سطح برگ گردد، که این امر میتواند ناشی از کاهش تعداد پنجهها پس از تولید باشد به نحوی که دوام پنجه رو به کاهش بوده است. شاخص سطح برگ تحت تأثیر عناصر میکرو مصرفی قرار گرفت از نظر آماری اختلافی بین کودهای میکرو از نظر شاخص سطح برگ مشاهده نشد. اثر سطوح مختلف کودهای میکرو بر روی رشد رویشی تأثیر قابل ملاحظهای دارد. توسعه سطح برگی از طریق بهبود تعداد، اندازه و سطح برگها به کمک مواد تغذیهای فراهم میشود.
ارتفاع بوته
ارقام جو از نظر ارتفاع تفاوت داشتند، بنحوی که بیشترین ارتفاع را رقم زر جو 74 سانتیمتر و کمترین آن را رقم سهند 65 سانتیمتر داشتند. ارقام جو سبلان و ماکوئی تفاوت معنیداری از نظر آماری با رقم زر جو نشان ندادند. ارتفاع گیاه عمدتاً یک صفت ژنتیکی است و به طور نسبی از پایداری برخوردار است، با این حال عوامل محیطی به ویژه نور بر آن اثر قابل ملاحظهای دارد.
عملکرد بیولوژیکی
ارقام جو مورد مطالعه از نظر عملکرد بیولوژیکی به هنگام رسیدگی متفاوت بودند. بیشترین عملکرد بیولوژیکی با رقم نصرت، 13220 کیلوگرم در هکتار و کمترین آن با رقم سهند 10500 کیلوگرم در هکتارحاصل شد. شرفیزاده و همکاران (1380) نیز پتانسیل قابل ملاحظهای را در تولید بیوماس در رقم نصرت از خود نشان دادند. رقم سبلان با تولید 12200 کیلوگرم در هکتار و ماکوئی با تولید 12000 کیلوگرم در هکتار از نظر عملکرد بیولوژیکی تفاوت آماری نداشتند. با مصرف مقادیر کودهای میکرو عملکرد بیولوژیکی متغیر شد، به نحوی که با مصرف سه نوع کود آهن، روی و مس در مقایسه با شاهد عملکرد بیولوژیکی افزایش یافت. افزایش عملکرد بیولوژیکی با مصرف کود مس به میزان 12800 کیلوگرم در هکتار رسید و با مصرف آهن و روی تفاوت آماری معنیدار نداشت. ظهور پتانسیل ارقام جو و تجمع ماده خشک در آن منابع تغذیهای امکانپذیر میشود. افزایش وزن خشک گیاه ذرت با مصرف توأم کودهای آهن و روی در مطالعه آیدنالپ و مارینو (2005) نیز گزارش شده است. در این رابطه مصرف مقداری عناصر ریزمغذی باعث افزایش تولید ماده خشک بیشتر شده و در نتیجه تجمع مواد خشک شده نهایی در انتهای دوره رشد گیاه افزایش یافت. البته در شرایط کمبود مواد ریزمغذی، افزایش تجمع ماده خشک محدود میشود و عملکرد بیولوژیکی گیاه کاهش خواهد یافت. اثرات متقابل رقم در کود میکرو برای عملکرد بیولوژیکی معنیدار نبود.
نتیجهگیری
به طورکلی نتایج این بررسی نیز نشان میدهد که با توجه شرایط آب و هوایی منطقه و نوع خاک این منطقه مصرف کودهای ریزمغذی به ویژه آهن و روی اثر قابل ملاحظهای بر رشد و محصول ارقام جو مورد مطالعه نشان داد. واکنش ارقام جو مورد مطالعه به تدریج عکسالعمل متفاوت خود را در مرحله رشد رویشی به دلیل ویژگیهای ژنتیکی نشان دادند. بنابراین مصرف این عناصر به تدریج باید در برنامه تغذیهای زراعت غلات قرار گیرد.
جدول نتایج تجزیه واریانس صفات مورد بررسی
منابع تغییرات
درجه آزادی
تعداد پنجه در بوته
شاخص سطح برگ
ارتفاع بوته
عملکرد بیولوژیک
تکرار
3
1/21
26/1
108/0
1/56871
رقم
3
*4/125
*22/1
*639/0
*1/57296
خطا
9
1/380
254/0
94/1
5/3659
میکرو
4
*5/115
*958/0
*588/0
*6/16896
رقم × میکرو
12
ns3/215
ns 387/0
ns 09/1
ns 3/29257
خطا
48
4/148
322/0
757/0
4/31216
ضریب تغییرات
-
1/12
9/8
80/7
2/13
منابع
1- شرفیزاده م، 1380. بررسی اثر رقم و تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و انتقال مجدد مواد ذخیرهای جو. مجله دانش کشاورزی، جلد 11، ص23.
2- فتحی ق، 1378. رشد و تغذیه گیاهان زراعی. جهاد دانشگاهی مشهد، ص 367.
3- مجد م، سیادت ع و نورمحمدی ق، 1380. تاثیر میزان نیتروژن و زمان برش علوفه بر عملکرد علوفه و دانه جو کارون. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، جلد 5، ص106.
4- Alturkci A and Helal M, 2004. Mobilization to pb,Zn, cu and cd, in polluted soil. soil Science journal 7:1972-1980.
5- Aydnalp C and Marinova S, 2005. Distribution and Firms of heavy metals in some agricultural soils. soil Science journal 12: 629-633.
6-Chaudhry F and Loneragan J, 2000. Effects of N, copper and zinc fertilizers on the copper and zinc nutrition of wheat plants. Agric journal 21:865-879.
7-Pinto M and Varennes A, 2005. Influence of organic matter on the uptake of zinc, copper and iron by Sorghum plants. soil Science journal 326:239-247.
8-Xue H and Hooda P, 2005. The Transport of cu and zn from agricultural soils to surface water. soil Science journal 5:69-76
تحقیق درباره واکنش خصوصیات مورفولوژیکی و عملکرد بیولوژیکی ارقام جو به عناصر کم مصرف (آهن، روی و مس)
