1 مقدمه
روند روبه پیشرفت استفاده انسان ازپـول را می توان به چند بخش تقسیم نمود، در مرحله اول از اشیاء بجای پول استفاده می گردید،درمرحله دوم اشیاء گرانبهایی مانند طلا و نقره نقش پول را ایفاء می کردند،درمرحله بعد سکه درتجارت مورد استفاده قرار گرفت،با وارد شدن اسکناس در چرخه اقتصاد مرحله چهارم شروع شد، درمرحله پنجم ابزارهای بانکی ( مانند انواع چک) به جای پول رایج شد و نهایتاً در مرحله آخر از وسایل پرداخت و انتقال الکترونیکی در داد و ستد تجاری استفاده گردید.
نوآوریهای تکنولوژیکی ، مهمترین منبع برای رشد اقتصادی میباشند . توسعه سریع در تکنولوژی ، اگربطورمناسب وبه موقع باشد ، به توسعه اقتصاد یک کشور کمک میکند.کشوری که دراستفاده از تکنولوژیهای جدید ، شکست می خورد و یا حتی در پیاده سازی آنهاتاخیر میکند ، درپشت سردیگران قرارمی گیرد.
اقتصاد جدید تحت تاثیر انقلاب الکترونیکی ، کامپیوترها ، شبکه های کامپیوتری و توسعه اینترنت قرار گرفته است . تغییرات تکنولوژیکی ، نه تنهابرروی تولید و تجارت تاثیر میگذارند که برروی واسطه های مالی وبانکها نیز تاثیر گذارند.بانکها بعنوان موسسات مالی ، بطور طبیعی به هر تغییری در اقتصاد و محیط تکنولوژیکی ، واکنش سریع نشان میدهند.
صنایع مالی بیشتر از صنایع دیگر برجمع آوری ، پردازش ، تجزیه و تحلیل و ارائه اطلاعات به منظوربرآورده کردن نیازهای مشتریان،تکیه می کنند . با در نظرگرفتن اهمیت اطلاعات دربانکداری ، عجیب نیست که بگوئیم بانکها از اولین استفاده کنندگان تکنولوژیهای خودکار به منظور پردازش اطلاعات میباشند.
2 تعریف بانکداری الکترونیک
بانکداری الکترونیکی تعاریف عمده ای دارد که در ادامه به چند تعریف از آن پرداخته شده است:
1- بانکداری الکترونیکی استفاده از فناوری های پیشرفته نرم افزاری و سخت افزاری مبتنی برشبکه ومخابرات برای انجام عملیات بانکی درهر ساعت از شبانه روزبدون نیازبه حضور فیزیکی مشتری در شعبه می باشد .
2- بانکداری الکترونیکی به فراهم آوردن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بانکی با استفاده ازواسطه های ایمن وبدون حضور فیزیکی اطلاق میشود.
3- بانکداری الکترونیک به ایجادمحصولات و خدمات بابهاء که از طریق کانالهای الکترونیکی اطلاق میشود . این محصولات وخدمات میتوانند شامل صورتحساب ، وام ، مدیریت سپرده ها ، پرداخت های الکترونیکی وایجاد محصولات و خدمات پرداخت های الکترونیکی همانند پول الکترونیکی باشند.
3 پول الکترونیکی
پول الکترونیکی یک مکانیسم پرداخت ارزش ذخیره شده است که در آن مقداری از وجوه در یک وسیله یا قطعه الکترونیکی ذخیره شده و در تصرف مشتری قرار دارد. هر بار که مشتری (خریدار) به وسیله آن به دستگاههای دیگر وصل میگردد تا از طریق پایانههای فروش و یا اینترنت خریداری نماید، از موجودی آن کاسته میشود.
4 تاریخچه بانکداری الکترونیک
انقلاب تکنولوژی در صنعت بانکداری در سال 1950 آغازشد ، وقتیکه اولین ماشینهای خودکار درتعدادی ازبانکهای آمریکا شروع به کارکردند .
اتوماسیون در بانکداری دردهه بعد از آن رایج شد و انقلاب دوم درصنعت بانکداری درسال 1970 ، با ایجاد تکنولوژی پرداخت الکترونیکی ، بوقوع پیوست. سپس اتاقهای پایاپای سنتی، اسناد بین بانکی خود را با اتاقهای پایاپای اتوماتیک تعویض نمودند، همزمان با رشد سرعت استفاده از ماشینهای تحویلداری خودکار در دهه 1990، نقش بانکداری الکترونیک در سطح دنیا بارزتر و برجستهتر گردید.
5 تاریخچه بانکداری الکترونیک در ایران:
در اواخر دهه 1360بانکهای کشور به سیستم اتوماسیون و رایانه ای کردن عملیات بانکی توجه نشان دادند ۰ حرکت به سمت بانکداری الکترونیکی از اوایل دهه 70 آغاز شد وپس از آن کارت های اعتباری،خود پردازها ، سیستم های گویا و ... وارد خدمات نوین بانکی شد ۰
شبکه "شتاب" توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از سال 1381 بین دستگاه های خود پرداز سه بانک صادرات، کشاورزی و توسعه صادرات با هدف ایجاد، راهاندازی و راهبری سوئیچ ملی گامهای موثری در جهت تحقق اتصال شبکه پرداخت بانکها به یکدیگر و نهایتاً ایجاد زمینه برای انجام مبادلات بین بانکی به صورت الکترونیکی ایجاد شد. این تحولات باعث گردید تا تمامی بانکهای کشور از طریق مرکز شتاب به عنوان نقطه اتصال میانی تمامی بانکها و موسسات اعتباری در شبکه الکترونیکی بین بانکی به تبادل تراکنشها بپردازند.
6 مدل های بانکداری الکترونیک
دومدل رایج برای بانکداری الکترونیکی وجود دارد که عبارتند از:
6-1 بانکداری دوگانه
ترکیبی از کانالهای تحویل الکترونیکی و بانکداری سنتی است. بانکهایی که فعالیت بانکداری مرسوم را که در آن خدمات بانکی با مراجعه مستقیم مشتریان و در محلی مانند اداره انجام میشود، همراه با ارائه خدمات بانکداری اینترنتی.
6-2 بانکهای مجازی
یک بانک الکترونیکی موسسه ای است که فاقد هرگونه شعبه فیزیکی میباشد ودرواقع بانکی است که نیاز به امور کاغذی ندارد ، محدود به مناطق جغرافیایی خاص نیست صرفا تولیدات و خدمات خود را از طریق کانالهای توزیع الکترونیکی انجام میدهد و بیست و چهار ساعته به مشتریان سرویس میدهد. این گونه بانکها به دلیل صرفهجوییهایی که از هزینههای غیرمستقیم بهرهمند میشوند معمولا سودی بالاتر از حد متوسط ملی آن کشور پرداخت میکنند و صرفا در اینترنت موجود میباشند.
*- Brick-and-Click **- Virtual Bank
***- over head
7 شاخه های بانکداری الکترونیک
بانکداری اینترنتی
بانکداری مبتنی بر تلفن همراه
بانکداری تلفنی
بانکداری مبتنی بر دستگاههای خودپرداز(ATM)
بانکداری مبتنی برپایانههای فروش (POS)
7-1 بانکداری اینترنتی
بانکداری اینترنتی به استفاده از اینترنت به عنوان یک کانال ارتباطی راه دور برای ارائه خدمات بانکداری اطلاق میشود . این خدمات شامل یکسری خدمات قدیمی از قبیل افتتاح حساب ویا انتقال پول ویکسری خدمات جدید همانند ارائه صورتحسابهای الکترونیکی میباشد.تحلیلگران پیش بینی می کنند که در آینده نزدیک ، دیگر افراد بصورت فیزیکی در شعب مربوط به موسسات مالی حضور نیابند.
بانکها ، بانکداری اینترنتی را در دو روش پیشنهاد می کنند ، یکی اینکه بانک می تواند یک وب سایت ایجاد کند و بانکداری اینترنتی را به عنوان یک ابزار اضافی نسبت به کانالهای تحویل سنتی در نظر بگیرد . دومین گزینه ، ایجاد یک بانک صرفا“ اینترنتی و فاقد شعبه میباشد.
اولین و مهمترین فاکتورها دراستفاده ازبانکداری اینترنتی شامل دسترسی بهتر به خدمات ، قیمت های بهتر و حفظ حریم خصوصی بالاتر می باشد . موفقیت و یا شکست در بانکداری اینترنتی بطور وسیعی تحت تاثیر پیوند زیرساخت های فنی با فرایندهای کسب وکار می باشد.
دلایلی که سبب موفقیت بانکداری الکترونیک بطور عام و بانکداری اینترنتی بطور خاص می شود ، پیچیده است . واضح است که فعالیت بانکها به تنهایی برای رسیدن به موفقیت کافی نیست ، بلکه پشتیبانی زیر ساخت های عمومی ، محیط اقتصادی و حکومتی نیز ضروری به نظر میرسند.
7-2 بانکداری مبتنی بر تلفن همراه
استفاده از تلفن همراه برای انجام عملیات بانکی را بانکداری مبتنی بر تلفن همراه گویند که با استفاده از سیستم SMS و GPRS امکان پذیر است.از جمله این عملیات میتوان به اعلام موجودی، مسدود کردن کارت، ارائه لیست وامها و... اشاره کرد.
7-2 بانکداری تلفنی
در بانکداری تلفنی مشتریان قادر خواهند بود که عملیات مالی خودشان را از طریق تلفن انجام دهند که این خدمات به دو طریق انجام میگیرد یکی بانکداری تلفنی مبتنی بر اپراتور انسانی و دیگری به طور اتوماتیک. در بانکداری الکترونیکی مبتنی بر اپراتور، یک فرد مسوول پاسخگویی و راهنمایی اربابرجوع است که این امر به صورت شبانهروزی هزینه عملیاتی بالایی را در پی داشته و از کارایی و اثربخشی لازم برخوردار نخواهد بود اما در بانکداری الکترونیکی اتوماتیک این کار از طریق یک سیستم کامپیوتری پاسخگو انجام میگیرد.
7-3 بانکداری مبتنی بر دستگاههای خودپرداز(ATM)
ATM ماشین خودکاری است که از طریق آن میتوان انواع خدمات بانکی را به مشتریان ارائه داد. این خدمات میتواند شامل موارد ذیل باشد:
دریافت و پرداخت وجوه نقد
دریافت مانده حساب و صورتحساب
ارائه خدمات در خصوص ارسال وجه جهت واریز به حسابهای دیگر شخص دارند کارت یا حساب افراد دیگر
پرداخت اقساط وام و انواع قبوض آب، برق، تلفن، گاز و غیره
پرداخت انواع چکهای درگردش و مسافرتی
7-4 بانکداری مبتنی بر پایانه های فروش(POS)
پرداخت وجه کالای خریداری شده از فروشگاهها با کشیدن کارت به دستگاههای کارت خوان و وارد کردن رمز و کسر کردن وجه مورد نظر را بانکداری مبتنی بر پایانه های فروش گویند.
دستگاه کارت خوان (Point of Sale – POS) POS یا پایانه فروش دستگاهی است که به شما امکان می دهد تنها و تنها با استفاده از کارت بانکی خود بتوانید وجه مورد نیاز خرید کالا و خدمات را به فروشنده پرداخت کنید . پایانه فروش همچنین به شما امکان اخذ موجودی حساب شما را نیز می دهد . استفاده از کارت در پایانه های فروش بسیار ساده است . کافیست پس از درج مبلغ خرید توسط فروشنده ٬مشاهده و تایید آن روی نمایشگر دستگاه ٬کارت خود را در شیار دستگاه کشیده ٬ رمز عبور را شخصا در آن وارد کرد و دکمه تایید را فشار دهید .
کل مراحل در چند ثانیه انجام شده و دستگاه دو رسید برداشت از حساب برای فروشنده و دارنده کارت چاپ می کند تا از صحت مبلغ پرداخت مطمئن شوید . رسید دستگاه نشان دهنده کلیه جزئیات پرداخت شما بوده و می تواند در رسیدگی آتی مورد استفاده قرار گیرد .
8 کانالهای بانکداری الکترونیک:
رایانههای شخصی
شبکههای مدیریت یافته
تلفن ثابت و همراه
دستگاههای خودپرداز
پایانه های فروش
9 سیستم های پرداخت الکترونیک:
سیستم های پرداخت الکترونیکی عبارتند از ارسال پرداخت ها برروی یک شبکه عمومی برای به دست آوردن کالا (الکترونیکی و یا فیزیکی ) و خدمات.پرداخت از طریق شبکه ها به خصوص اینترنت امنیت بالایی می طلبد، زیرا ارسال داده ها و اطلاعات مالی از قبیل، شماره کارت اعتباری، شماره حساب، ارسال اطلاعات محرمانه مالی، ارسال کد رمز و کلمه عبور و هزاران اطلاعات محرمانه دیگر نگرانی های زیادی به دنبال میآورد و این خود دلیل موجهی برای اهمیت بالای روش های ایجاد امنیت و انواع مختلف سیستم های پرداخت امن است.
انواع سیستم های پرداخت الکترونیکی:
سیستم های مبتنی بر پول الکترونیکی
- سیستم های مبتنی بر چک الکترونیکی
سیستم های مبتنی برکارت
9-1 سیستمهای مبتنی بر پول الکترونیکی
از این روش که توسط برخی از بانکها در اینترنت فراهم گردیده مانند پرداخت پول به صورت فیزیکی استفاده میگردد به این دلیل از آن به نام پول بر پایه اطلاعات یا پول ناملموس نام میبرند. استفاده از انتقال الکترونیکی پول، سریعتر، سادهتر، با هزینه کمتر و با قابلیت ردیابی بیشتری برای مشتریان و بانکها امکان پذیر گشته و روز به روز نیز در حال گسترش میباشد.
9-2 سیستم های مبتنی بر چک الکترونیکی
در برخی از کشورهای پیشرفته، چکهای الکترونیکی مشمول تمام قوانین چکهای کاغذی میباشند بطوریکه در زمان انجام تراکنش، وجوه از حساب بانکی پرداخت کننده به حساب بانک پرداخت شونده منتقل میگردد.
9-3 سیستم های مبتنی برکارت
کارتهای بانکی وسیلهای برای انجام مبادلات میباشند، به عبارت دیگر این کارتها قادر به انجام وظایف در نظر گرفته شده برای پول (وسیله مبادله، وسیله پرداخت، وسیله ذخیره ارزش و واحد شمارش) میباشند.
نمونه ای از این کارتها عبارتند از:
الف) کارتهای اعتباری
ب) کارتهای بدهکار
ج) کارتهای هزینه
10 پیش زمینه های مورد نیاز برای ایجاد بانکداری الکترونیک
برای آمادگی جهت ایجاد بانکداری الکترونیک در یک کشور ، سه دامنه تحقیق وجود دارد که می بایست به ترتیب مورد توجه قرار گیرد:
سطح دسترسی
ظرفیت
موقعیت
رابطه سه دامنه فوق به صورت ذیل میباشد:
اگر شرایط دسترسی و ظرفیت های مناسب فراهم شوند ، آنگاه موقعیت هایی برای ایجاد ارزش افزوده می توانند بوجود آیند.
10-1 سطح دسترسی
کشورهایی که در جهت ایجاد آمادگی لازم برای به اجرا در آوردن بانکداری الکترونیک حرکت می کنند ، می بایست که در ابتدا سطح دسترسی خود را از طریق مشخص کردن جایگاه زیرساخت ها و سطح خدمات برآورد نمایند ، به عنوان مثال ،وضعیت شبکه های مخابراتی ،ISP هاو وضعیت پست و تلفن می بایست بعنوان اولویت مورد نیاز ، جهت پیاده سازی بانکداری الکترونیک ، در نظر گرفته شود.
10-2 ظرفیت ها
توجه به ظرفیتهای اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی ضروری به نظر میرسد ، به عنوان مثال تعیین خط فقر ، تعیین میزان باسوادی ، توجه به تولید ناخالص داخلی وهمچنین قوانین ومقررات یک کشور از جمله مهمترین عوامل تاثیر گذار درحرکت به سمت بانکداری الکترونیک میباشد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 29 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله بانکداری الکترونیکی