چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه دوم بود.
جامعه آماری این پژوهش شامل همه دانشآموزان دختر مقطع متوسطه دوم دبیرستان قدس شهر قاضی بود که از این تعداد 24 نفر به روش نمونهگیری در دسترس براساس نمره اضطراب امتحان اسپیل برگر (1980) و نمره میانگین درسی هر دانشآموزان انتخاب شد که نمونه آماری ما را تشکیل دادند. این ۲۴ نفر به طور همتا در ۲ گروه ۱۲ نفره آزمایش و کنترل گزینش شدند که گروه آزمایش، 8 جلسه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد را دریافت کرد و گروه کنترل در لیست انتظار قرار داشتند. همچنین برای تجزیه و تحلیل دادهها از تحلیل تحلیل کوواریانس و برای تسریع در نتایج حاصله از نرم افزار SPSS استفاده شد.
نتایج پژوهش نشان داد که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد باعث کاهش اضطراب امتحان و بهبود عملکرد تحصیلی دانشآموزان میشود. به عبارت دیگر دانشآموزان با شرکت در جلسات درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد میتوانند بر اضطراب امتحان خود فائق آمده و عملکرد تحصیلی خود را افزایش دهند.
تعداد صفحات: 100 صفحه
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد قوچان
دانشکده علوم انسانی، گروه آموزشی مشاوره
پروژه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد M.A
گرایش: مشاوره مدرسه
فهرست مطالب
1-1 مقدمه. 2
1-7 تعاریف نظری وعملیاتی متغیرها 8
2-1 موضع گیری های نظری در خصوص عملکرد تحصیلی.. 11
2-1-5 عوامل موثر در افت تحصیلی.. 16
2-2 موضع گیریهای نظری در خصوص اضطراب امتحان. 20
2-2-4 تاریخچه بررسی اضطراب امتحان. 22
2-2-6 اضطراب امتحان، صفت یا حالت... 23
2-2-9 اضطراب امتحان، سن و جنسیت... 27
2-2-10 اضطراب امتحان و عملکرد. 28
2-2-11 نظریههای تاثیر اضطراب امتحان بر عملکرد. 29
2-2-12 سبب شناسی اضطراب امتحان. 34
2-3 موضعگیریهای نظری در خصوص گروه درمانی: 36
2-3-2 چه مشکلاتی با استفاده از گروه درمانی می توانند درمان شوند؟. 37
2-3-3 ویژگی افرادی که تحت گروه درمانی قرار می‌گیرند: 38
2-3-5 مراحل طبیعی در فرآیند گروه درمانی.. 38
2-3-6 مقایسه مشاوره گروهی با مشاوره انفرادی: 42
2-3-8 معیارهای تعیین راه حل و روش مناسب... 44
2-3-9 نقش اعضا در مشاوره گروهی.. 45
2-3-11 گروه درمانی در ایران. 46
2-4 موضع گیریهای نظری در خصوص درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد. 47
2-4-1 نظریه آسیب شناسی روانی.. 47
2-4-5 خود به عنوان چشم انداز. 51
2-4-7 شناسایی و پالایش ارزشها 53
2-5 پیشنیه داخلی و خارجی پژوهش.... 54
3-2 جامعه آماری، نمونه آماری و روش نمونه گیری.. 59
3-3 ابزار گردآوری داده ها و اعتبار و روایی آن. 59
3-5 روش تجزیه و تحلیل داده ها: 61
4-1 بررسی توصیفی اطلاعات... 63
4-2- تجزیه و تحلیل توصیفی دادهها 64
4-3- تجزیه و تحلیل استنباطی دادهها 65
فصـل پنجم : بحث و نتیجه گیری
مقدمه
مسأله موفقیت یا فقدان موفقیت در امر تحصیل از مهمترین دغدغههای هر نظام آموزشی در تمامی جوامع است. موفقیت و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان هر جامعه نشان دهنده موفقیت نظام آموزشی در زمینه هدف یابی و توجه به رفع نیازهای فردی است (سیف، 1386).
از طرفی در این دوره سنی عملکرد تحصیلی دانشآموزان موضوع بسیار مهمی است که برای بهبود آن نیاز است متغیرهای مرتبط با آن بررسی شود. یکی از مهمترین متغیرهای مرتبط با عملکرد تحصیلی، اضطراب امتحان میباشد. هنگامی که به موقعیتهای ویژهای چون ارزشیابی عملکرد افراد میپردازیم، شاهد اضطراب در جلوهای خاص هستیم. اغلب افراد، کم و بیش در این تجربه سهیمند. این امر امروزه تحت عنوان اضطراب امتحان تلقی میشود که پدیدهای شایع محسوب میشود و دانشپژوهان را در برابر چالش آموزشی مهمی قرار میدهد (بمبموتی[1]، 2010).
اضطراب امتحان به عنوان یک پدیده متداول و مهم آموزشی، رابطه تنگاتنگ با عملکرد و پیشرفت تحصیلی کودکان و نوجوانان دارد. اضطراب امتحان اصطلاح کلی است که به نوعی از اضطراب با هراس اجتماعی خاص اشاره دارد که فرد را درباره تواناییهایش دچار تردید میکند و پیامد آن کاهش توان مقابله با موقعیتهایی مانند موقعیت امتحان است، موقعیتهایی که فرد را در معرض ارزشیابی قرار میدهند و مستلزم حل مشکل یا مسئله هستند، بنابراین میتوان چنین اظهار داشت که فرد دچار اضطراب امتحان مواد درسی را میداند اما شدت اضطراب وی مانع از آن میشود که معلومات خود را هنگام امتحان نشان دهد (سیف، 1386).
در نتیجه با توجه به تأثیر اضطراب امتحان بر عملکرد تحصیلی و نیاز به مداخله جهت کاهش اضطراب و بهبود عملکرد دانشآموزان، لازم است از مداخلات مؤثر و جدید در این زمینه استفاده شود که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد از جمله رویکردهای مؤثر بر مشکلات و اختلالات مختلف در نمونههای مختلف میباشد.
1-2 بیان مساله
در شرایط کنونی در جامعه ما عملکرد تحصیلی هم برای خانواده‌ها و دانشآموزان و هم برای جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است، بنابراین، شناخت جنبه‌های روان‌شناختی دانشآموزان و واکنش‌های آنها در شرایط خاص میتواند همانند یک ابزر کمک آموزشی قدرتمند به افزایش تأثیر ابزارهای آموزشی کمک کند و برای دانشآموز، معلم و نظام آموزش و پرورش و از نظر اقتصادی سودمند باشد (چادهوری[2] و امین[3]، ۲۰۰۸؛ به نقل از آتش‌روز، پاکدامن و عسگری، ۱۳۸۸). تأثیر نظام تعلیم و تربیت بر یکی از پیچیده‌ترین و ارزشمندترین مخلوقات یعنی انسان است که بهترین مراحل رشد و شکوفایی خود برای ورود به نهاد اجتماع را در آن سپری می‌کنند؛ تمامی برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های آموزشی در نهایت بر دانشآموز تأثیر می گذارد، پس شناسایی عوامل بازدارنده در پیشرفت تحصیلی دانشآموزان اهمیت شایانی دارد. امروزه پژوهشگران بر ضرورت توجه به پیش‌بینی‌کننده‌های موفقیت تحصیلی تاکیدی خاص دارند ( باتلر[4] و وین[5]، ۱۹۹۹؛ به نقل از احمدی و شیخ الاسلامی، ۱۳۹۰).
پیشرفت تحصیلی یا عملکرد تحصیلی[6] برونداد تعلیم و تربیت است و عبارت است از میزانی که یک دانشآموز، معلم یا مؤسسه به اهداف تحصیلی خود دست می‌یابند (آراکو[7]، رولدن[8] و ساگوئرو[9]، ۲۰۱۰). پیشرفت یک رفتار مبتنی بر وظیفه است که اجازه میدهد عملکرد فرد طبق ملاک‌های وضع‌شده درونی یا بیرونی مورد ارزیابی قرار گیرد، که دربرگیرنده قیاس فرد با دیگران است، یا به نحو دیگری دربرگیرنده نوعی ملاک‌های عالی است (غفاری و ارفع بلوچی، ۱۳۹۰).
افت تحصیلی زمانی اتفاق می‌افتد که فاصله قابل توجهی بین استعداد بالقوه و توان بالفعل افراد در فعالیت‌های درسی و پیشرفت تحصیلی مشهود باشد (تابع بردبار، ۱۳۸۶). منظور از افت تحصیلی، کاهش عملکرد تحصیلی و درسی فراگیر از سطح رضایت‌بخش به سطح نامطلوب است (بیابانگرد، ۱۳۸۷) و شکستی است که در اثر قصور نظام آموزشی در دستیابی به اهداف و برنامه‌های آموزشی حاصل میشود (قلی‌زاده و شیرانی، ۱۳۸۹). افت تحصیلی شامل جنبه‌های مختلف شکست تحصیلی همچون غیبت مکرر از مدرسه، ترک مدرسه قبل از موعد مقرر، تکرار پایه‌های تحصیلی، کیفیت نازل تحصیلات و کسب محفوظات به جای معلومات است (جنیفر[10] و بنویت[11]، ۲۰۰۸). میزان افت تحصیلی از مشکلات عمده و رایج دانشآموزان ایرانی در همه پایه‌های تحصیلی است. یافته‌های مطالعات بین‌المللی، از جمله سومین مطالعه جهانی تیمز در سال تحصیلی ۱۳۷۳- ۷۴ و مطالعه مجدد آن در سال ۱۳۷۷- ۷۸ مؤید عملکرد ضعیف دانشآموزان ایرانی در حوزه‌های مختلف بوده است. با نگاهی به مطالعات صورت گرفته در مورد عملکرد دانشآموزان ایرانی و مقایسه آن با سایر کشورهای شرکت‌کننده در آزمون تیمز، این امر مشخص میشود که ایران از بین ۴۱ کشور شرکت‌کننده، رتبه‌هایی بین ۳۷ و ۳۸ را کسب نموده است (کیامنش، ۲۰۰۶؛ به نقل از سرمدی، صیف، طالبی و عابدینی، ۱۳۸۹). علاوه بر این پژوهش‌های داخلی نیز مؤید پیشرفت تحصیلی پایین دانشآموزان است. امین‌فر (1385) دریافت که ۶۵% از دانشآموزان دختر روستایی و ۳۴% از دانشآموزان پسر شهری، شکست تحصیلی داشتند. علاوه بر این، بر طبق گزارش سازمان آموزش و پرورش سنندج (۲۰۰۷؛ به نقل از میرزایی، نریمانی، ابوالقاسمی و احدی، ۱۳۸۸)، ۲۷% از دانشآموزان دبیرستانی با مشکلات تحصیلی مواجه شده بودند. ظاهرا ۲۸% از دانشآموزان سال اول، ۲۷% دانشآموزان سال دوم و ۵/۱۱% دانشآموزان سال سوم دبیرستان پیشرفت تحصیلی پایینی داشتند.
یکی دیگر از عوامل مرتبط با پیشرفت تحصیلی، اضطراب امتحان[12] است (شعیری، ملامیرزایی، پروری، شه مرادی و هاشمی، 1386). زیدنر[13] (1998؛ به نقل از چامورو-پرمیوزیک، احمت اوقلو و فارنهام[14]، 2008) اضطراب امتحان را به عنوان "مجموعهای از پاسخهای رفتاری، فیزیولوژیکی و پدیدارشناختی که با نگرانی درباره پیامدهای منفی ممکن و یا شکست در یک امتحان یا موقعیت ارزشیابی مشابه، همراه است" تعریف کرده است. اضطراب امتحان میتواند همراه با پیشبینی یک امتحان، تجربه یک امتحان یا فراغت از یک امتحان رخ دهد (ماری مور[15]، 2006؛ به نقل از کوثری، 1391).
پروژه بررسی اثر بخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه دوم
