لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه: 59
بررسی تطبیقی چگونگی گذران اوقات فراغت جوانان ایرانی با کشورهای ژاپن و آمریکا
چکیده
اوقات فراغت، زمانی است که چگونگی گذراندن آن در شکل‌گیری، تداوم شخصیت، هویت یابی و پرورش خلاقیت جوانان نقش بسزایی دارد. متخصصان تعلیم و تربیت و جامعه شناسان، جوانان خلاق و مبتکر را زیربنای توسعه در هر جامعه‌ای دانسته و برنامه‌ریزی برای این اوقات را مکمل برنامه‌های رسمی و تربیتی به شمار می‌آورند. با توجه به اهمیت و نقش این اوقات، هدف عمده پژوهش حاضر بررسی تطبیقی چگونگی گذران اوقات فراغت جوانان در کشورهای ایران، آمریکا و ژاپن بوده و در این زمینه تمرکز خود را بر بررسی جایگاه اوقات فراغت، نقش و میزان مشارکت جوانان و همچنین نقش بخش غیر دولتی در برنامه‌های اوقات فراغت در این سه کشور قرار داده است.
نتایج به دست آمده از این پژوهش حاکی از آن است که در مقایسه با کشورهای آمریکا و ژاپن، در ایران فعالیت‌های اوقات فراغت از جایگاه و اهمیت خاصی در کنار برنامه‌های درسی رسمی برخوردار نبوده و نقش مکمل برنامه‌های درسی را نداشته و نیز در راستای برنامه‌های درسی و اهداف آن قرار ندارند. همچنین نقش و مشارکت جوانان و نوجوانان در تصمیم گیری، برنامه ریزی، تدوین، اجرا و ارزشیابی برنامه‌های اوقات فراغت بسیار کم رنگ و ناچیز است. همچنین نقش مراکز غیر دولتی در برنامه‌ریزی و مدیریت اوقات فراغت قابل توجه نبوده ولی در سال‌های اخیر رو به افزایش است. ([1])
مقدمه
توجه به مسائل اجتماعی مردم به خصوص جوانان، امروزه در سراسر جهان ابعاد تازه‌ای یافته است. رشد و توسعه هر جامعه‌ای درگیر تربیت جوانانی متعهد و خلاق و متخصص است. برای رشد و شکوفایی استعدادها، خلاقیتها و تربیت جوانان مبتکر باید به اوقات فراغت آنها توجه نمود. ارزش اوقات فراغت در زندگی افراد به حدی است که گروهی از کارشناسان معتقدند هر نقش اجتماعی که امروزه هر یک از ما در زندگی ایفا می‌کنیم، حاصل نحوه گذراندن عمرمان در زمان‌های فراغت بوده است. زمان‌های رهایی از فکر و اندیشه‌ی چارچوب بندی شده برای کار و تحصیل دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای است. چرا که علاوه بر گذراندن این فرصتها به گونه‌ای مفرح، مسائل تربیتی و جامعه پذیری نیز در آنها مطرح می‌شود. بنابراین اگر طرح و نقشة زندگی و کار افراد جامعه به خصوص قشر نوجوان و جوان با برنامه‌هایی که برای اوقات فراغت خود تنظیم می‌کنند فرق داشته باشد یا تفریحات و فعالیت‌های فراغتی آنان از نظر ارزشی و فرهنگی با آموزه‌ها و ارزش‌های اجتماعی متفاوت باشد، اوقات فراغت به یک مشکل اجتماعی تبدیل خواهد شد. بنا به گفته یونسکو جوانان ارزشمندترین منبع برای جوامع هستند (دبیرخانه شورای عالی جوانان، 1378). این منبع به طور طبیعی فکری باز و روشن دارد، پویا و خیرخواه و خلاق است و نگاهش به آینده به آن اجازه می‌دهد فعال‌ترین گروه در هر جامعه انسانی باشد. بنابراین، ضروری است که بهترین فرصتها را برای مشارکت به جوانان داد. حضور مؤثر و نقش مشارکت افراد در تعیین سرنوشت خود و جامعه بر هیچ کس پوشیده نیست و از سوی اکثر صاحب‌نظران تعلیم و تربیت و علوم اجتماعی دائماً مورد تأکید قرار گرفته است. در تحقیقی که توسط سازمان ملی جوانان انجام شده این نتیجه حاصل شده که اکثر جوانان (9/56 درصد) تمایل زیادی جهت شرکت در طراحی و تدوین برنامه‌های فراغتی نشان داده‌اند (سازمان ملی جوانان، 1383).
بیان مسئله
رشد و توسعه‌ی هر جامعه به میزان مشارکت افراد آن جامعه بستگی دارد. از نظر کیم ووچونگ کشوری که برای رسیدن به اهدافش همة مردم را به مشارکت بگیرد قهرمان تاریخ خواهد شد (کیم و وچونگ، 1373، ص 22).
در تحقیقی که فعالیت‌های فوق برنامه و آثار آن توسط بس میلر مورد بررسی قرار گرفته، دیده شده دانش آموزانی که در این فعالیت‌ها شرکت دارند، اخلاق بهتر، عادات کاری بهتر، پیشرفت تحصیلی بیشتر، تمایل زیادتری به مدرسه، احساس تعلق به اجتماع و رفتار بهتری با والدین دارند.
بنابراین سیاست گذاری و برنامه ریزی مناسب درباره جوانان، حضور مؤثر آنان را در این ورطه می‌طلبد. در پژوهش‌هایی که استوار بر قویی و مهدیان اجام داده‌اند به عواملی اشاره می‌کنند که مانع حضور مؤثر دانش‌آموزان در فعالیت‌های فوق برنامه می‌شوند، از جمله این عوامل، عدم بکارگیری مربیان مجرب و آگاه، کمبود فضا و امکانات کافی می‌باشد (استوار برقویی، 1380؛ مهدیان، 1373).
با توجه به صنعتی شدن جوامع و افزایش زمان فراغت و گونه‌های جدیدی از آن، مشاهده می‌شود که جوانان امروزی، بیش از هر زمان دیگر اوقات فراغت دارند. این اوقات و مسائل مربوط به آن، از مهمترین مباحث اجتماعی در جوامع امروز است و به دلیل پیامدهای اخلاقی، اجتماعی، روانی و فرهنگی مهم آن، توجه خاص جامعه شناسان و مربیان تعلیم و تربیت را جلب نموده است. این زمان که به گفته اندیشمندان، استراحت، تفریح، رشد شخصیت و شکل‌گیری هویت، ارتقای آگاهی‌ها، پرورش و شکوفایی استعدادها و خلاقیتها را در بر می‌گیرد، طبق تحقیق چارلز رایت میلر در هر سال 1930 ساعت یا 22 درصد متوسط عمر یک انسان را تشکیل می‌دهد که با صنعتی شدن جوامع و پیشرفت وسایل ارتباط جمعی، این زمان در حال افزایش است (سازمان ملی جوانان، 1381).
در همین راستا، توجه به چگونگی اوقات فراغت جوانان در جهان و به خصوص در کشور ایران که در ردیف یکی از جوانترین کشورهای دنیا از نظر ترکیب جمعیتی است (65 درصد جوان)([2]) ابعاد تازه‌ای یافته است.
جوانان به عنوان یکی از پویاترین گروه‌های اجتماعی، از یک طرف، دارای توان و انرژی و از طرف دیگر، دارای تمایلات و احساسات و عواطف متفاوتی هستند که با قرار گرفتن این توان و انرژی در مسیری مناسب، می‌توان پاسخی در خور و شایسته برای خواسته‌ها و تمایلات مشروع آنان یافت و شاهد شکوفایی استعدادها، خلاقیتها، رشد و بالندگی شخصیت آنها بود. به همین دلیل، لزوم برنامه ریزی برای جوانان و اوقات فراغت آنان به صورت یکی از برنامه‌های مهم برای ملت‌ها و دولت‌ها در آمده است (سازمان ملی جوانان، 1383). چرا که فقدان هدف و بی‌برنامگی سبب پیدایش فراغت‌های بیمار گونه و انواع انحرافات و بزهکاری‌ها در جامعه می‌شود (ارجنوندی، 1384). روی آوردن به مواد مخدر، زورگیری، دزدی و غیره، نمونه‌هایی از بزهکاری و انحراف در جامعه است. در جوامع صنعتی، سالهاست که در زمینه اوقات فراغت سرمایه‌گذاری‌های زیادی انجام شده و این موضوع بسیار مهم تلقی می‌شود، تا جایی که اوقات فراغت در این جوامع به یک نهاد اقتصادی مهم تبدیل شده است. اما در ایران، تاکنون بیشتر تمرکز بر فراغت جوانان، آن هم در طول تابستان بوده است و مدیریت شایسته‌ای که از اتلاف وقت، نیروی انسانی و بودجه‌های کلان جلوگیری کند وجود ندارد. چرخه هماهنگی و ارتباط میان نهادهایی که مسئول اجرای طرح اوقات فراغت جوانان هستند وجود ندارد. گاه ممکن است هدف گذاری‌ها و برنامه‌های سازمان‌ها به شدت متفاوت و متناقض با یکدیگر باشند (شایق، 1384).
اکنون چند سالی که است که مسئولان نهادهای مختلف، هر روز طرح تازه‌ای برای استفاده بهینه از اوقات فراغت پیشنهاد می‌دهند. زمان، انرژی و سرمایه زیادی برای توجه به مسئله اوقات فراغت جوانان هزینه می‌گردد، اما نتوانسته است مشکل جوانان را حل کند. واقعیت این است که اوقات فراغت تابعی از اوقات رسمی زندگی در جوامع مختلف است و با ارزش‌ها و مفاهیمی که انگیزه‌های زندگی به شمار می‌روند، رابطه مستقیم دارد.
تشابه و تفاوت‌هایی که میان برنامه‌ریزی‌های اوقات فراغت در کشورهای مختلف وجود دارد یا ناشی از نیازهای مشترک جوانان است (تشابه) و یا ناشی از محدودیت‌هایی است که بر اثر فرهنگ‌ها و ارزش‌های حاکم بر جامعه‌های مختلف به وجود می‌آید (تفاوت). به همین دلیل این پژوهش با بررسی و مقایسه برنامه‌های اوقات فراغت در آمریکا، ژاپن و ایران، درصد بررسی تعیین نقاط ضعف و قوت برنامه های انجام شده در ایران می‌باشد تا در این راستا گام‌های مؤثری در جهت اصلاح آن برداشته شود. در ضرورت انجام این تحقیق می‌توان این گونه بیان کرد که سیاست‌های دولتی و به تبع آن فعالیت‌های موظف و رسمی، تنها بخش محدودی از تجربه زندگی نسل جوان را در بر می‌گیرد و ناگزیر بخش وسیعی از وقت آزاد و اوقات فراغت آنان در خانواده، محله و عرصه‌های آزاد اجتماعی می‌گذرد که از حوزه نفوذ مستقیم تعلیم و تربیت رسمی و برنامه‌های هدایت عمومی دولت خارج است و همیاری نهادها و سازمان‌های غیر دولتی را می‌طلبد. عبدالله زاده در تحقیق خود به این نتیجه رسیده است که وجود امکانات متنوع و بیشتر در کانون‌های فرهنگی غیر آموزش و پرورش باعث جذب بیشتر افراد نسبت به کانون‌های آموزش و پرورش می‌شود (عبدالله زاده، 1374). همچنین سازمان ملی جوانان در نظرسنجی خود این نتیجه را بیان می‌دارد که به نظر 4/48 درصد جوانان کشور، تشکل‌های غیر دولتی نقش بسیار مهمی در پر کردن اوقات فراغت آنان دارند و نیز کمک دولت به این تشکل‌ها، عامل اصلی افزایش نقش آنها به شمار می‌روند (سازمان ملی جوانان، 1383).
اوقات فراغت فرصت به جوان و نوجوان می‌دهد تا انرژی‌هایش را آزاد ساخته و به خلاقیت و خودشکوفایی نائل گردد، بنابراین نقش بسیاری در رشد شخصیت و برقراری تعادل در شکل گیری هویت، کسب معلومات و ارتقای دانش، پرورش و شکوفایی استعدادها و خلاقیتها دارد. لذا استفاده بهینه از آن در پیشرفت و توسعه اخلاقی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جوانان و نوجوانان نقشی بس مهم دارد. کاظمی در پژوهش خود به این نتیجه رسیده است که بین شرکت دانش آموزان در فعالیت‌های فوق برنامه و مسئولیت پذیری آنها رابطه وجود دارد (کاظمی، 1378). با توجه به این که جوانان ایرانی از طولانی‌ترین تعطیلات و اوقات فراغت در مقایسه با سایر (بیشتر) کشورها برخوردارند، برنامه ریزی برای اوقات فراغت جوانان به صورت کلی و نه مقطعی، ضمن اینکه نقش مکمل در برنامه‌های رسمی و تربیتی ایفا می‌کند، مانع از گسترش بزهکاری نیز می‌شود. موفق بودن برنامه‌های اوقات فراغت تابع واقعیت‌های بومی و شرایط محیطی و همچنین مشارکت فعال افراد مختلف دست‌اندرکار و ذی‌نفع و نیز سازمان ها و نهادها در ارائه نظر و شرکت در تصمیم گیری در مورد فعالیت‌هایی که در آن نقش دارند، می‌باشد که امکان دستیابی به اهداف و نتایج برنامه‌ها را فراهم ساخته و یکدلی و هم سویی برنامه‌ها با مجریان آن را امکان پذیر می‌سازد. این در حالی است که 6/66 درصد جوانان معتقدند که در حال حاضر، خواسته‌ها، نظرات و مشارکت آنان در تدوین برنامه‌های فراغتی مورد نظر قرار نمی‌گیرد (سازمان ملی جوانان، 1383).
نادیده گرفتن نقش جوانان در تنظیم برنامه‌های اوقات فراغت و ناچیز بودن مشارکت آنان در نظام مدیریت و برنامه ریزی گذران اوقات فراغت، عدم هماهنگی میان برنامه‌ریزی‌های دولتی و غیر دولتی در سطح کلان، همچنین رشد کند صنعت اوقات فراغت و به روز نبودن آن و محدود بودن برنامه‌های اوقات فراغت به زمان‌ها و مکان‌های خاص و نیز مشخص نبودن جایگاه برنامه‌های فراغتی در نظام آموزش (در هر دو بعد رسمی و غیر رسمی) و غیره دست به دست هم داده ضرورت و اهمیت انجام این تحقیق را محسوس می‌نماید.
پرسش‌های پژوهش
در این مطالعه سعی خواهد شد به پرسش‌های زیر پاسخ داده شود:
- جایگاه برنامه‌های اوقات فراغت در کشورهای ژاپن، آمریکا و ایران چگونه است؟
- نقش و میزان مشارکت جوانان در برنامه‌های اوقات فراغت در سه کشور چگونه است؟
- نقش بخش غیر دولتی در زمینه برنامه‌های اوقات فراغت در سه کشور چیست؟
روش تحقیق
در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی، مبتنی بر تجزیه و تحلیل مقایسه‌ای استفاده گردیده است.
ابزار جمع‌آوری اطلاعات
ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات، اسناد و مدارک کتابخانه‌ای، اینترنت و رسانه‌ها، سازمان‌های ذی‌ربط و پژوهش‌های انجام شده در داخل و خارج کشور می‌باشد.
در این قسمت به بررسی چونگی گذران اوقات فراغت (مدیریت و فعالیت‌های اوقات فراغت) در سه کشور آمریکا، ژاپن و ایران به تفکیک می‌پردازد.
آمریکا
ادارة امور اوقات فراغت به روش غیر متمرکز در آمریکا مشوقی برای ابتکارات محلی و ارائه طرح‌های فردی در برنامه‌های خارج از مدرسه است. فعالیت‌های خارج از مدرسه، تمام فعالیت‌های قبل و بعد از مدرسه، تعطیلات آخر هفته و تعطیلات تابستان را در بر می‌گیرد و بدین ترتیب مدرسه را محلی برای تمرین زندگی و حضور جوانان در جامعه‌ای بزرگتر و فردایی بهتر می‌سازد. کلیه امور مربوط به اوقات فراغت با هماهنگی مؤسسه «ملی اوقات خارج از مدرسه»([3]) (Niost) از طریق انجمن‌های خدمات ملی، مقامات محلی در شهرها و مدیران و کادر مربیان مدرسه انجام می‌گیرد. دفاتر انجمن خدمات ملی سراسر کشور با استفاده از منابع و خدماتی که مؤسسه ملی اوقات خارج از مدرسه در اختیار آنان گذارده، انواع برنامه‌های خارج از مدرسه را به اجرا در آورده است. این انجمن سه حوزه‌ی خدماتی اصلی دارد که عبارتند از: 1) Americaorps شامل جوانان داوطلب، جوانان ملی و ایالتی و محلی 2) گروه خدماتی ملی بزرگسالان 3) گروه حوزه آمریکا را بشناسید و به آن خدمت کنید. انجمن با استفاده از این سه حوزه و منابعی که niost در اختیار آن گذارده توانسته است بر شیوه اوقات خارج از مدرسه کودکان و نوجوانان و کیفیت برنامه‌هایی که در آن شرکت می‌کنند تأثیر گذارد. برخی از این منابع عبارتند از:
- × آموزش منطقه‌ای و شبکه سازی اطلاعات در اطراف کشور برای انجمن پرسنل خدمات ملی در تمامی زمینه‌ها
- × یک خط دائمی رایگان جهت دریافت و درخواست نیازهای اطلاعاتی
- × مشاوره و راهنمایی تلفنی
- × اعلامیه‌ها و بروشورهای اطلاعاتی در زمینه موضوعات مربوط به اوقات خارج از مدرسه
- × یک شبکه مشاوره گروه‌های هم سن جهت ارائه راهنمایی و مشاوره و حمایت در سراسر کشور
برنامه‌های انجمن([4]) به صورت گسترده‌ای اعضا و داوطلبان مراکز داوطلبی و نهادهای غیر انتفاعی مانند سازمان راه اتحاد، Americaorps و سازمان برادران بزرگ، خواهران بزرگ و غیره را به صورت‌های مختلف مانند مربی آموزشی، مراقبین کودک و نوجوان، مدرسان فوق برنامه، رهبران فعالیت‌ها به کار می‌گیرند. این افراد در برنامه‌های آموزشی مربوط هم در قبل از اجرای برنامه و همزمان با اجرای برنامه شرکت می‌کنند. در برنامه‌ریزی برنامه‌های خارج از مدرسه، با استفاده از برآورد علاقه نیازهای دانش‌آموزان، والدین و جامعه محلی، برنامه‌ها بر اساس موضوعات و فعالیت‌های جاری در مدرسه در طول روز تنظیم می‌گردند. تا برنامه‌ریزی اوقات پس از مدرسه که مکمل برنامه ریزی فعالیت‌های مدرسه است دقیق‌تر بوده و هدایت فعالیت‌ها به نحو احسن صورت گیرد.
یکی از مهمترین برنامه‌ها، فعالیت یادگیری ـ خدمات([5]) است و آن یک روش آموزشی است که دارای ویژگی‌هایی به این قرار است:
- دانش‌آموزان یا شرکت کنندگان از طریق شرکت فعال در خدمات کاملاً سازماندهی شده‌ای که در یک جامعه و در راستای تحقق نیازهای آن تنظیم شده است به یادگیری و رشد می‌رسند.
- در چارچوب یک برنامه دوره ابتدایی، دبیرستان، مؤسسه آموزش عالی و یا خدمات اجتماعی در ارتباط با جامعه هماهنگ می‌شود.
- در ایجاد مسئولیت پذیری اجتماعی کمک می‌کند.
- در چارچوب برنامه‌های درسی دانش‌آموزان و با هدف افزایش سطح علمی آنان و یا به عنوان بخشی از مواد آموزشی برنامه‌ای که در آن شرکت دارند، می‌باشد.
- اوقات سازماندهی شده‌ای برای دانش‌آموزان و یا شرکت کنندگان جهت بررسی تجربیات خدماتی در اختیار قرار می‌دهند (شورای جوانان اروپا، 1383).
با شرکت در این فعالیت جوانان و نوجوانان، در طول برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های خدماتی فرصت رشد در زمینه‌های رهبری، مهارت‌های تحقیقاتی، توانایی سخنرانی و مهارت‌های مدیریت پروژه، کار گروهی، مسئولیت پذیری، شهروندی را به دست می‌آورند. در نتیجه برنامه‌های اوقات خارج از مدرسه می‌توانند بهترین زمینه برای انجام خدمات مرتبط با یادگیری درسی و غیر درسی باشند. (Kahne & Westheimer, 1996)
دانلود تحقیق درباره بررسی تطبیقی چگونگی گذران اوقات فراغت جوانان ایرانی با کشورهای ژاپن و آمریکا
