ظهور اینترنت و سپس رشد و گسترش روز افزون « شبکه جهانی وب » فرصتها و چالشهای نوینی را در فرایند اطلاع یابی پدید آورد . امکان جستجو و دسترسی به حجم زیادی از اطلاعات از طریق اینترنت ، فعالیت های آموزشی ، تحقیقاتی ، تجاری و .. را تحت تاثیر خود قرار داده است مشکل اصلی فرایند اطلاع یابی در اینترنت بازیابی حجم کم از اطلاعات ومنابع اطلاعاتی نیست ، بلکه مشکل جدیدی تحت عنوان «بازیابی بیش از حد اطلاعات » پدید آمده است در گذشته کاربران نهایی نیاز کمتری به فراگیری مهارتهای اطلاع یابی داشتند و اغلب از متخصصان اطلاع رسانی برای دسترسی به اطلاعات کمک می گرفتند ، اما امروزه باید بدون حضور یک واسط انسانی و داشتن دانش کافی درباره اصول و مهارتهای جستجو و بازیابی اطلاعات به کاوش در اینترنت بپردازند . بتدریج ، با گسترش خدمات در شبکه جهانی وب ، فراگیری اصول و مهارتهای اطلاع یابی برای جستجو گران مهم وحیاتی شد.
ظهور در اینترنت و سپس رشد و گسترش روز افزون «شبکه جهانی وب » تغییر و تحول شگرفی در فرایند اطلاع یابی به وجود آورد و باعث شد که تعداد بسیار زیادی از استفاده کنندگان برای اولین بار از خانه یا محل کار خود به تنهایی از طریق کامپیوتر شخصی ، امکان جستجو و دسترسی به حجم زیادی از اطلاعات را پیدا کنند از یک طرف ، استفاده از محیط گرافیکی شبکه جهانی وب ، بسیار جذاب وساده به نظر می رسید واز سوی دیگر ، قیمت کامپیوتر های شخصی وهزینه اتصال به اینترنت دائما کاهش یافت . همین امر باعث شد تا بسیاری از افراد بتوانند جستجوی اطلاعات در این محیط دیجیتالی را تجزیه کنند . به این ترتیب ، برخلاف گذشته که استفاده کنندگان ،نیاز کمتری به فراگیری مهارتهای اطلاع یابی در خود احساس می کردند از این رو سواد اطلاعاتی که مجموعه ای از تواناییها و مهارتها برای جستجو ، ارزیابی واستفاده موثر از اطلاعات است . به یکی از مهم ترین عناصر اطلاع یابی در اینترنت مبدل شده است .
رشد فزاینده ی اطلاعات واستفاده کنندگان از وب :
شبکه جهانی وب در اوایل دهه ی 1990 در آزمایشگاه فیزیک ذرات اروپا واقع در سوئیس توسط تیم برنیرزلی اختراع شد . این شبکه پس از گذشت چند سال ، رشد و گسترش شتابناکی به خود گرفت و به عنوان یکی از مهم ترین رسانه های قرن بیستم مطرح شد . همراه با افزایش حجم اطلاعات قابل دسترس از طریق این محیط ، تعداد استفاده کنندگان آن نیز به طور فزاینده ای زیاد شد ، به طوری که بر آورده شده است تا ماه مارس 2001 حدود 430 میلیون نفر در سراسر جهان به اینترنت متصل بودند . رشد تعداد سایت های وب نیز بسیار شگفت اور ارزیابی می شود بررسیهای آماری نشان می دهد که در ژوئن 1993 تنها 130 سایت وب قابل دسترسی بودند وپس از گذشت دو سال یعنی ژوئن 1995 این تعداد به 23500 سایت وب رسید .
مطالعات دیگر نمایانگر آن است که در خلال سالهای 1997 لغایت 2000 تعداد سایت های وب تقریبا سه برابر شده است طبق طرح مطالعاتی « اندازه گیری اینترنت » تعداد صفحات وب تا دهم جولای 2000 در حدود 1/2 میلیارد بر آورد شده بود این مطالعه هم چنین نشان می دهد که روزانه بیش از 7 میلیون صفحه جدید به شبکه وب افزوده می شود .
به این ترتیب ، پیش بینی می شود که تا اوایل سال 2001 حجم اطلاعات موجود در محیط وب دو برابر شده واز مرز 2/4 میلیارد صفحه بگذرد .
سیر تحول تاریخی ابزارهای کاوش اینترنت :
شبکه جهانی اینترنت در اواخر دهه 1960 پا به عرصه ظهور گذاشت اما تا سال 1990 ابزای برای کاوش اطلاعات موجود در آن وجود نداشت با مروری اجمالی بر تاریخچه ابزارهای کاوش اینترنت می توان دریافت که تقریبا کلیه پیشرفتها در این زمینه توسط دانشجویان وطرحهای پژوهشی آنها صورت گرفته است در سال 1990 اولین ابزار کاوش اینترنت توسط آلان را متیچ در دانشگاه مک گیل تحت عنوان آرکی توسعه یافت . وی ابتدا قصد داشت اسم این ابزار کاوش را آرکا یوز بگذارد اما بعد به دلیل مطابقت با استاندارد یونیکس از مخفف آن یعنی آرکی استفاده کرد.
آرکی از طریق نمایه سازی فایل های موجود در سایت های FTP یا پروتکل انتقال فایل امکان جستجو و بازیابی فایل ها در محیط اینترنت را برای کاربران فراهم می ساخت به تعبیر دیگر این ابزار کاوش تنها می توانست فایل های اینترنتی نه متن واسناد موجود در اینترنت را بازیابی کند .
در سال 1993 دردانشگاه نوادا برای بازیابی اسناد و متون وسرورهای گوفر نظامی مشابه آرکی طرحی شد که ورونیکا نام داشت در واقع ،ورونیکا برا ی اولین بار امکان جستجو و بازیابی متن واسناد ساده ( بدون تصویر یا پیوندهای فرامتنی ) را در اینترنت فراهم کرد .
یکی دیگر از ابزارهای کاوش مشابه و ورونیکا برای جستجو در سرورهای گوفر ، جاگ هد نام داشت . در واقع می توان گفت که آرکی و ورونیکا پدر ومادر همه ابزارهای کاوش امروزی به شمار می آیند کمی قبل از ارائه ورونیکا یعنی در سال 1992 تیم برنرزلی در آزمایشگاه فیزیک ذرات اروپا محیطی گرافیکی و فرامتنی مبتنی بر اینترنت ، تحت عنوان شبکه جهانی وب را اختراع کرد .
یکی از ویژگی های این محیط توانایی ارائه اطلاعات چندرسانه ای ونیز استفاده ازنظام فرامتنی برای ایجاد ارتباط با دیگر صفحات مرتبط بود . پس از گذشت یک سال از ظهور شبکه جهانی وب دو ابزار کاوش برای جستجوی اطلاعات درمحیط وب توسعه یافتند که عبارت بودند از الی وب ورلدواید وب واندرر ورلد واید وب واندرر که توسط ماتئو گری در دانشگاه MIT توسعه یافت از روبات هایا به تعبیر دیگر برنامه های کامپیوتری برای جستجو ونمایه سازی صفحات وب استفاده می کرد به این ترتیب ، اولین موتور کاوش وب مبتنی برنمایه سازی خود کار وماشینی پایه عرصه ظهور گذاشت و اولین پایگاه یا نمایه موتور کاوش تحت عنوان وندکس شکل گرفت .
الی وب به جای بکارگیری روبات ها از شیوه دیگری برای نمایه سازی سایت های وب یعنی فرستادن اطلاعات سایت ها توسط خودطراحان آنها استفاده کرد به این ترتیب افراد می توانستند خود به توصیف محتوای سایت های وب بپردازند و در فرایند نمایه سازی اطلاعات در اینترنت نقش فعالی داشته باشند در اوایل سال 1994 دو دانشجوی دوره دکتری مهندسی برق دانشگاه اسنانفورد به نامهای دیود فیلو و جری یانگ فهرستی از سایت های وب مورد علاقه و منتخب را تهیه و در محیط وب ارائه کردند سپس به منظور جستجو در پایگاه اطلاعاتی گرد آوری شده از سایت ها ، نرم افزار کاوشی به آن افزودند و آن را ( WWW. yahoo! .COM) yahoo! نام نهادند پس ازمدتی حجم اطلاعات موجود در yahoo! افزایش یافت و روزانه هزاران نفر به آن مراجعه کردند امروزه yahoo! یکی از رایج ترین و عامه پسیند ترین ابزارهای کاوش اینترنت محسوب می شود که روزانه دهها میلیون جستجو از طریق آن صورت می گیرد .
دراوایل 1994 اولین ابزار کاوش با قابلیت نمایه سازی کلیه واژه های متن کامل صفحات وب توسط دانشگاه واشنگتن تحت عنوان ( www. Crawler . com ) web crawler در دسترسی قرار گرفت روبات این ابزار کاوش برخلاف روبات های قبلی که تنها عنوان ، نشانی دسترسی سایت یا 100 کلمه اول موجود درمنابع اینترنت را در پایگاه خود نمایه می کردند قادر بود صفحات وب را به صورت تمام متن نمایه کند به این ترتیب امکان جستجو در متن کامل صفحات وب فراهم شد در سال 1994 موتورهای کاوش دیگری ابداع شدند که هم از نظر بازیابی اطلاعات وهم ازنظر پوشش منابع در شبکه جهانی وب ، قابلیتها وامکانات بهتری داشتند مانند ( www. Open text . com ) open text , ( www . infoseek . com ) In fosee K( www. Lycons . com) lycons رقابت برسرطراحی و توسعه ابزارهای کاوش اینترنت بتدریج واردعصر تازه ای شد وهم اینک نیز شاهد این رقابت در قابلیتهای بازیابی اطلاعات وحجم اطلاعات نمایه شده در پایگاه ابزارهای کاوش هستیم .
در دسامبر 1995 ( WWW.Altavista . com ) Altavista به عنوان یکی از شناخته شده ترین موتورهای کاوش ظهور پیدا کرد و به دلیل ویژگیها ونو آوریهایی که در آن پیش بینی شده بود به سرعت به عنوان یکی از بهترین ابزارهای کاوش اینترنت مطرح شد به طوری که توانایی انجام روزانه میلیونها جستجو را بدون کاهش سرعت بازیابی اطلاعات به همراه داشت Altavista اولین موتور کاوشی بود که از زبان طبیعی ( مانند جستجوی جمله آب و هوای تهران چطور است ؟ ) و عملکردهای بول برای بازیابی اطلاعات در محیط وب استفاده کرد .
در ماه می 1996 ( www. Hotbot. Com ) HotBot به عنوان یکی دیگر از ابزارهای کاوش مهم ابداع شد که روبات آن قادر بود روزانه حدود 10 میلیون صفحه در محیط وب را درپایگاه خود نمایه کند برخی از طراحان ابزارهای کاوش به دنبال انجام جستجوهای جامعتر بودند .
وبه این ترتیب در سال 1995 اولین ابر موتور کاوش توسط اریک سلبرگ ، تحت عنوان ( www. Metacrawler . com ) Metacrawler ظهور پیدا کرد .
این ابر موتور کاوش می توانست در پایگاه شش موتور کاوش وراهنمای موضوعی به طور همزمان به جستجو بپردازد .
در اواخر سال 1997 یکی از بزرگترین و مهم ترین ابزارهای کاوش امروزی یعنی موتور کاوش ( www. Google . com ) Google از طریق طرح تحقیقاتی دانشگاه استانفورد ظهور یافت .
Google تلاش کرد که در نظام رتبه بندی نتایج کاوش خود مبتنی بر میزان ارتباط آنها با کلیه واژه های جستجو ، تحول اساسی به وجود آورد که از طریق استفاده از معیار میزان استناد به یک صفحه یا سایت مشخص توسط سایت های دیگر صورت
می‌گیرد.
همراه با رشد افزون اطلاعات در محیط اینترنت ، تعداد ابزارهای کاوش نیز به طور فزاینده ای افزایش یافت به طوری که تاژوئن 2001 یکی ازراهنماهای ابزارهای کاوش اینترنت به نام Serch Enginc Guide مدعی است 2500 موتور کاوش و راهنمای موضوعی در زمینه های موضوعی مختلف را در پایگاه خود نمایه کرده است .
جستجو در شبکه جهانی وب : چالشها و فرصتها
درحال حاضر ، میلیونها نفر در سراسرجهان درباره قابلیتها وامکانات شبکه جهانی وب صحبت می کنند وتعداد زیاد دیگری علاقه دارند جستجوی اطلاعات در این محیط راهر چه زودتر تجربه کنند حال سوال اینجاست هنگامی که ما ممکن است در پیدا کردن یک « فایل » که چند ماه قبل در کامپیوتر شخصی خود ذخیره کردیم ، با مشکل مواجه شویم و زمان نسبتا زیادی را صرف پیدا کردن آن کنیم ، چگونه خواهیم توانست در میان « چند میلیارد صفحه وب » که بدون هیچ ساختار نظامند و منطقی درمحیط وب قرار گرفته اند اطلاعات مورد نظر خود را شناسایی کنیم به آنها دست یابیم ؟
آیا راهکارهای مناسبی برای جستجو ومرور اطلاعات در این حجم فزاینده از اطلاعات وجوددارد؟ آیا ابزارها و امکانات موجود برای جستجو و بازیابی اطلاعات از جامعیت و دقت لازم برخوردارند؟
آیا می توان فرایند اطلاع یابی در اینترنت را مانند پایگاههای اطلاعاتی سنتی تحت کنترل در آورد و به نتایج مطلوب دست یافت ؟
پاسخ به سوالاتی از این قبیل ، به طور مستقیم یا غیر مستقیم با ابزارهای و امکاناتی تحت عنوان « ابزارهای کاوش اینترنت » ارتباط دارد که به عنوان تنها فناوری حال حاضر برای رویارویی با حجم فزاینده ای از اطلاعات دیجیتال ودسترسی به محتوای آنهامطرح هستند .
شبکه وحشی وب یا شبکه جهانی انتظار :
متخصصان کتابداری واطلاع رسانی ، سالهای متمادی تلاش کردند برای سازماندهی اطلاعات یک نظام منطقی راتوسعه دهند ، تابه این ترتیب بتوان به طور مناسب و کار آمد به اطلاعات مورد نظر دست یافت از این رو ، نظامهای رده بندی ( مانند دیویی و کنگره ) در بسیاری از کتابخانه ها مورد استفاده قرار گرفتند و بشر توانست انواع اطلاعات را تحت کنترل خوددر آورد با رشد فزاینده اطلاعات سازماندهی نشده در وب چالشهای جدیدی برای دسترسی مناسب و کار آمد به منابع اطلاعاتی در این محیط پدید آمده است .
درمحیط وب ، هیچ استاندارد مشخصی ( مانند فهرست نویسی ، رده بندی کنترل کتابشناختی و کنترل واژگان ) برای ذخیره سازی و بازیابی منطقی اطلاعات نظیر آنچه در دنیای چاپی یا پایگاههای اطلاعاتی سنتی با آنها آشنا هستیم ، وجود ندارد بسیاری از صفحات وب حتی مولف ناشرو تاریخ انتشار ندارند .
فرض کنید در بزرگترین کتابخانه جهان حاوی چند میلیارد صفحه به دنبال اطلاعات هستید که بدون هیچ نظم منطقی روی قفسه های الکترونیکی مجازی یا به عبارت دیگر سایبر اسپیس قرار گرفته اند از طرف دیگر شبکه جهانی وب بر خلاف کتابخانه های چاپی ، یک فهرست پایگاه مرکزی مشخص ثابت و پایدار ندارد وهرکس می تواند هر مطلبی را با هر محتوایی در آن منتشر کند ،بدون آنکه هیچ گونه نظارت کیفی و کمی براطلاعات منتشر شده وجود داشته باشد .
مشکل اساسی ترین این است که صاحبان سایت های وب هیچ گونه الزام و تعهدی برای در دسترس قرار دادن صفحات یا سایت های خود در مدت زمان طولانی ندارد بنابراین سایت یا صفحه وبی که برای مثال ، امروز قابل دسترس بوده است فردا شاید دیگر وجود نداشته باشد .
یکی دیگراز مشکلات محیط وب ، تغییر نشانی سایت ها به منابع است که به دلایل مختلف روی می دهد نشانی دسترسی به صفحات یا سایت های وبی که قبلا به آنها مراجعه کردیم ، بدون هیچ گونه اطلاعی تغییر کند وهیچ مکانیسمی هم برای دسترسی به نشانی جدید پیش بینی نشود این موضوع مانند این است که محل نگهداری یک کتاب در قفسه کتابخانه بدون هیچ اصول منطقی تغییر کند که خود به معنای عدم دسترسی به آن منبع است .
وبا وجود مشکلاتی از این قبیل ، دور از انتظار نیست که برخی از معتقدان شبکه جهانی وب به چنین محیط بی نظم بی ثبات و غیر قابل کنترلی ، عنوان « شبکه وحشی وب » اطلاق می کنند.
واما یکی دیگر از مشکلات دسترسی به اطلاعات از طریق وب بویژه در کشورهای در حال توسعه سرعت پایین خطوط ارتباطی و مخابراتی برای ارسال و دریافت داده ها از طریق اینترنت است شاید شما هم تجربه چند دقیقه منتظر ماندن برای مشاهده یک صفحه ب را داشته باشید .
سرعت پایین اینترنت می تواند بر رفتار اطلاع یابی استفاده کنندگان تاثیرات منفی داشته باشد به طوری که ممکن است اشتیاق جستجو در این محیط را از دست بدهند یا فرایند جستجو را تهیه کاره رها کنند « شبکه جهانی انتظار » عنوانی است که در برخی متون به منظور اشاره به سرعت پایین خطوط اینترنت برای ارسال ودریافت داده ها به کار رفته است وهم اینک نیز کشورهاتا حدود زیادی از آن رنج می برد .
فرصتهای اشاعه و دسترسی به اطلاعات از طریق وب :
با وجود محدودیتها و مشکلات اطلاع یابی در وب که به طور مختصر به آنها اشاره شد ، فرصتهای جدیدی نیز برای استفاده کنندگان جهت دستیابی و اشاعه اطلاعات به
وجود آمده است .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 40 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله اطلاع یابی در اینترنت : نیاز جوامع اطلاعاتی امروز