چکیده
هدف اصلی این مقاله مروری بر تعاریف حسابداری محیط زیست، مراحل، ویژگی¬ها، منافع و انواع آن است. ضرورت پاسخگویی برای عملیات جاری و آینده¬ی سازمان¬ها و بنگاه¬های اقتصادی درباره¬ی موضوعات زیست محیطی باعث به وجود آمدن شاخه¬ی جدیدی از حرفه¬ی حسابداری، به نام «حسابداری محیط زیست» شده است. این حسابداری رویه¬های اصلی بنگاه¬های اقتصادی و سازمان¬ها را درباره¬ی موضوعات زیست محیطی بررسی و ارزیابی می¬کند. حسابداری رعایت ( حسابداری مسئولیت¬های گذشته، مسئولیت-های جاری و مسئولیت¬های آینده)، حسابداری فرآیندها ( حسابداری تاثیر خرید یا تحصیل یک شرکت جدید، حسابداری اثرات محیطی منطقه¬ی استقرار سازمان، حسابداری محصولات تولیدی و حسابداری رویه¬های زیست محیطی مدیریت) شیوه¬های متداول و مرسوم حسابداری محیط زیست هستند.
واژه¬های کلیدی : محیط زیست، حسابداری محیط زیست، حسابداری رعایت، حسابداری فرآیندها
مقدمه
نگرانی¬ها برای حفاظت از محیط زیست در چند سال اخیر اهمیت قابل توجه¬ای پیدا کرده و به یک موضوع اساسی برای سازمان¬ها، شرکت¬ها، حکومت¬ها و شهروندان تبدیل شده است. شرکت¬ها و سازمان¬ها در بخش¬های مختلف اقتصادی توجه و تلاش¬های خود را بر روی بهبود مستمر محیط زیست و حفاظت از سلامت انسان در تولیدات و فعالیت¬های حال و آینده خود متمرکز کرده¬اند. بنابراین، در حال حاضر هیچ سازمانی نمی¬تواند تاثیرپذیری از عامل زیست محیطی را انکار کند که به طور مستقیم فعالیت¬های آنها را از طریق وضع قوانین جدید و فشارهای مشتریان و عرضه و تقاضای بازار تحت تاثیر قرار داده است. ضرورت آگاهی و افزایش توجه نسبت به موضوعات زیست محیطی و مسئولیت سازمان¬ها در برابر این موضوعات، باعث به وجود آمدن شاخه¬ی جدیدی ازحرفه¬ی حسابداری به نام «حسابداری محیط زیست » شده است. این نوع از حسابداری رویه¬های اصلی سازمان¬ها در مورد موضوعات زیست محیطی را بررسی کرده و با جدیت ریسک مربوط به فعالیت¬های مشخص برون سازمانی بنگاه اقتصادی و تاثیر آنها را بر روی محیط ارزیابی می¬کند. در این نوع از حسابداری، عملکرد زیست محیطی سازمان بر مبنای رویه¬ها، اهداف و قوانین مربوط به محیط زیست بررسی می¬شود. بنابراین، رویه¬ها و اهداف مزبور باید به طور شفاف تعریف شده و مستند شوند زیرا، این موضوع می¬تواند برای رویکردهای کاربردی مدیریتی در شرکت¬ها و بنگاه¬های اقتصادی ارزش افزوده ایجاد کند (دیات ، 2004).
حسابداری محیط زیست به یک ابزار مهم برای حفظ و دست¬یابی به استانداردهای کنترل آلودگی محیط زیست تبدیل شده است. این نوع حسابداری را بررسی سیستماتیک، مستند، ادواری و بی طرفانه¬ی رعایت قوانین و مقررات زیست محیطی، توسط سازمان¬ها و بنگاه¬های اقتصادی تعریف می¬کنند. حسابداری محیط زیست ممکن است هدف¬های مختلفی از جمله اثبات رعایت الزام¬های زیست محیطی، ارزیابی اثربخشی سیستم¬های مدیریت محیط زیست و بررسی ریسک ناشی از فعالیت¬های قانونی و غیرقانونی بنگاه اقتصادی را داشته¬باشد (فری و جانسون ،2000).
پیشینه تحقیق
تحقیقات پیشین در زمینه¬ی حسابداری محیط زیست را می¬توان در دو دسته زیر طبقه¬بندی کرد :
الف) دسته¬ی اول شامل تحقیقاتی هستندکه به شرح زیر بر روی تعاریف، منافع و مشکلات این نوع حسابداری تمرکز کرده¬اند:
دی مور و دی بلدی (2005) حسابداری محیط زیست را فرآیندی تعریف می¬کنند که سیستم¬ها، فعالیت¬ها و عملکرد بنگاه¬های اقتصادی و سازمان¬ها را درباره¬ی موضوعات زیست محیطی بررسی می¬کند.
پیکارد (1998) معتقد است حسابداری محیط زیست فرآیندی داوطلبانه یا اجباری از سوی سازمان-های قانونی است که اطلاعات مفیدی در رابطه با تاثیر فعالیت¬های واحد تجاری و اقتصادی بر روی محیط زیست فراهم می¬کند.
مالت بای (1995) حسابداری محیط زیست را ابزار مدیریتی برای ارزیابی سیستماتیک، مستند، ادواری و بی¬طرفانه از چگونگی مدیریت فعالیت های زیست محیطی سازمان تعریف کرده است. این فعالیت¬ها از طریق ساده سازی کنترل مدیریت محیط زیست و ارزیابی رعایت رویه¬های زیست محیطی سازمان انجام می¬شود.
به اعتقاد استنفورد (2004) حسابداری محیط زیست یک بررسی داوطلبانه از عملیات و فعالیت های سازمان برای ارزیابی چگونگی رعایت حداقل قوانین و مقررات زیست محیطی و کارآیی و اثربخشی سیستم مدیریت محیط زیست و بررسی صدمات وارد شده به محیط زیست بر اثر عملیات سازمان است.
گیلبرت و گولد (1998) نیز حسابداری محیط زیست را فرآیند سیستماتیکی می دانند که به شیوه¬ای بی طرفانه قابلیت و توانایی ادعاهای مطرح شده در ارتباط با رعایت جنبه های زیست محیطی فعالیت¬های سازمان و معیارهای مورد استفاده برای اندازه¬گیری تاثیر این فعالیت¬ها را بررسی کرده و نتیجه را برای عموم مردم گزارش می¬کند.
فلمیش (2004) این حسابداری را ابزاری برای حفاظت از سیستم مدیریت محیط زیست تعریف می-کند. او اعتقاد دارد برای رسیدن به این هدف باید تاثیرات ورودی¬ها و خروجی¬های ناشی از آنها بر روی محیط، مدیریت انرژی، مدیریت و روش¬های تولید مد نظر قرار گیرند.
کاهیل (2002) نیز حسابداری محیط زیست را فرآیند گردآوری، تجزیه و تحلیل، تفسیر و مستندسازی کافی اطلاعات، برای تحقق اهداف حسابداری تعریف کرده است.
لمبرگ (1996) پس از بررسی های فراوان به این نتیجه رسید که حسابداری محیط زیست بسیار گسترده بوده و یکی از مهم¬ترین ویژگی¬های آن این است که دارای نظم و قاعده¬ی مشخصی نیست و همین ویژگی آن را از دیگر حسابداری¬های موجود متمایز می¬کند.
آن¬هی (1997) حسابداری محیط زیست را جزئی از علم حسابداری می داند که دارای جنبه¬های مثبت و منفی است. او اعتقاد دارد هزینه بالای این نوع حسابداری جزء جنبه¬های منفی آن است که باید کاربران مربوط آن را بپردازند.
در مقابل، سالومون (2000) معتقد است هزینه¬ی انجام حسابداری بر عهده خود شرکت است. او حسابداری را برای اطمینان از رعایت قوانین و مقررات زیست محیطی و کاهش ادعاهای احتمالی آینده علیه شرکت ضروری می¬داند.
به اعتقاد استنویک (2000) کاهش ریسک و بهبود ذهنیت مردم نسبت به شرکت و فعالیت¬هایش دو منفعت مهم حسابداری محیط زیست است.
نی کویست (2000) در تحقیقی به این نتیجه رسید که شرکت ها در صورتی که ارتباط خود را با محیط درک کنند، قادر خواهند بود از منافع رقابتی این نوع حسابداری استفاده کنند.
دی¬مور و دی¬بلدی (2002) تهیه اطلاعات برای تصمیم¬گیری مدیریت، تضمین بازپرداخت بدهی¬ها، مدیریت بهتر فعالیت¬ها و ایجاد یک ابزار اضافی برای ارزیابی عملکرد را به عنوان منافع حسابداری محیط زیست ذکر کرده¬اند.
ب) دسته¬ی دوم تحقیقاتی هستند که به شرح زیر به بررسی انواع حسابداری محیط زیست، مراحل و عوامل تاثیرگذار بر روی آن پرداخته¬اند.
هامفری و دیگران (2000) حسابداری محیط زیست را به دو گروه کلی بررسی وضعیت رعایت قوانین و مقررات زیست محیطی و بررسی سیستم مدیریت محیط زیست طبقه¬بندی کردند.
به نظر بویرال و سالا (1998) حسابداری محیط زیست نوعی حسابداری رعایت است که سایر انواع حسابداری نیز به نوعی با آن در ارتباط هستند و حسابداری سیستم مدیریت محیط زیست نیز زیر مجموعه¬ی همین نوع حسابداری است .
تاکر و کاسپر (1998) معتقدند حسابداری محیط زیست و حسابداری سیستم مدیریت محیط زیست یکی هستند و هدف آن¬ها بررسی چگونگی رعایت قوانین زیست محیطی توسط مدیریت است.
الیوت و پتون (1998) تاثیر قوانین بر روی حسابداری محیط زیست را بررسی کردند . در این تحقیق آنان شرکت¬ها را به دو گروه تهدیدکننده و عدم تهدید کننده¬ی محیط زیست طبقه¬بندی کردند. نتایج تحقیق نشان داد که گروه دوم اهمیت بیشتری برای حسابداری محیط زیست قائل بودند.
گبل و سینکلیر (1994) تاثیر اعطای پاداش به مدیران را برای اهمیت قائل شدن آنها برای حسابداری محیط زیست بررسی کردند به این نتیجه رسیدند که بین این دو رابطه¬ی مستقیم وجود دارد.
میشرا و همکاران (1997) تاثیر جریمه را بر افشای اطلاعات و اهمیت حسابداری محیط زیست، بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که اجباری کردن گزارش حسابداری احتمالاً تاثیر منفی بر روی اهمیت قائل شدن شرکت¬ها برای حسابداری محیط زیست نخواهد داشت.
لارینگ و سایرین (2002 ) نیز در تحقیق مشابهی نشان دادند که شرایط جغرافیایی بر روی حسابداری محیط زیست تاثیر دارد.
آرنس و همکاران (2003) حسابداری محیط زیست را مانند حسابداری مالی، به چهار مرحله¬ی پذیرش کارفرما، برنامه¬ریزی حسابداری، آزمون محتوی و گرد آوری شواهد، ارزیابی و گزارش¬گری تقسیم کردند.
گروبستین و گراج (1984) نیز حسابداری محیط زیست را به سه مرحله¬ی برنامه¬ریزی اولیه، توسعه¬ی برنامه و اجرای برنامه طبقه¬بندی کردند.
دی¬مور و دی¬بلدی (2004) معتقدند حسابداری محیط زیست شامل سه مرحله¬ی فعالیت¬های قبل از حسابداری، فعالیت¬های حین اجرای حسابداری، فعالیت¬های پس از حسابداری است.
کوهن و هانو (2000) حسابداری را به چهار مرحله¬ی عقد قرارداد، برنامه ریزی، آزمون و گردآوری شواهد و گزارش¬گری طبقه¬بندی کرده¬اند.
به اعتقاد هایز و سایرین (1999) حسابداری شامل سه مرحله است و دو مرحله¬ی پذیرش صاحب¬کار و برنامه¬ریزی با هم مشابه هستند و نباید تمایزی بین این دو مرحله قائل شد.
مدلی (1997) حسابداری محیط زیست را به حسابداری داخلی و مستقل تقسیم کرد و معتقد است که هر دو نوع حسابداری در فرآیند حسابداری محیط زیست مشارکت دارند اما، تقاضا برای حسابداری مستقل بیشتر است.
کیت و همکاران (2001) تحقیق مدلی(1997) را گسترش داده و به این نتیجه رسیدند که حسابداری داخلی نقش مهم¬تری در حسابداری زیست محیطی ایفا می¬کند.
کارپترویچ و ویلبورن (2001) در تحقیق خود اعلام کردند رویکرد عمومی حسابداری محیط زیست و حسابداری مالی کاملاً شبیه هم است . آنان معتقدند در فرآیند حسابداری محیط زیست، حسابرس شرایط واقعی را با معیارهای حسابداری مقایسه کرده و اگر خطایی را مشاهده کند، آن را به مدیریت گزارش می-کند.
هارتنسیوس و دی¬جونگ (2002) معتقدند حسابداری باید چرخه¬ی مهم برنامه¬ریزی، اجرا، بررسی و اصلاح را در فرآیند حسابداری مد نظر قرار دهد.
گرای (2001) در تحقیقی به بررسی ویژگی های حسابرس برای انجام حسابداری محیط زیست پرداخت . او استقلال ، بی طرفی ، صداقت و دانش حرفه ای را جزء ویژگی های کلیدی حسابرس معرفی کرده است.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 17 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله حسابداری محیط زیست
