جامعه شناسی ایلات و عشایر
27 صفحه در قالب word
در علوم اجتماعی رشته های مردم شناسی و انسان شناسی از مباحث نسبتاً جدید در یکصد سال اخیر است. انسان شناسی Anthropology در یک دید کلی، مطالعه خصوصیات انسانی است که ویژگی های جسمانی نشانه های فرهنگی، فکری و تاریخی را در بر گرفته و به مطالعه چگونگی دنیای تغییرات و دلایل تحولات زیستی در گروهها و جمعیتهای مختلف انسانی می پردازد .
منظور از مردم شناسی Ethnology نیز مطالعه ویژگی های فرهنگی و اجتماعی گروههای انسانی در محدوده جغرافیائی معین و در دوره تاریخی مشخص است که عناصر ویژه ای نظیر، زبان، هنر، موسیقی، آداب و سنن، ازدواج، عادات و خلقیات، خانواده، خویشاوندی، مذهب، اقتصاد، حقوق، پوشاک، فنون ... را در برمی گیرد. فرهنگ Culture نیز با گسترش دامنه مطالعات و تحقیقات فرهنگی و پیشرفت تکنولوژی، دارای معنا و مفهومی وسیع و همه جانبه گردیده است، به این ترتیب مطالعه و تحقیق فرهنگها قسمت عمده ای از قلمرو مردم شناسی را در برمی گیرد. از این رو برخی از دانشمندان دانش مردم شناسی و انسان شناسی را«علم مطالعه فرهنگ ها» (اعم از مادی و غیرمادی) می دانند.
دنیای پیچیده امروز، بدلیل شتابِ همراه شدن با تکنولوژی ها انتخاب یک زندگی بهتر را دشوار کرده است و دیدگاهها را در مورد سبک، روش و شیوه های زندگی برای شاد زیستن متفاوت نموده است. اما به هر جهت، گروه کثیری از جمعیت ایران با وجود عدم جذابیت و نیز عدم وجود راحتی ایده آل در زندگی شهرنشینی و تنها برای همراهی با تکنولوژی مدرن این نوع زندگی، از طبیعت، انس و هم آغوشی با آن دور مانده است.
در این میان کوچ نشینی کهن ترین شیوه زیست بشر است که پابرجا ماندنش تا عهد حاضراز بزرگترین جاذبه های این شیوه فرهنگی معیشت است.
جمعیت عشایر(بعنوان مهم ترین جمعیت کوچنده) که از دیرباز تا به امروز برای تأمین مایحتاجش، کوهها و دشتها را با تابعیت از زمان طی می کند، دز ابتدای قرن حاضر، تنها با جمعیتی حدود 2درصد (1میلیون و 400هزار نفر) روندی شتابناک را به سمت زوال می پیماید.
عشایری که بازماندگان روزگاران قدیم اند وهمچنان چرخیدن چرخ زندگیشان را از زمین وآسمان و حیوانات وام می گیرند. آنها؛ یادگاران بشریت و حافظان و حاملان ارزشها و میراث فرهنگی اصیل ایرانیند که به شیوه ای باورنکردنی و طی قرنها و سالیان طولانی اقدام به حفظ سنن و آداب و رسوم گذشته خود نموده اند که این اصالت را به جاذبه ای برای صنعت گردشگری بدل کرده است، بطوریکه اگر هر عنصر فرهنگی را در نظر بگیریم یا برگرفته از فرهنگ این قشر منظم تولیدکننده است یا بنوعی با آن در ارتباط است و این ویژگی سبب ملموس شدن فرهنگ این جامعه برای تمام اقشار جامعه گردیده است.
توانایی همرنگ شدن با شرایط محیطی و شیوه زیستشان(بعنوان مهم ترین ویژگی این قشر فرهنگی)، مسکن، زبان، موسیقی، رقص ها، غذاها، لباسهای محلی، آثار و صنایع دستی به همراه آیین های به جای آوردن جشن ها از مهم ترین جاذبه های ایلات و عشایر است که بعنوان نمادی از زندگی سنتی بشر و هماهنگیش با طبیعت و نیز ویژگی منحصر به فرد مردم شناسانه ای است که در این جامعه کوچک وجود دارد.
برای بررسی جامعه شناسانه ایلات و عشایر ابتدا باید تعریفی از عشایر و ایلات و مفاهیم مربوط به آن را ارائه ، سپس سابقه تاریخی و ویژگی های فرهنگی و اجتماعی آنان را بررسی کرد:
ایلات و عشایر
ایل واژهای است مغولی و ترکی به معنای دوست، یار، همراه و همقبیله، و عشیره که مترادف با ایل استعمال شده، واژهای است عربی به معنای بنی اعمام و نزدیکان از جانب پدر که جمع آن عشایر و عشیرات است. عشیره اسم فارسی ماخوذ از زبان عربی به معنای خویشان، نزدیکان، تبار، اهل خانه، و طایفه است. واژه ایلات (جمع ایل) برای نخستین بار در زبان فارسی در زمان ایلخا نیان به کار رفته که منظور از آن طوایف صحرانشین و نیمه صحرانشین است.
در ایران جمعیتی را عشایری به حساب آوردهاند که دارای وابستگی ایلی بوده به زندگی کوچ روی با معیشت غالب شبانی اشتغال دارند. این جمعیت را به سه گروه عمده تقسیم کرده اند. کوچ نشینان، نیمه کوچنشینان و رمهگردانان.
کوچ نشینان شامل افرادی هستند که در ییلاق سرپناه ثابتی ندارند وابستگی آنان به زمین زراعی بسیار اندک، کشت و کارشان دیم و قلمرو زیستی آنان در اراضی حاشیهای یکجانشینان است.
نیمه کوچنشینان جمعیتی عشایریاند که عمدتا قشلاق را در ساختمان و یا در آبادیهای قشلاقی و ییلاق را در چادر به سر می برند این گروه نسبت به کوچنشینان وابستگی بیشتری به زمین دارند. خصوصاً در قلمرو قشلاقی خود دارای آب و زمین زراعی بوده و در قشلاق در آبادیها ساکن اند و مانند روستاییان زارع و باغدار هستند.
رمه گردانان از مراتع طبیعی ییلاق استفاده می کنند و به پرورش دام با بردن رمه ها به مراتع بدون همراهی اعضا خانواده اشتغال دارند در این شیوه دامها همراه چوپان یا بعضی از اعضای خانوار به مراتع برده می شوند پس از پایان دوره بهرهبرداری از مراتع دامها به آبادیهای قشلاقی مراجعه و دوره قشلاقی را در طویله و از طریق تعلیف و تغذیه دستی می گذرانند.
قلمرو زیست عشایر کوچرو ایران عمدتاً در امتداد سلسله جبال زاگرس و در استانهای آذربایجان شرقی و غربی، باختران، خوزستان، لرستان، ایلام، چهارمحال بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد، فارس و خراسان و سیستان و بلوچستان و سمنان و نقاط مرکزی ایران است.
تعریف برخی مفاهیم
یک گروه از اجتماعات کوچنده را «عشایر» تشکیل می دهند.
از نظر الگوی زیست، شیوه زندگی و وضعیت کوچ و استقرار و ... عشایر به اشکال و گروههای مختلف قابل تقسیم هستند که در این بخش به برخی از مشخصات و ویژگیهای آن اشاره می شود.
عشایر:
عشایر که مفرد آن عشیره است ، واژه ای است عربی به معنی برادران ، قبیله ، تبار، نزدیکان خویشاوندان ، دودمان و اهل خانه و به جمعیتی از مردم اطلاق می شود که دارای سازمان اجتماعی مبتنی بر گروههای خویشاومدی بوده و افراد آن ضمن احساس تعلق به این سازمان ، عموما جایگاه خویش را نیز در آن میدانند.
وجوه قابل ذکر برای عشایر :
الف : وابستگی ایلی ، بدین معنی که فرد عشایر می داند از چه ایل ، طایفه ، تیره و ... می باشد.
ب : داشتن قلمرو مشترک ایلی، لازم به یادآوری است که کلمه عشایر در برگیرنده دو مفهوم عشایر کوچنده و عشایر اسکان یافته نیز می باشد و هر یک از این دو مفهوم ویژگیهای خاص خود رادارند .
عشایر کوچنده:
جماعتی از عشایر که اساس معیشت آنان مبتنی بر دامداری سنتی بوده و به منظور تعلیف دام و تأمین معاش بین ییلاق و قشلاق حرکت منظم فصلی داشته و غالبا از سیاه چادر ، آلاچیق و انواع سرپناه قابل حمل در تمام یا بخشی از سال استفاده می کنند.
عشایر اسکان یافته :
جماعتی از عشایر که به دلایل مختلف ازکوچ دست کشیده و درمحلی سکنی گزیده اند.
ایل :
ایل در سازمان اجتماعی عشایر ، اتحادیه سیاسی از چند طایفه است که غالبا دارای سرزمین مشترک هستند. ایل را می توان نظام سلسله مراتب تقسیمات اجتماعی ، عشایر بالاترین رده دانست که از اتحاد چند طایفه با فرهنگ و آداب و رسوم و تاریخ مشترک بوجود آمده است.
در متن های تاریخی واژه ایل نخستین بار به هنگام حکومت ایلخانان به کاربرده شده است و بر اقوام کوچ نشین و نیمه کوچ نشین شبان دلات دارد.
ممکن است هنگام انتقال از فایل ورد به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است
متن کامل را می توانید در ادامه دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن برای نمونه در این صفحه درج شده است ولی در فایل دانلودی متن کامل همراه با تمام ضمائم (پیوست ها) با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند موجود است
جامعه شناسی ایلات و عشایر
