لینک پرداخت و دانلود در "پایین مطلب"
فرمت فایل: word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحات 7
همه‌چیز از سال 1844 شروع شد؛ وقتی ساموئل مورس با تق‌تق دستگاه کوچکی که بعدها تلگراف نامیده شد این پیغام را فرستاد: .خداوند، چه‌ها که نیافریده است.! مورس در اصل یک نقاش بود و در سفری به نیویورک تازه با برق آشنا شده بود. او در راه بازگشت طرح سادهِ اختراعی را که به ذهنش رسیده بود بر روی کاغذهای طراحی کشید و به محض رسیدن در مدت کوتاهی آن را ساخت.سی و دو سال بعد تلفن اختراع شد و 14 سال بعد از آن شصت هزار نفر در آمریکا دارای گوشی تلفن بودند. حالا، دیگر تنها این راه‌ها نبودند که شهرها را به یکدیگر متصل می‌کردند و این موضوع را از سیم‌های طولانی بین شهرها می‌شد فهمید. اختراع رادیو (1917) و تلویزیون (1930) مجموعهِ اختراعاتی را که به ارتباطات مربوط می‌شد کامل‌تر کرد.در اواسط دههِ 40، یعنی کم‌تر از 10 سال بعد از راه‌اندازی نخستین ایستگاه تلویزیونی نیمی از مردم آمریکا در خانه‌هایشان دستگاه تلویزیون داشتند. کم‌کم در اکثر مناطق پرجمعیت دکل‌های بزرگ تلویزیونی کار گذاشته شد. آنتنهای بزرگ و کوچک منظرهِ پشت‌بام‌ها را عوض کرد. روزبه‌روز دکل‌های بیش‌تری کاشته می‌شد، مناطق بیش‌تری زیر پوشش امواج تلویزیونی می‌رفت. دیگر تلویزیون تبدیل به یکی از نیازهای اصلی خانواده‌ها شده بود. با وجود این گسترش سریع، باز هم جاهای بسیاری، به دلیل دوری از دکل‌های بزرگ فرستنده قادر به دریافت امواج تلویزیونی نبودند. برای رفع این مشکل لازم بود دکل‌های زیادی در مناطق دوردست نصب شود. جنگل‌های انبوه، کویرهای پهناور، کوه‌های بلند و... همگی موانع طبیعی بزرگی بودند که جلوی فراگیرتر شدن تلویزیون و هر وسیلهِ ارتباطی دیگر را می‌گرفتند.
باید راه حلی آسان‌تر برای حل این مشکل پیدا می‌شد و استفاده از ماهوارهِ مخابراتی همان راه حل بود. اختراع ماهواره‌ایدهِ اولیهِ ماهوارهِ مخابراتی را آرتور سی کلارک -نویسندهِ مشهور داستان‌های علمی تخیلی- ارائه کرد. هرچه در ارتفاع بلندتری بایستید، فضای قابل دیدتان بیش‌تر می‌شود. این امر در مورد یک دکل مخابراتی نیز صادق است. هر چه ارتفاع دکل بیش‌تر باشد، از نوک آن فضای بیش‌تری دیده خواهد شد. دکل‌ها را می‌شود تا جایی بلند کرد، که تنها با 3 دکل تمامی سطح زمین پوشش داده شود. حتماً فکر می‌کنید ساخت چنین دکل‌هایی غیرممکن است. دانشمندان آن زمان هم، همین فکر را کردند ولی ایدهِ کلارک دقیقاً مربوط به همین قسمت ماجرا بود. در واقع لازم نیست چنین دکل‌هایی ساخته شود. کافی است نوک دکل را که تجهیزات مخابراتی در آن است، درون یک ماهواره گذاشت و ماهواره را در نقطه‌ای که قرار بود نوک دکل باشد قرار داد. پیش‌نهاد آرتور سی کلارک چیز دیگری هم داشت: می‌دانیم که سرعت گردش یک ماهواره به ارتفاعش بستگی دارد ارتفاعی که باید این ماهواره‌ها در آن قرار بگیرند، همان ارتفاعی است که سرعت حرکت ماهواره در آن با سرعت حرکت زمین به دور خودش برابر است؛ یعنی ماهواره‌ها نسبت به زمین ساکنند و اگر ماهواره‌ای بالای یک نقطهِ خاص روی زمین قرار گیرد همواره بالای همان نقطه باقی می‌ماند. این ارتفاع خاص یعنی 36 هزار کیلومتری زمین، همان ارتفاع شناخته شدهِ ژئوسنکرون (ژئو= زمین، سنکرون= هم زمان) است. به این ترتیب با سه ماهوارهِ ژئوسنکرون می‌توان کل زمین را پوشش مخابراتی داد. اوایل بیش‌ترین استفاده‌ای که از ماهواره‌های مخابراتی می‌شد، کابردهای تلویزیونی بود. استفاده از ماهواره به جای دکل‌های تلویزیونی، راه حلی بسیار آسان‌تر و کم هزینه‌تر است. چون تنها یک ماهواره در ارتفاع مناسب کار تمامی این دکل‌ها را انجام می‌دهد. سیگنال تلویزیونی به جای این که از این دکل به آن دکل برود یک بار به ماهواره فرستاده شده و از آن جا به تمام مناطق ارسال می‌شود. تنها تفاوت استفاده از ماهواره به جای دکل‌های زمینی اندازهِ آنتنهای دریافت کننده است. امواج فرستاده شده توسط ماهواره با آنتنهای کوچک خانگی قابل دریافت نیست و برای دریافت امواج ماهواره‌ای باید از آنتنهای بزرگ و با تجهیزات بیش‌تر استفاده کرد. همه چیز در خدمت جنگ‌ماهواره‌های مخابراتی در زمینهِ دیگری نیز کاربرد وسیعی دارند که شاید به دلیل ماهیت سری‌اش چندان توجهی را برنمی انگیزد: کاربردهای نظامی. از آن جا که دربارهِ این کاربردها، چیزهایی که همه می‌دانند خیلی کم‌تر از چیزهایی است که همه نمی‌دانند، مطمئناً استفاده‌های نظامی ماهواره‌های مخابراتی خیلی وسیع‌تر از این حرف‌ها است. یکی از مهم‌ترین این کاربردها، جاسوسی است. اگر در حال راه رفتن در خیابان، روزنامه‌ای دستتان باشد، دقت دستگاههای یک ماهوارهِ جاسوسی به حدی است که می‌تواند تیتر روزنامهِ شما را بخواند. ارتفاع ماهواره‌های جاسوسی خیلی کم است. وقتی ارتفاع حرکت ماهواره‌ای کم‌تر از ارتفاع ژئوسنکرون می‌شود دیگر نه تنها ماهواره نسبت به زمین ساکن نیست، بلکه با سرعت خیلی زیادی به دور آن می‌چرخد. مثلاً سرعت حرکت ماهواره‌ای که در ارتفاع 1000 کیلومتری زمین حرکت می‌کند آن قدر زیاد است که مساحت کشور پهناوری مانند ایران را در مدت چند دقیقه می‌پیماید (پس شاید نتواند تیتر همهِ روزنامه‌ها را بخواند). از دیگر کاربردهای نظامی ماهواره‌های مخابراتی هدایت موشک‌های ماهواره‌ای است. (موشک توسط ماهواره به سوی هدف هدایت می‌شود.) دقت این هدایت آن قدر زیاد است که موشک حداکثر با چند متر خطا به هدف برخورد می‌کند. در جنگ خلیج فارس، آمریکایی‌ها از این فن‌آوری استفادهِ زیادی کردند. ماهواره‌ها به صدا درمی آیندپیش از این، صدا تنها در کنار تصویر تلویزیونی توسط ماهواره‌ها منتقل می‌شد ولی پس از مدتی جایی هم برای ارسال اختصاصی صدا در نظر گرفته شد و برای اولین بار ماهواره‌های مخابراتی برای برقراری ارتباطات تلفنی به کار گرفته شدند.
قبل از وارد شدن ماهواره به عرصهِ مخابرات تلفنی برای برقراری ارتباط بین هر دو نقطه لازم بود سیمی بین آنها کشیده شود حتی اگر در دو سوی اقیانوس باشند. اشباع شدن سریع سیم‌ها، ظرفیت پائین انتقال و مشکلات عملیاتی نصب و حفاظت خطوط انتقال عواملی بودند که باعث شدند انتقال ماهواره‌ای مکالمات تلفنی در مدت زمان کوتاهی جهانی شود. سیاستمداران نیز از این فن‌آوری جدید استقبال کردند چون این روش انعطاف پذیری بسیار بیش‌تری نسبت به روش‌های انتقال قبلی داشت. حالا اگر روابط سیاسی بین دو کشور به مشکلی برخورد کند لازم نیست به فکر سیم‌هایی که بین آن دو کشیده شده است هم باشند، چون خیلی راحت می‌توان قرارداد با آن کشور را فسخ کرد و برای استفاده از ماهوارهِ کشور دیگری با آن یکی قرارداد بست. اولین تلفن‌های ماهواره‌ای‌شاید نام تلفن ماهواره‌ای برای این سیستم‌ها کمی اغراق‌آمیز باشد. در واقع این سیستم‌ها با همان دستگاههای تلفن معمولی منازل کار می‌کنند و فقط هنگام برقراری ارتباطات دوردست قسمتی از راه بلند رفت و بازگشت پیغام‌ها از ماهواره می‌گذرد. توانایی ارتباط با ماهواره را هم نه تلفن‌های شخصی منازل، بلکه مراکز مخابراتی دارا هستند. این ماهواره‌ها در فاصلهِ 36 هزار کیلومتری زمین قرار دارند و رفت و بازگشت یک پیغام -با احتساب تاءخیرهای دیگر- چیزی در حدود یک ثانیه طول می‌کشد. گاهی وضع از این هم بدتر است. وقتی مقصد توسط همان ماهوارهِ اول قابل دیدن نیست، پیغام برای این که بتواند مقصدش را پیدا کند باید چند بار به زمین فرستاده شده و دوباره به ماهوارهِ دیگری برود و در چنین شرایطی تاءخیر حاصل تا چند ثانیه هم می‌رسد. این تاءخیر را حتماً هنگام پخش گزارش‌های زندهِ تلفنی از تلویزیون، وقتی مجری چند ثانیه با دهان باز در انتظار پاسخ طرف مقابل می‌ماند، احساس کرده‌اید.) تلفن‌های واقعاً ماهواره‌ای‌ماهواره‌ها می‌توانند همهِ زمین را ببینند. اگر دستگاههای تلفن، خودشان با ماهواره در ارتباط باشند دیگر هیچ محدودیتی برای برقراری ارتباط وجود نخواهد داشت. این نکته مدت‌ها فکر پیش‌روان فن‌آوری ماهواره‌ای را به خود مشغول کرده بود. یک شرکت امریکایی، که اگر دوست دارید بدانید نامش اینمارسَت(INMARSAT) است، اولین جایی بود که قدمی در راه رسیدن به این هدف برداشت. اولین مدل تلفن‌های این شرکت که سال 1982 وارد بازار شد آنتن بشقابی بزرگی داشت که در یک جا نصب و رو به ماهواره تنظیم می‌شد. این سیستم در مناطق دور از شهرها کاربرد بسیار داشت. مدل دوم تلفن‌های اینمارست (1993) کمی بهتر شده بود. در این دستگاه مجموعهِ تلفن، آنتن و سایر تجهیزات درون یک چمدان دستی جاگرفته بودند و دارندهِ تلفن باید آنتن تلفنش را بیرون آورده و رو به ماهواره تنظیم می‌کرد تا ارتباط برقرار شود.
ماهواره‌هایی که تلفن‌های اینمارست با آنها کار می کردند همان ماهواره‌های 36 هزار کیلومتری بودند. به دلیل فاصلهِ زیاد، نمی‌شد قطر آنتنها را از این مقداری که اینمارست کم کرده بود، کم‌تر کرد و یعنی تلفن‌های چمدانی کوچک‌ترین تلفن‌هایی بودند که می‌توانستند همه جا .هم‌راه. شما باشند. چیز جالبی به نام .موبایل.
چند سال بیش‌تر از فراگیر شدن تلفن‌های هم‌راه یا موبایل نمی‌گذرد. این امکان که گوشی تلفن را هر جا که می‌خواهید با خود ببرید و حتی در وسط خیابان هم امکان تماس با شما وجود داشته باشد، هر چند الان دیگر عادی به نظر می‌رسد، ولی در ابتدا برای مردم کاملاً جالب و هیجان‌انگیز بود. (این را از یک عالم لطیفه و قصه و اظهار نظر در مطبوعات و... از این دست ابراز احساسات که در اطراف این پدیده صورت گرفت می‌شد فهمید.) امّا واقعاً موبایل را نمی‌توانید هرجای هرجا که می‌خواهید ببرید. موبایل شما فقط در نزدیکی شهرها و مراکزی که شرکت مخابرات (به عنوان فروشندهِ موبایل به شما) آنتن گذاشته است کار می‌کند. دستگاههای تلفن ماهواره‌ای واقعاً هرجا که باشید کار می‌کنند، ولی اصولاً برای بیرون از شهرها ساخته شده‌اند. چون تا وقتی که به آنتنهای بشقابی احتیاج دارند استفاده از آنها در کوچه و خیابان کار چندان راحتی نیست. (تصدیق می‌کنید که نمی‌شود آنتن به آن بزرگی را به پشت بست و در خیابان راه افتاد؛ نه به دلیل سنگینی، چون دیگران مسخره می‌کنند!) موبایل ماهواره‌ای!سال 1987 اجرای طرحی برای قراردادن ماهواره‌هایی در ارتفاع بسیار پایین‌تر (یعنی در حدود هزار کیلومتری زمین) آغاز شد. با انجام چنین کاری، بدون احتیاج به آنتن بزرگ نیز می‌توان مستقیماً با ماهواره‌ها در ارتباط بود. پایین آوردن ماهواره‌ها تاءخیر زیاد ارسال و دریافت پیام را هم ناچیز می‌کند، چون دیگر لازم نیست پیغام سی‌وشش هزار کیلومتر برود و بازگردد. فقط یک مشکل کوچک برای این کار هست: این بار برای پوشش دادن کلّ زمین، به جای 3 ماهواره، 77 ماهواره لازم است! اسم این پروژهِ بلندپروازانه را از روی هفتادوهفتمین عنصر جدول تناوبی، ایریدیوم گذاشتند. بعدها با بهینه‌سازی‌هایی که انجام شد این تعداد تا 66 ماهواره کاهش یافت. هزینهِ سرسام‌آور اجرای طرح را هم شرکت‌های مخابراتی بزرگ، از جمله موتورولا، با کمال میل پرداختند؛ چون مطمئن بودند که مشتری‌های زیادی پای این تلفن‌ها خوابیده است!
تلفن‌های ایردیوم که از سال 98 به بازار آمدند، در ظاهر فرق چندانی با موبایل‌های معمولی نداشتند، فقط قطر آنتنشان کمی بیش‌تر بود، و قیمتشان چند برابر. البته در ازای این قیمت، این حسن بزرگ را هم داشتند که هیچ وقت یno responce to pagingه نمی‌گفتند. دستگاه فکس یا کامپیوتر را هم می‌شد به این تلفن‌ها متصل کرد. صاحبان ایریدیوم پیش‌بینی کرده بودند که این تلفن‌ها تا سال 2003 در حدود سی‌میلیون کاربر در سراسر جهان خواهد داشت. امّا تا سال 2000، تنها سی‌هزار نفر برای خرید این تلفن‌ها اشتیاق نشان داده‌اند. این روزها خبر اعلام ورشکستگی ایریدیوم نقل محافل مخابراتی است و گفته می‌شود قرار است عملیات .ترکاندن. ماهواره‌های آن نیز به‌زودی آغاز شود! به‌نظر می‌رسد علی‌رغم امکانات فوق‌العادهِ ایریدیوم، جهانیان از پس هزینه‌های سنگین آن برنیامدند. یک گام به پیش، به جای عقب نشینی‌بعد از پایان غم‌انگیز داستان ایریدیوم انتظار می‌رفت که تا مدتی کسی دنبال راه‌انداختن پروژه‌ای با این عظمت نرود. اما گویا صاحبان تکنولوژی خیلی پرروتر از این حرف‌ها هستند. خیلی هم عجله دارند و هیچ چیز حتی ورشکستگی شرکتی به عظمت ایریدیوم نیز برایشان عبرت نمی‌شود. سال 1990 در یک کنفرانس بین‌المللی طرح پروژه‌ای داده شد که حتی خوش‌بین‌ترین افراد شرکت‌کننده در کنفرانس هم با ناباوری به آن نگاه کردند و آن را طرحی افسانه‌ای دانستند. پروژه‌ای با 840 ماهواره که همهِ زمین را پوشش دهد و تمامی ارتباطات را با سرعت فوق‌العاده زیاد در اختیار مردم قرار دهد. هم‌زمان با ارائهِ این طرح در کنفرانس، شرکتی با نام تِلِدسیک (Teledesic) تاءسیس شد که کم‌کم توانست سرمایه و سرمایه‌گذاران بزرگی را برای اجرای این طرح جمع کند؛ نُه میلیارد دلار سرمایه، از سوی شرکت‌های بزرگی چون بوئینگ، که تجربه‌ای طولانی در پرتاب ماهواره و هدایت آن در مسیر دارد، مایکروسافت، غول نرم‌افزاری دنیا که رئیسش ثرتمندترین مرد دنیا است،IBM ، پدر کامپیوترهایPC امروزی، موتورولا، از غول‌های مخابراتی که در پروژهِ ایریدیوم هم از سرمایه‌گذاران اصلی بود، و یک شاهزادهِ سعودی به نام الولید بن طلّال (که صد میلیون از آن نُه میلیارد را داده است!) 840ماهوارهِ پیش‌بینی شده در طرح اولیه، با بهینه سازی‌هایی به 288 ماهواره تبدیل شد. خود طرح نیز .اینترنت در آسمان.(INTERNET IN THE SKY) نام گرفت. اینترنت در آسمان‌پروژهِ ایریدیوم برای کاربردهای تلفنی طراحی شده بود، ولی هدف اصلی تِلِدسیک، اتصال کامپیوترها و در اختیار گذاشتن لینک (=اتصال)های بسیار پرسرعت برای شبکه است: یعنی اینترنت! کامپیوترها می‌توانند سایر وسایل ارتباطی را به طور کامل از میدان بیرون کنند. یک کامپیوتر می‌تواند هم تلفن، هم تلویزیون، هم روزنامه... و هم وسیلهِ کار، تفریح و آموزش شما باشد. با اینترنت دوستان شما، در هر کجای دنیا که باشند، همیشه در کنار شما هستند. به عنوان یک پزشک، مهندس، تاجر یا روزنامه‌نگار، آخرین اطلاعات حرفه‌ای مورد نیاز شما در شبکه قابل دست‌رسی است. حتی ارتباط شما با رئیستان در اداره می‌تواند به ارتباط از طریق اینترنت محدود شود؛ یعنی شما میتوانید در این‌جا نشسته باشید و رئیستان در آن سوی دُنیا. (تعجبی ندارد. همین الان چندین هزار نفر در هند به همین طریق در استخدام مایکروسافت هستند!) کامپیوترها در حال حاضر همهِ امکانات لازم برای ایفای چنین نقش‌هایی را دارند. تنها مشکل خط‌های ارتباطی‌اند. اینترنت در آسمان. طبق پیش‌بینی‌ها از سال 2003 آغاز به کار خواهد کرد. خط‌هایی که این طرح در اختیار کاربران می‌گذارد (2 مگابیت در ثانیه برای ارسال و 64 مگابیت در ثانیه برای دریافت) حدوداً دوهزار برابر سرعت اتصالات فعلی است. در واقع این پروژه، طراحی شاه‌راهی ارتباطی است که تا چندین سال نیاز دنیا را تاءمین می‌کند. فقط باید دید قیمت استفاده از آن، طوری خواهد بود که مردم عادی هم بتوانند از آن استفاده کنند یا نه. چون تحقق نهایی افسانه‌ای که دهکدهِ جهانی نام گرفته است، به همین بستگی دارد. انقلاب دیجیتال‌معلوم است که اتفاق بزرگی در شُرف وقوع است. اتفاقی که طبق پیش‌بینی نظریه‌ها شکل زندگی ما را اساساً دگرگون خواهد کرد. .طراحان اینترنت در آسمان. نیز در واقع روی همین جنبه از طرحشان سرمایه‌گذاری کرده‌اند. نظریه‌ها می‌گویند که تاکنون سه انقلاب بزرگ به تمدّن بشری شکل داده است. نخست انقلاب کشاورزی مردم را از غارها و کوچ‌روی‌ها، به گرد آب‌ها و زمین‌های حاصل‌خیز جمع کرد. انقلاب صنعتی مردم را در شهرهای بزرگ سیاه‌رنگ، با کارخانه‌ها و صنایع پردود و زباله گرد آورد. انقلاب اطلاعات شهرهای بزرگ را به عنوان مراکز ارتباطی هرچه بیش‌تر از انسان‌ها انباشت. امّا انقلاب دیگری نیز در راه است...
در انقلاب صنعتی، محل تجمع مردم از شکل .راه.ها قابل تشخیص بود، چون راه‌ها از هر سو به شهرهای بزرگ و صنعتی ختم می‌شد، در عصر ارتباطات، شهرهای بزرگ محّل تجمع .سیم.ها است! چون همهِ حرفه‌ها، از تجارت گرفته تا مهندسی و پزشکی، روزبه‌روز بیش‌تر به اطلاعات وابسته‌اند و به تبع، مردم در شهرهایی که امکانات ارتباطی وسیع‌تری دارند گرد می‌آیند. (همین تهران خودمان، نه به خاطر صنایعی که روزبه‌روز به دورتر از شهر تبعید می‌شوند، بلکه به خاطر مرکزیت اطلاعات و ارتباطات است که این‌طور از هرسو گسترش می‌یابد.) کامپیوتر و ارتباطات ماهواره‌ای به مردم این اجازه را می‌دهند که مکان زندگی‌شان را خود انتخاب کنند. بهترین طراح و مهندس بویینگ می‌تواند طرح‌هایش را از جایی در میان جنگل‌های آمازون برای شرکت بفرستد، و پرفروش‌ترین نویسندهِ سال کتابش را از قلهِ کلیمانجارو مستقیماً به ناشرش تحویل دهد... این، انقلاب دیگری است که به خاطر اتکا به کامپیوتر، انقلاب دیجیتال نام گرفته است. انقلابی که بار دیگر حیات انسانی را در سراسر کرهِ خاکی گسترش خواهد دا .
مقاله ماهواره
