مقاله وبر و جامعه شناسی معرفت

اختصاصی از فایل هلپ مقاله وبر و جامعه شناسی معرفت دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 21

وبر و جامعه شناسی معرفت

[«معرفی کتاب ماکس وبر و جامعه شناسی شناخت – دکتر منوچهر آشتیانی» اشاره یکی از آخرین فرزندان جامعه شناسی به عنوان علمی مدرن، جامعه شناسی معرفت است که با شناخت جامعه شناسانه شناخت های انسانی، سعی در واکاوی پیوندهای خاستگاهی شناخت آدمی با زمینه اصلی هستی اجتماعی و تاریخی انسان دارد. ماکس وبر در این میان از مطرح ترین اندیشمندانی است که در بنیادگذاری این حوزه فراخ علوم اجتماعی نقشی بسزا داشته است. جامعه شناسی تفسیری، مفهوم تفهم، تیپ ایده آل، مفهوم عقلانیت، تز راسیونالیزاسیون و... از جمله عناصری است که در جامعه شناسی معرفت وبر قابل بازخوانی است. فارغ از این مسئله یکی از اولین و برترین جامعه شناسان معرفت در ایران دکتر منوچهر آشتیانی است که به تالیفی عظیم در این زمینه در سال 1355 پرداخته است و در چند سال اخیر نیز در چهار کتاب آرای مانهایم، شلر، مارکس و وبر را در زمینه جامعه شناسی معرفت مورد نقد و بررسی قرار داده است. لذا یکی از بهترین زاویه های کنکاش در زمینه جامعه شناسی معرفت وبر، کتاب تالیفی دکتر آشتیانی استاد جامعه شناسی است که مدتی را نیز شاگرد آلفرد وبر (برادر ماکس وبر) در آلمان بوده است. ((ماکس وبر و جامعه شناسی شناخت)) برای اولین بار در سال 1383 توسط نشر قطره در تیراژ 1100 نسخه در 312 صفحه و با بهای 2500 تومان منتشر شده و مورد توجه علاقمندان جامعه شناسی معرفت قرار گرفته است. این اثر که در چهار فصل: 1 – شرح مختصر زندگی و آثار وبر 2 – طرح موضوع و مسئله ماکس وبر و جامعه شناسی شناخت 3 – بحث انتقادی درباره جامعه شناسی شناخت احتمالی وبر و 4 – منابع و مآخذ و تذکرات و ملاحظات و لیست آثار وبر و درباره وبر، در اختیار علاقمندان قرار گرفته با یادبود گادامر و آلفرد وبر استادان نویسنده به دیگر اساتید وی کارل لویت و دیتر هنریش که از سوی آشتیانی با عنوان ماکس وبر شناسان راستین معرفی شده اند، تقدیم شده است. در این مقال سعی می شود معرفی اجمالی از این کتاب صورت پذیرد با ذکر این مقدمه که نثر کتاب مانند سخنرانی های آشتیانی روان و حماسی و تا حدودی مارکسیستی و البته آکنده از اصطلاحات و لغات آلمانی است و در کل برای آشنایی و نقد وبر و جامعه شناسی شناخت او (بیشتر از منظر مارکسیستی)، اثری قابل ملاحظه و خواندنی است. شرح مختصر زندگی و آثار نویسنده در این بخش، زندگی وبر، حیات علمی و سیاسی او و داوری ها و نظریات مختلف درباره این جامعه شناس بزرگ آلمانی را واکاوی می کند و ضمن بررسی مفاهیمی چون عقل و اقتصاد و جامعه و معرفت نزد او و نیز بررسی کتاب اخلاق پروتستان و روحیه سرمایه داری به طور چشمگیری به رابطه مارکس و وبر می پردازد که به برخی از سرفصل های مطالب مطروحه می پردازیم. 1 – آشتیانی در بازخوانی زندگی وبر به این نکته اشاره می کند که وی استاد حقوق و سیاست اجتماعی و اقتصاد در دانشگاه برلین، فرایبورگ، هایدلبرگ و مونشن بوده، بنیانگذار انجمن جامعه شناسی و پایه گذار جامعه شناسی تفهمی محسوب می شود و آثار وی میان سه جریان جامعه شناسی تفهمی، تاریخ جهان و نظریه سیاسی نوعی وحدت ایجاد می کند و در نهایت سه شخصیت فیلسوف، مورخ و جامعه شناس ماکس وبر را به هم متصل می کند. البته آشتیانی تاکید می کند که ((زندگانی سیاسی ماکس وبر با تلاطم شایان توجهی روبرو گردیده است و همین امر به جامعه شناسی سیاسی او تلون شگرفی بخشیده و حتی گاه آن را تا حد

تحقیق درباره ی نخستین کتابی است که در باره ی نظریه معرفت امامیه و توجیه مبانی و اصول عقاید آنان 10ص

اختصاصی از فایل هلپ تحقیق درباره ی نخستین کتابی است که در باره ی نظریه معرفت امامیه و توجیه مبانی و اصول عقاید آنان 10ص دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 10

نخستین کتابی است که در باره ی نظریه معرفت امامیه و توجیه مبانی و اصول عقاید آنان ، و مجملی از عقاید فیلسوفان و متفکران اسلام .

مفاهیم دقیق اصطلاحات فلسفی که از یونانی به عربی برگردانده شده ، و شرح سیر معالم یونانی در اسلام و بازگشت آن به یونان ، با پختگیها و دگرگونیها که در اثر تابش انوار اسلام در آن افکار روی داده است ، و جریان افاضات معاریف اسلامی و تلاقی و ترابط افکار و ریشه ی بسیاری از آنها و اختلاف افکار .و نقطه های عطف و روابط تعقلی دانشمندان اسلام با سابقین ، و تأ ثیر متقابل افکار یونان و اسلام ، و حرکت و سیر تکاملی آراء متفکران ، و نام دانشمندان اسلام ، و آثار مهم آنان اعم از انتشار یافته و یا انتشار نیافته را عرضه داشته است ، و با دلایل متبع تاریخی نشان داده است که شرق ، حمال معارف غرب یا آینه گردان آن نبوده ، بلکه خود مبدع و آفریننده ی افکار اصیل بوده است . از طرفی از اطلاعات گرانبهای فلسفه تاریخ اصالت قرآن مجید و گفته های امامان و پیشوایان اسلام ، و سهم ارزنده و موفور تشیع در فلسفه و جهان تعقل بر مبنای قرآن کریم و بیانات و ارشادات امامان پاک و مایه ی تأثیر و فیض آن در افکار فلسفی غرب ، و تجزیه و تحلیل نحوه ی تفکر قرآنی و رشته افکار ونوآوریهای شیعه و متفکران عاصمه ی اسلام را پیزامون محور قرآن و سنت ، دردسترس پژوهندگان قرار داده است .

تار یخ فلسفه اسلامی

در اسلام و تفکرات فلسفی با مسائل ناشی از آنچه ما آنرا وجدان و شعور تاریخی بنامیم برخورد کرده بلکه دارای دو پسر مضاعف است . یک حرکت صعودی از مبدأ و دیگری بازگشت به مبدأ که معاد نامیده می شود .

معانی وحی ، الهام بر این محورها رده بندی می شود . که این معانی با سلسله مراتب روحانی و درجات عواملی که از آستانه ورود به تاریخ شروع گرد،منطبق است اندیشه درچنین عالم ، بی آنکه مجبور باشد ، محرمات تشهدی را به حساب آورد . پایبند نواهی او باشد .

آزادانه به جولان در میآید . اما در عوض آنجا که شریعت ، حقیقت ذاتی می کند ، اندیشه با آن روبرو میشود ، و به مقابله بر می خیزد .

فلسفه و علوم طبیعت

مکتب هرمس

صائبین حران ، نیاکان خود را به هرمس و آگائو دمون می رسانند . معروفترین مجتهد آنان ثابت بن قره ( متوفی به سال 288 / هجری 901 میلادی ) کتاب تعلیمات هرمس را به سریانی نوشت و خود ، آن را به عربی ترجمه کرد . به عقیده مانویان ، هرمس یکی از پنج پیمبر الوالعزم است که قبل از مانی می زیسته است و شخصیت هرمس از طریق نبوت مانوی ، وارد نبوت اسلامی گردید و در اسلام با اردیس ( اخنوخ ) یکی محسوب شد .

پس ، مایه ی حیرت نیست اگر شیعیان از نخستین مسلمانانی بودند که عقاید هرمس را پذیرفتند . در حقیقت از طرفی معرفة النبوة شیعه بالفطره طبقه ای از پیمبران را که هرمس به آن طبقه تعلق داشت می شناخت . در طبقه ی انبیاء او پیمبری مقنن نبود تا موظف باشد برای بشر شریعتی بیاورد . رتبه او در تاریخ ادیان ، مرتبه یک نبی است که فرستاده شد تا زندگانی ساکنان نخستین مردمی را که درشهر ها سکونت داشتند تمشیت دهد و فنون زندگانی را به مردم بیاموزد . از طر ف دیگر ، عرفان شیعه همانطور که برای پیمبران به مراتبی قائل است ، به کیفیت معرفتی مشترک بین انبیای سلف ( مانند هرمس ) وامامان و اولیاء بطور کلی، در طول دوران ولایت که جانشینی دوران نبوت تشریعی است نیز به کیفیت معرفتی مشترک معتقد است .

درمقابل اهل تسنن مذهب هرمسی صائبین را با مذهب اسلام ناسازگار دانسته اند چه ، آن مذهب ، بشر را از وجود پیغمبر بی نیاز می داند ( منظور پیمبر شارع است .

سرخسی ( متوفی به سال 286 هجری / 899 میلادی ) فیلسوف ایرانی ، شاگرد الکندی فیلسوف مانند بسیاری از شخصیتهای معروف ، شیعه بود یا چنین می نمود . او در مورد مکتب صابئین کتابی نوشت که امروز در دست نیست . استادش الکندی نیز آنچه را هرمس ، در مورد راز متعال الهی به پسر آموخته بود مطالعه کرده بود .

برای توضیح افکار هرسی و اموری که دراسلام تحت تأ ثیر آن افکار قرار گرفته است به کمک نوشته های ل . ماسینون رموز ذیل را توضیح می دهیم : درالهیات چنین عقیده داشتند که گر چه ادراک الوهیت وصف ناپذیر از راه قیاس اقتران غیر قابل حصول است و افاضات و انبعائات وجود ، همه از ا لوهیت متفرع می گردد اما از راه نیایش و کوشش ، و عروج به عالی ترین درجه ی تقوی می توان با آن واصل گردید .

در این کتاب نمی توان در مورد همه ی کتب و آثاری که از سنت هرمس در اسلام بجای مانده است یاد کرد :1 - مجلدات منسوب به هرمس و شاگردان او ( اوستائی ، زوزیم و غیره ) ، 2 – ترجمه ها ( کتاب کراتس ، کتاب الحبیب ) .

انسان اولیه

خصلت انسان و تاریخ بشر

مرحله اول :

اما پس ازآزادی نسبی از زندان جبر غریزی ، آدمی توانست با آگاهی و اراده ی آزاد درمقابل کششهای غریزی خود عکس العمل نشان بدهد . این قدرت و آزادی را یافت که درصورت گرسنه بودن و در اختیار داشتن غذا ، اگر نخواست نخورد و گرسنه بماند ، روزه بگیرد ، اعتصاب غذا بکند ، بر غریزه صیانت نفس مهاربزند ، بر علیه آن قیام کند و حتی به خود کشی و خود سوزی دست بزند . اگر میل جنسی بر او غلبه کرد و هیچ مانع خارجی هم در راهش نبود ، بر خود مسلط شود و این کشش نیرومند را مهار کند ، پاسخی مخالف و بر ضد آن بدهد ، یعنی خودداری و کف نفس کند . اینهمه و بسیاری از پدیده های مشابه زائیده ی رهایی انسان از غریزی و رسیدن به نوعی آزادی و اختیار است که وجه تمایز اساسی میان مرحله انسانیت و حیوانیت است . و انسانهایی دربیرون از زندان غرایز هنوز هم درعمل اسیر و دست بسته فرمانهای غریزه هستند و قدرت اراده و اختیار را از خود سلب کرده اند در حقیقت فقط صورت و نه سیرت انسانی دارند . لذا نباید نبرد در این جبهه را پایان یافته تلقی کرد . مبارزه ی انسان علیه کششها و سوائق و تمایلات سرکش نفس و تسلط بر آنها ادامه دارد . تکامل شخصیت انسانی او به نتیجه ی این نیرد وابسته است .

مرحله دوم

انسان وقتی زندگی انسانی را آغاز کرد و همانند سایر موجودات کم و بیش اسیر و محکوم جبر طبیعت بود ، نیروها و پدیده های طبیعی بر او تسلطی تام داشتند وحیات او وابسته به تغییرات محیط طبیعی و بذل و بخشش یا خست آن بود .

در این مرحله ، حیات خود را با تلاشی سخت و جانکاه صیانت می کرد . اگر تنها می ماند و به حال خود رها می شد بی شک خیلی زود در زیر ضربات مهلک گرسنگی یا سیل و طوفان و یا چنگال درندگان نابود می گردید . چه مقابله با موانع طبیعی و بدست آوردن لوازم و نیازمندیهای حیات جز از طریق تلاش و مبارزه ی دستجمعی ممکن نبود . گروههای انسانی مشترکاً در جستجوی غذا می شتافتند و دستجمعی به صید می پرداختند و یا از خود در مقابل حیوانات وحشی و درنده دفاع می کردند . به همه این احوال مقهور قدرت طبیعت بودند .

مرحله سوم :

به محض اینکه انسان اولین گام را در راه آزادی از جبر طبیعت و زندان نیروهای طبیعی برداشت ، با اینکار بی آنکه خود بداند حلقه های زنجیر اسارت جدیدی را به هم می بافت . تکامل ابزار سازی ، انسان را درمرحله ی جمع آوری غذا به مرحله ی تولید غذا منتقل ساخت . این تحول یک گام بزرگ در آزادی از جبر طبیعی بود . چه آدمی با کار تولیدی خود میتوانست از گرسنگی و از وابستگی تام و تمام به طبیعت تا اندازه ای خلاصی یابد و با تو لید بیش از احتیاج و ذخیره برای فردا به درجه ای از فراغت و آزادی دست یابد . این تحول طلیعه رفاه و آزادی انسان بود . اما بشر هنوز طعم ثمره ی شیرین این موفقیت بزرگ را نچشیده بود که شریک اسارت جدیدی را در کام خود احساس کرد .

ضرورتهای ختم رسالت

خاتمیت رسالت پیغمبر اسلام بر ضرورت زمان و مرحله ی تکامل جامعه ی بشری استوار بود .

پیش از آن جامعه ی بشری نه آنقدر توانا بود که به نیروی عقل و اندیشه ی خویش بنواند راه تکامل انسانیت را از جاده ی انحطاط و بربریت بطور قاطع باز شناسد و اندیشه و قدرت تفکر در مرحله ای قرار داشت که با استدلال و استقراء و قیاس فعالیتهای عالی ذهن به تشخیص صحیح از سقیم بپردازد . بشر نخست اسیر جهل و اوهام و اندیشه های خرافی بود و در نتیجه به یاری و هدایت نیاز داشت .

استعانت از معجزات و خرق عادات برای پیغمبران سلف اجتناب ناپذیر بود چه راهنمایی ایشان به یاری استدلال عقلی در آ ن دوران ، دشوار بلکه محا ل می نمود . نارسایی اندیشه و عقل استدلالی بشر سبب می گشت بعد از هر تحول تکاملی که به دنبال ظهور پیغمبری رخ می داد و روابط اجتماعی بر پایه ی عدل و مواسات استوار می گشت و چرخ های جامعه ی بشری در جهت تکامل مادی و معنوی بحرکت می افتاد .

تحول جوامع و ظهور تضادهای اجتماعی :

قانون علیت در تحولات اجتماعی

حوادث و تحولات تاریخی بر حسب تصادف و یا روی اراده و خواست شخصیتها رخ نمی دهد . هر پدیده ، تحول و تغییر اجتماعی زائیده ی عللی است که غالباً به صورت تضاد هایی در بطن جامعه نهفته است . برای آنکه تغییری در جامعه به وجود آید قبلاً لازم است شرائط و موجبات آن تغییر فراهم آمده باشد .

قرآن اصل علیت حاکم بر تغییرات اجتماعی و انقلابات تاریخی و از جمله ظهور و بعثت پیغمبران را در چند جا مورد تأ یید و تأ کید قرار داده است . قبل از اشاره به این آیات بهتر است این مسأ له را کمی بیشتر بشکافیم و ببینیم چگونه جامعه ای متحول می شود .

روابط بین افراد یک اجتماع در آغاز بسیار ساده است که با گسترده و پیچیده تر شدن فعالیتهای حیاتی ، ابعاد تازه ای می یابد و گسترده ترو پیچیده تر می گردد . اما در همه حال هدف و علت وجودی آنها ثابت است . جدا از روابط بین خود و جامعه ناچار به برقراری نوعی رابطه با محیط طبیعی است .

قانون بجای تصادف

خلقت عالم بر طبق قوانین و نظم معین صورت گرفته است " آسمانها و زمین را بر پایه حق خلق کرد " هر پدیده تابع نظم و اندازه ای است . میزان ، مقدار و حق اصطلااتی است که قرآن برای نشان دادن وجود نظم و قانون حساب و کتاب در حرکت و تحول پدیده های خلقت به کار می برد .

جامعه ی انسانی شاید بیش از زندگی یک فرد از قوانین و سنت های لایتغیر پیروی میکند . چه فردی ممکن است درطول زندگی موقعیت و راه و رسم زندگی خود را بارها تغییر دهد و ظرف مدت کوتاهی موضعی متضاد با

دانلودتحقیق درمورد دبیرستان نمونه دولتی معرفت

اختصاصی از فایل هلپ دانلودتحقیق درمورد دبیرستان نمونه دولتی معرفت دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 51

دبیرستان نمونه دولتی معرفت

موضوع:

هویت ملی و جهانی شدن

نام دبیر:

جناب آقای آقاجانی

نام دانش آموز:

امیرحسین عاطفی

بهار 87

فهرست مطالب

عنوان

مقدمه

فصل اول

جهانی شدن

الف: پیامدهای جهانی شدن از دیدگاه برخی نویسندگان

ب: نتیجه پیامدهای جهانی شدن

فصل دوم

هویت ملی

الف: تأثیرات عمده جهانی شدن بر هویت ملی

ب: رابطه فرهنگ و هویت

ج: اهمیت هویت

د:هویت در علوم سیاسی

فصل سوم

الف: تحول تاریخی هویت ایرانی

ب: جهانی شدن و هویت ایران

نتیجه گیری

فهرست منابع

مقدمه

نوع تعامل و در نهایت تطابق با جهانی شدن بدون تردید مهم ترین چالش کشورهای در حال توسعه در نظام بین الملل فعلی است. این پدیده پیچیده که در دو دهة گذشته تمامی حوزه های اقتصادی، تجاری، مالی، صنعتی و فن آوری را تحت الشعاع خود قرار داده است هم اکنون مقتضیات و مناسبات جدیدی در عرصه های اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی نیز به همراه آورده است. اگر جهانی شدن را فرآیندی تلقی کنیم که از چند قرن گذشته آغاز شده و هم اکنون در مراحل تکاملی خود قرار دارد طبعاً می توانیم آن را غیر برنامه ریزی شده ولی هدایت شده تفسیر کنیم. کشورهای صنعتی در طی این مدت و به صورت تدریجی سعی کرده اند یک

دانلود پاورپوینت معرفت دینی

اختصاصی از فایل هلپ دانلود پاورپوینت معرفت دینی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

چند پرسش درباره معرفت دینی:

راه‌های معرفت به دین کدامند؟

این راه‌ها و معرفت‌هایی که از آنها حاصل می‌شوند تا چه اندازه قابل اعتمادند؟

معیار اعتبار معرفت‌های دینی چیست؟

چگونه می‌توان فهم کسی را از دین بر فهم دیگران ترجیح داد؟

اعتبار معرفت دینی:

مفهوم شناسی:

مقصود از معرفت یا علم، هر گونه شناخت و آگاهی است.

مقصود از دین، دین اسلام است که مجموعه‌ای از هست‌ها و بایدها را که در رسیدن انسان به کمال و سعادت حقیقی نقش دارند، شامل می‌شود.

مقصود از معرفت دینی، مجموعه شناخت‏ها درباره اسلام و اجزای آن، یعنی عقاید، اخلاق و احکام اسلامی است.

انواع علم و معرفت:

علم:

1-حضوری---->یافتن حقیقت معلوم بدون واسطه مفهوم

2-حصولی----->آگاهی از معلوم با واسطه مفهوم آن

اقسام علم حضوری:

علم به خود

علم به حالت‌های درونی خود

علم به افعال درونی خود

علم هستی‌بخش به معلول خود

علم به مبدأ هستی خود

علم به مفاهیم ذهنی خود

ارزش علم حضوری:

خطا: عدم مطابقت علم با معلوم

در علوم حضوری، علم و معلوم دو چیز نیستند

پس، علوم حضوری خطاناپذیرند

یعنی به هر چیز علم حضوری داشته باشیم، واقعیت آن را چنانکه هست می‌یابیم.

شبهه گرسنگی کاذب

همراهی علم حصولی با حضوری

احساس گرسنگی می‌کنم.

به غذا نیاز دارم.

مراتب علم حضوری:

شدت و ضعف و وضوح و خفای علم حضوری وابسته است به

شدت و ضعف معلوم

مرتبه وجود عالم

درجه توجه عالم

مثال:

شدت و ضعف علم حضوری به درد

وضوح و خفای علم حضوری به خود

مراتب علم حضوری به خداوند

شامل 31 اسلاید powerpoint

دانلود مقاله ارزیابی نظری روائی معرفت علمی‌علوم انسانی در ایران

اختصاصی از فایل هلپ دانلود مقاله ارزیابی نظری روائی معرفت علمی‌علوم انسانی در ایران دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

کسب معرفت از پدیده‌ها و رویدادهای انسانی و طبیعی به عنوان واقعیات مورد مطالعه، هدف بررسی عالمان و‌اندیشمندآن‌ است. تاریخ تحلیل وقایع، بیانگر چگونگی تغییر در اظهار نظرهای صرفاً متکی بر حدس و گمان تا به مباحث صرفاً فلسفی، پارادایمی‌ و نهایتاً علمی‌است. هدف تمامی‌ارزیابی‌ها و تحلیل عالمان، توضیح دقیق واقعیت و دستیابی به چگونگی تغییر و تحولات درونی آن است. دقت در توضیح، بستگی به میزان انطباق استنتاج نظری با واقعیت پدیده‌ها دارد که از این امر در مباحث علمی‌تحت عنوان روائی1 یاد می‌شود. به عبارت دیگر، روائی عبارت از این است که تا چه حد معرفت علمی‌به توضیح واقعیتی می‌پردازد که در نظر دارد آن‌را توضیح دهد.

هویت معرفت علمی‌که متمایز از دیگر معرفت‌ها (فلسفی،‌ پارادایمی‌و...) است با پارادایم2 که زیر بنای فلسفی معرفت را در دو قسمت بسیار مهم هستی شناسی3 و معرفت شناسی4 تعریف می‌نماید، تعیین می‌گردد. پارادایم مجموعه گفتارهای منطقی است که در ارتباط بین ذهنی5 اجتماعات‌اندیشمندان پذیرفته می‌شود و هدایتگر نظری تحقیقات به شمار می‌آید. پارادایم به عنوان الگوی منطقی در تحقیقات ضمن بیان پیش فرض‌های علم به ترسیم مسیر حرکت‌اندیشمند در چگونگی عبور از مسیر پژوهش و به‌‌کارگیری روش‌های علمی‌مناسب در طول تحقیق می‌پردازد.

این مقاله سعی دارد تا پس از توضیحاتی پیرامون علم و معرفت علمی‌به بررسی معرفت‌های علمی‌مسلط علوم انسانی که متأثر از پارادایم‌های غالب (اثبات گرایی6، تفسیری7 و انتقادی8) هستند، بپردازد. از طرف دیگر بررسی معرفت علمی‌مسلط علوم انسانی در ایران و چگونگی انطباق آن با واقعیت اجتماعی، مورد ارزیابی این مطالعه خواهد بود. از آنجایی که با معرفت علمی،نظام اجتماعی از مسیر خاصی عبور می‌‌نماید که تنگناهای موجود در جامعه به خصوص در قسمت پژوهش به عنوان موانع اصلی به‌‌شمار می‌‌آیند، لذا بحث پیرامون معضلات پژوهش در ایران نیز مدنظر این مقاله قرار می‌گیرد.

واژگان کلیدی: علوم انسانی، پارادایم، نظریه روائی، اثبات گرایی، پارادایم تفسیری.

قبل از اینکه دانشمندان برای بررسی پدیده‌ها در جهان از شیوه‌های علمی‌استفاده کنند، نزد عالمان صرفاً مباحث فلسفی مبنای ارزیابی و تحلیل رویدادها بوده است. عرضه و گسترش نظریات علمی‌منجر به تحویل عمیق در شیوه نگرش و روش‌های کسب معرفت در جهان شده است. شکل‌گیری نظریات علمی‌کمک مؤثری به رواج تمدن جدید و استفاده هر چه بیشتر از توانمندی‌ها و استعدادهای انسان‌ها نمود. مطالعات علمی‌دقیق، منظم و منطقی از دنیای اجتماعی باعث شکل‌گیری معرفت جدید و ارزشمند از روابط اجتماعی شد. بر این اساس، بستر تحقیقات علمی‌زمینه‌ای مطمئن برای خلق معرفت در دنیای جدید گردید. هویت تحقیقات علمی‌که در حقیقت مجموعه فعالیت‌های منطقی جهت جواب به سؤالات هستند بر اساس نظریه علمی‌که بر مبنای پارادایم خاصی هدایت و سازمان‌بندی می‌گردد، تعیین می‌شود.

آنچه معرفت علمی‌را از غیر علمی‌متمایز می‌سازد، مسیر و روش‌هایی است که در تولید معرفت به کار گرفته می‌شوند. روش‌های کسب معرفت در علوم انسانی مشمول تغییراتی در طول تاریخ علوم انسانی گردیده‌اند که درک عمیق آنها بدون رجوع به نظریه‌ها و به‌خصوص دقت در شکل‌گیری و گسترش پارادایم علوم انسانی مقدور نیست. در هر معرفت علمی‌سه عنصر پارادایم، تئوری و روش وجود دارند که ارزیابی هویت روائی و پایایی آن بر اساس همین عنصر است.

در سی سال گذشته معرفت علوم انسانی تحت پارادایم‌های مختلف سعی در تحلیل و ارزیابی نظری و علمی‌از پدیده‌ها بر اساس نظریه‌های مختلف داشته است. در این‌باره، علوم انسانی سادگی دیرین خویش را از دست داده است و برای درک پدیده‌ها و پیچیدگی‌های موجود در کنش اجتماعی انسان‌ها برای توصیف، اکتشاف و یا تبیین صحیح از پدیده‌ها می‌‌کوشد. میزان اعتبار و صحت شناخت از پدیده‌ها می‌تواند بیانگر روائی تئوری‌ای باشد که متأثر از اصول پارادایم و روش‌های تحقیقی است، و در کسب آن شناخت به کارگرفته شده‌اند.

تعاریف‌اندیشمندان از نظریه که بر اساس اصول پذیرفته شده در پارادایم خویش بیان متفاوت است. اجمالاً نظریه را می‌توان یک چارچوب نظری منطقی دان‌ است که محقق برای درک جهان به خدمت می‌گیرد. در نظریه، نگرش به هستی و چگونگی آشکار نمودن پیچیدگی‌های آن عرضه می‌شود. در هر نظریه، ابزار یا روش‌هایی وجود دارند که برای جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات به کار گرفته می‌شوند و آنها را اصطلاحاً روش‌های تحقیق می‌نامند.

پارادایم یک الگوی منطقی است که در آن اصول نظری هدایت تحقیقات بر اساس نظریه علمی عرضه می‌شود. هرچند نظریه‌ها در تحقیقات نقش هدایت‌گر در عبور از مسیر و به‌کارگیری روش‌های مناسب در طول تحقیق را دارند، هویت نظریه، مسیر حرکت و چگونگی استفاده از ابزارهای تحقیق با پارادایم حاکم بر تحقیق تعیین می‌گردد.

پارادایم‌های غالب در علوم انسانی که به‌دست‌اندیشمندان در دهه‌های 60 و 70 میلادی پذیرفته‌اند، عبارت‌اند از:

1. پارادایم اثبات گرایی.
2. پارادایم تفسیری.
3. پارادایم انتقادی.

پارادایم‌ها در تولید و گسترش معرفت علمی‌ اهمیت بسزایی دارند ولی جامعه علمی‌کشور ما به‌صورت جدی و مؤثر به بحث پیرامون آنها نپرداخته است. این امر باعث عدم آشنایی نظری و عملی مراکز علمی‌با پارادایم‌ها و گزینش پارادایم متناسب با مقتضیات نظری و عینی جامعه منجر به برخورد قالبی در طراحی مطالعات علمی‌جهت تولید و گسترش معرفت علمی‌در جامعه شده است. این آفت به رکود علوم انسانی و عدم توانمندی علم و معرفت علمی‌در کشور انجامیده است.

ورود به واقعیت انسانی و تغییرات هدفمند در آن در جهت تعالی انسان و نهایتاً جامعه انسانی موردنظر نظریه‌های علمی‌است. نظریه‌های علمی‌در سلسله مراتب معرفتی (نمودار شماره 1) بر ورود به واقعیت از طریق الگو‌سازی معتبر و متکی بر ارزش‌ها و اعتقاد فلسفی (پارادایمی) به عنوان پیش‌فرض‌های علم که در آن ماهیت واقعیت، ماهیت انسان، ماهیت علم و... تعریف شده‌اند، سعی دارند. از این لحاظ نیز معرفت علوم انسانی در ایران نیازمند تعمق جدی است که تا چه حد آنچه در مراکز علمی‌و یا به‌دست ‌اندیشمندان، محققین و یا خط مشی‌گذاران عرضه و تبلیغ می‌گردد، اولاً پشتوانه فلسفی و پارادایمی‌روشنی دارد و ثانیاً از طریق الگو‌سازی معتبر به واقعیت ایران جهت تغییرات هدفمند در جهت تعالی اجتماعی جامعه و آن‌هم با حفظ ثبات نظم و تعادل انجام می‌شود.

این مقاله ضمن معرفی و مقایسه اجمالی پارادایم‌های اثباتی، تفسیری و انتقادی، به بررسی ماهیت معرفت علمی‌در آنها می‌پردازد. پارادایم‌های غالب در مراکز علمی‌و ارزیابی روائی آنها با توجه به تنگناهای و محدودیت‌های تحقیقات به عنوان بستر تولید و گسترش معرفت علمی‌در ایران نیز هدف این بررسی خواهد بود. به عبارت دیگر در این مقاله ارزیابی معرفت علوم انسانی به‌خصوص علوم اجتماعی در ایران ارزیابی نظری می‌شود.

پارادایم‌های علوم انسانی

قبل از بررسی و مقایسه ماهیت معرفت علمی‌در پارادایم‌ها، مرور اجمالی آنها می‌تواند به فهم دقیق‌شان بینجامد. در این قسمت به اختصار به شرح پارادایم‌های اثباتی، تفسیری و انتقادی می‌پردازیم.

پارادایم اثباتی

پارادایم اثباتی که به صورت گسترده در تحقیقات علمی‌حضوری فعال دارد، مدعی به‌کارگیری روش‌های علوم طبیعی در علوم انسانی است. اثبات‌گرایی که دارای شاخه‌های متفاوتی از جمله تجربه‌گرایی منطقی9، طبیعت گرایی10 و رفتارگرایی11 است، تاریخ طولانی در فلسفه علم و در میان محققین دارد.

اثبات‌گرایی در علوم انسانی متعلق به تفکر فلسفی ابتدای قرن 19 است که به‌دست اگوست کنت12 (1857ـ1798) پایه‌گذاری گردید و‌اندیشمندان دیگری مانند امیل دورکهایم13 (1917ـ1858) آن را بسط و گسترش دادند. در این رویکرد با به‌کارگیری نگرش و روش‌های علوم طبیعی اقدام به طراحی و انجام تحقیقات علوم انسانی بر اساس روش‌های کمی14 می‌گردد. (Boaily, 1982;wells,1978)

اثبات گرایان معتقدند که صرفاً یک منطق علمی‌وجود دارد که آن منطق علوم طبیعی است. بر این اساس، تفاوت علوم طبیعی علوم انسانی به جوانی علوم انسانی و موضوعات آن برمی‌گردد. علوم انسانی اثباتی به منزله «مجموعه سازمان یافته‌ای از روشی است که در صدد ترکیب منطق قیاس با مشاهدات تجربی دقیق از رفتار فردی جهت کشف و تأیید قوانین علی احتمالی برای پیش‌بینی الگوهای عمومی‌از رفتار انسان می‌باشد».(Neuman,1991)

پارادایم تفسیری

پارادایم تفسیری درعلوم انسانی به نحوی مربوط به مباحث نظری جامعه شناس آلمانی ماکس وبر18 (1920ـ1864) است که به تمایز علوم انسانی و علوم طبیعی و مطالعه کنش اجتماعی19 در علوم انسانی معتقد است. و ضمن تأکید بر کنش اجتماعی با معنا20 یا متمایل به مقصود (هدف) به بررسی مفهوم تفهم21 که انعکاس دهنده چگونگی نگرش مردم در خلق معنا و دلایل و انگیزش‌های آنها است، می‌پردازد.

علوم اجتماعی تفسیری مربوط به هرمونتیک یا  تئوری معنا که در قرن 19 ظهور نمود و در زمینه‌های فلسفی، هنر، مذهب، زبان‌شناسی گسترش یافت. این رویکرد به صورت خلاصه «یک تحلیل سیستماتیک از کنش اجتماعی با معنا از طریق مشاهده مستقیم جزئی رفتار مردم در شرایط طبیعی جهت فهم و تفسیر اینکه چگونه مردم دنیای اجتماعی خودشان را خلق و به آن معنا می‌بخشند، می‌باشد».(Ref.no.17:46)

پارادایم تفسیری به نحوی سعی در مطالعه این امر دارد که چگونه مردم عادی زندگی روزمره خودشان را دنبال می‌نمایند؟ و چگونه به انجام موارد مختلف از زندگی می‌پردازند؟ برای دستیابی به این امر به طراحی تحقیقات بر اساس رویکرد کیفی23 که خاص علوم انسانی است، اقدام می‌گردد.(Narshall, 1992) اصول اساسی رویکرد کیفی که در تحقیقات تفسیری در نظر گرفته می‌شوند بر محوریت مفاهیم، ارتباط، تفسیر، تفهم و زندگی روزمره استوار است.

پارادایم انتقادی

پارادایم انتقادی به عنوان اساس رویکردهایی مانند ماتریالیسم دیالکتیک، تحلیل طبقاتی، ساخت گرایی، علوم اجتماعی رئالیستی و تحلیل فمینیستی سعی در ترکیب قوانین عام25 و تفریدی26 دارد. این پارادایم به عقاید کارل مارکس (1883ـ1818)، زیگموند فروید (1939ـ1856) و‌اندیشمندان دیگری مربوط می‌شود.

رویکرد انتقادی معتقد است که علوم اجتماعی یک فرآیند انتقادی را در تحقیقات دنبال می‌کند. این فرآیند از سطح ظاهر فراتر می‌رود تا بتواند به ساخت‌های واقعی دنیای مادی دست یابد. در این مسیر، مردم برای تفسیر وضعیت‌ها در ساختن دنیای (جهانی) بهتر برای خویش ترغیب می‌گردند. انتقادگرایان به دنبال نقد و بررسی واقعیت برای تحول اساسی در آن با توسل به مفاهیم فلسفی از قبیل آزادی، حقیقت، برابری و  عدالت هستند.

بی.فی معتقد است که «هدف علوم اجتماعی انتقادی تبیین نظم اجتماعی به طریقی است که بتوان آن را به وضع دیگری منتقل نمود. »27 (fay,1978) جهت تحقق این امر نقش‌اندیشمندان در تمرکز بر بحران‌های اجتماعی و تحلیل آنها به عنوان آگاهی کاذب28 بسیار حائز اهمیت است.

پس از مرور اجمالی پارادایم‌های غالب در علوم انسانی، لازم است تا به ماهیت معرفت علمی‌و چگونگی تولید آن در آنها پرداخته شود. آشنایی با خصیصه‌های معرفت علمی‌که بر اساس پارادایم‌ها ایجاد و گسترش می‌یابند می‌تواند به درک عمیق‌تر ماهیت علم و هدف تحقیقاتی علمی‌در آنها بینجامد.

پارادایم‌ها و معرفت علمی

اثبات‌گرایی در تفکیک معرفت علمی‌از غیر علمی به روش‌های علوم طبیعی به عنوان ابزارهای کسب معرفت علمی ‌اعتقاد ‌دارد. داستان‌ها، افسانه‌ها، مذهب و تجربیات فردی که به طرق غیر علمی‌کسب و عرضه می‌شوند، علمی نیستند. این موارد که در حقیقت اجزاء اصلی شعور عامیانه29 را تشکیل می‌دهند، نامنظم، غیر منطقی و مملو از تعصب هستند.بنابراین، آنچه درمعرفت علمی‌محوریت دارد، استفاده از متدهای علمی‌مبتنی بر مشاهده است30.(zuriff,1785) معرفت علمی‌که به صورت قیاس و با استفاده ازروش‌های علمی‌حاصل می‌شود، سعی در تبیین علمی‌پدیده‌ها بر اساس قوانین جهانی دارد.

از نظر اثبات گرایی،‌ تحقیقات علمی‌ابزاری جهت مطالعه و شناسایی وقایع اجتماعی از طریق ارتباط درونی آن وقایع هستند. از طریق تحقیقات، می‌توان قوانین علی عام را کشف، تبیین و عرضه کرد. معرفت از وقایع و قوانین اجتماعی مربوط به آنها اجازه کنترل و پیش‌بینی رویدادها را به محقق می‌دهد. بر این اساس، چگونگی کارکرد پدیده‌ها در جهان، کنترل و پیش‌بینی آنها فراهم می‌گردد. در این‌باره هرچند  پیچیدگی‌ها و ابهامات روشن می‌شود و طریق رفع معضلات عرضه می‌گردد، نظریات علمی‌نیز ارزیابی و بررسی علمی‌ می‌شوند.

تفسیر گرایان معتقدند که علم به معنای اثباتی قادر به توضیح اساس و بنیان زندگی اجتماعی انسان‌ها نیست. آنچه اهمیت دارد، درک زندگی روزانه مردم عادی است که بر اساس شعور عامیانه هدایت می‌گردد. در شعور عامیانه، سیستم معانی وجود دارد که کنش متقابل اجتماعی مردم را هدایت می‌کند. لذا، شعور عامیانه می‌تواند مبنای شناخت از جامعه و زندگی اجتماعی قرار گیرد.

پارادایم تفسیری متکی بر رویکرد استقرایی31 است که به دنبال کشف بیان سمبلیک یا توصیف موارد خاص است. تعمیم از موارد خاص (که محقق مشاهده می‌نماید) را تئوری بنیادی32 می‌نامند. تئوری بنیادی ریشه در موارد خاص زندگی اجتماعی دارد.

در رویکرد تفسیری،‌ تحقیقات اجتماعی ارزش ابزاری مستقیم ندارند. هدف تحقیقات درک یا فهم زندگی اجتماعی و کشف معنای اجتماعی است که مردم به زندگی خویش می‌دهند، در این‌باره ضمن دستیابی به دلایل کنش‌گر، زمینه‌های اجتماعی کنش او نیز روشن می‌شود. دستیابی به این

شامل 16 صفحه فایل word قابل ویرایش