الف – پیشینه
در بامداد دی ماه سال 1382 زلزلة ویرانگری به قدرت 5/6 ریشتر شهر بم و روستاهای اطراف را لرزاند و آسیب های فراوانی به منابع انسانی و مادی وارد ساخت. بر اساس گزارشهای دولتی حدود 000/31 نفر کشته، 000/30 نفر مجروح و 85 درصد ساختمان ها تخریب و حدود 75000 نفر بی خانمان شدند.
کودکان به علت آسیب پذیری خود، زیانهای بیشتری را متحمل شدند. از حدود 32000 دانش آموز 100000 نفر از بین رفتند و 20000 نفر خانواده، 1800 نفر پدر و مادر و 5000 نفر یکی از والدین خود را از دست دادند.
حدود 90 درصدمدارس (31 مدرسه) تخریب شد و بقیه نیز قابل استفاده نبود. از 34000 معلم حدود 1200 نفر کشته شدند.[1] به این ترتیب در چند ثانیه ، شهر به ویرانه ای با هزاران کشته ، مجروح و بی خانمان تبدیل شد.
یونیسف با توجه به تعهدات و وظایف خود نسبت به کودکان در موقعیت های بحرانی، از روزهای اول فاجعه در بم حضور یافت و فعالیت های خود را بر اساس «پروتوکل واکنش پس از بحران» در قالب سر طرح «باز پیوند خانواده» در حمایت های عاطفی – روانی از کودکان» و «ایجاد فضاهای دوستدار کودک» شامل مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی به مرحلة اجرا درآورد. این برنامه ها با همکاری و مشارکت سازمانهای دولتی از جمله سازمان بهزیستی، وزارت آموزش و پرورش و وزارت بهداشت اجرا شد. علاوه بر سازمانهای دولتی، سازمانهای غیر دولتی بین المللی و داخلی نیز در اجرای این برنامه ها مشارکت داشتند.
هنوز آسیب های زلزلة بم جبران نشده بود که در سوم اسفند 1383، یک سال پس از زمین لرزة بم ، زلزله ای با قدرت 4/6 ریشتر شهرستان زرند و روستاهای اطراف آن را لرزاند و خسارات قابل توجهی به منابع انسانی و مادی وارد ساخت. در اثر این زلزله، 50 روستا بین 30 تا 100 درصد تخریب شد، حدود 612 نفر کشته و 1500 نفر مجروح گردیدند و نزدیک به 32000 نفر دچار آسیب های گوناگون شدند. حدود 150 کودک کشته و نزدیک به 9000 کودک خسارات سنگینی را متحمل شدند.[2]
در مورد زرند نیز یونیسف طرح «سلامت کودکان زرند» را با همکاری سازمانهای دولتی از جمله هلال احمر، فرمانداری ، وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی کشور به مرحلة اجرا درآورد.
ب – فعالیت های انجام شده توسط یونیسف در بم و زرند
در ارتباط با فضاهای دوستدار کودک
مهدهای کودک – کانون های تفریحی – فرهنگی
پیش از ارزیابی فعالیت های یونیسف در ارتباط با فضاهای دوستدار کودک به ذکر خلاصه ای از این فعالیت ها، اهداف، برنامه ها و هزینه های آن می پردازیم:
1- طرح فضاهای دوستدار کودک: (مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی)
- زمان : سال 1383 و 1384 (2004 و 2005)
- مکان: بم و روستاهای اطراف – زرند و روستاهای اطراف
- اجرا کنندگان طرح: یونیسف ، سازمان بهزیستی و کانون پرورش کودکان و نوجوانان.
- استراتژی طرح (اهداف کلی): - گروه های سنی: زیر 6 سال و 18-7 سال)
حمایت از خدمات در زمینه فضاهای دوستدار کودک
ظرفیت سازی برای تداوم و پایداری برنامه های حمایت از کودکان
ارائه مشاوره در زمینه های مختلف توسط کارشناسان بین المللی و داخلی
ایجاد ارتباط و مشارکت بین سازمانهای دولتی، غیردولتی و بین المللی.
توانمند سازی خانواده ها و جامعه برای حمایت و کمک به رشد کودکان
ارزیابی و نظارت برای تشخیص مشکلات و ارائه داده کارهای مناسب
- اهداف اختصاصی:
ایجاد فرصت برای کودکان به منظور گذراندن اوقات فراغت خود به صورت مفید و سازنده
ایجاد محیطی امن برای کمک به رشد همه جانبه کودکان (رشد شناختی – جسمی – عاطفی و اجتماعی)
ایجاد شرایطی برای کودکان به منظور بیان وضعیت خود به شکل مثبت و خلاق
گمک به کودکان به منظور ایجاد امید در آنان و عادی سازی زندگی
کمک به کودکان، والدین و معلمان برای ایجاد ارتباط و همکاری بین خانواده، مدرسه و جامعه
افزایش مشارکت داوطلبانة نوجوانان در فعالیتهای اجتماعی ، فرهنگی ، تفریحی و مدنی
ایجاد فرصت برای نوجوانان به منظور ارائه خدمات به همسالان خود (یاری کودک به کودک)
2- زیر پروژة شمارة یک: ایجاد مهدهای کودک:
- برنامه های اجرا شده در این پروژه شامل موارد زیر است:
حمایت از 36 مرکز مراقبت از کودکان (مهدهای کودک) شامل 20 مرکز در شهر بم و 16 مرکز در روستاها، شامل موارد زیر:
ارائه تجهیزات مورد نیاز به مهدهای کودک شامل چادر، کانکس وسایل گر ماشین و سرمایشی، وسایل صوتی و تصویری ، وسایل بازی در فضاهای باز، سرویس های بهداشتی و...
ارائه تجهیزات آموزشی به مهدهای کودک شامل کتاب، اسباب بازی، لوازم التحریر و...
ارائه خدمات آموزشی به مدیران و مربیان مهدهای کودک از طریق برگزاری کارگاه ها و دوره های آموزشی، جلسات آموزشی و... فهرست کارگاه های آموزشی به پیوست است.(1)
حمایت مالی در قالب پرداخت های تشویقی به مدیران و مربیان مهدهای کودک و کانون ها (مبلغ 000/220 دلار برای سال 83 و 84) علاوه بر تأمین تجهیزات و منابع مالی دوره های آموزشی.
3- زیر پروژه شماره دو: ایجاد کانون های تفریحی – فرهنگی:
حمایت از ایجاد 10 کانون تفریحی و فرهنگی شامل 7 کانون در بم و 3 کانون در روستاها
ارائه تجهیزات مورد نیاز به کانون ها شامل چادر – کانکس – وسایل گرمایشی و سرمایشی، سرویس های بهداشتی و...
ارائه تجهیزات آموزشی به مهدهای کودک شامل کتاب، اسباب بازی، لوازم التحریر و...
ارائه خدمات آموزشی به مدیران و مربیان مهدهای کودک
حمایت مالی در قالب پرداخت های تشویقی به مدیران و مربیان مهدهای کودک (مبلغ 8000 دلار علاوه بر تأمین تجهیزات و منابع مالی دوره های آموزشی).
پ – ارزیابی
1- ضرورت ارزیابی:
ارزیابی فعالیت های انجام شده به دلایل زیر ضرورت دارد.
سنجش میزان دستیابی به اهداف
سنجش میزان موفقیت برنامه ها
شناسایی مشکلات و نیازهای موجود
ارائه راه کارهای مناسب برای کاهش مشکلات و رفع نیازها
کمک به برنامه ریزی برای آینده
ثبت تجارت به منظور کمک به ماندگاری آن برای ایجاد آمادگی در برابر بحرانهای مشابه در آینده در سطح ملی و بین المللی
کمک به تدوین یک مجموعة جامع و کارآمد برای استفاده از آن در موقعیت های اضطراری به منظور نشان دادن واکنش سریع ، موثر و مناسب در برابر این حوادث.
2- چگونگی ارزیابی:
ارزیابی معمولاٌ به سه صورت انجام می گیرد:
ارزیابی پیش از اجرای برنامه ها که در واقع نوعی نیاز سنجی است که معمولاً در موقعیت های اضطراری به علت ضرورت مداخلات سریع، کمتر انجام می شود.
ارزیابی هنگام اجرای برنامه ها که در این زمینه چند ارزیابی انجام شده است که به اختصار به نتایج آنها اشاره در روش ارزیابی ، اشاره خواهد شد.
ارزیابی پس از پایان برنامه ها یا جمع بندی پایانی که مورد نظر این طرح است.
تا کنون چند ارزیابی از برنامه های اجرای شده توسط یونیسف انجام شده است که به نتایج آنها از یافته های این ارزیابی ، اشاره می شود.
[1] - منبع آمارها گزارش اکو و سایر منابع یونیسف بر اساس آمارهای دیگر تعداد کل دانش آموزان 66000 نفر بود که 12000 نفر کشته ، 27000 نفر مجروح و 2200 نفر پدر و مادر خود را از دست دادند.
[2] - منبع آمارها ، گزارشهای یونیسف
دانلود پروژه ی ارزیابی فعالیت های یونیسف در بم و زرند در قالب ورد قابل ویرایش 61ص
