اقوام و ملل جهان در آشنایى با هنر و بهره ورى از آن تقدّم و تأخّر دارند.
ایرانیان و رومیان، سده ها پیش از ظهور اسلام با هنر آشنا شده بودند و هر یک از این دو قوم، همزمان با ظهور اسلام، سنتهاى هنرى چند صد ساله داشتند.
نخستین عربهاى مسلمان، نگاه خود را بر آثار هنرى جهان هنگامى انداختند که یک دسته از سپاهیان آنان در مشرق، کاخ رها شده پادشاه ساسانى را در تیسفون تصاحب کرد و دسته دیگر در بیزانس پیشروى کرد و صحراى سینا را در نوردید و به سال ١٨ق به مصر رسید و شهر اسکندریه را در اختیار گرفت.
ویژگى منحصر به فرد اسلام و نیز عاملى که موجب گسترش جهانى آن شد، آمیزشى است که از عناصر قومى و جهانى در آن حضور یافته است.
اسلام، آغوش خود را به سوى همگان باز کرد و برابرى و برادرى عموم مؤمنان را در پیشگاه خداوند، از هر نژاد و ملتى که بودند، اعلام کرد.
در نتیجه این روش، میراث هنر اسلامى عبارت بود از شیوه آمیخته صدر مسیحیّت و بیزانسى همراه با بازتابهایى از صورتهاى هنرى یونانی (هلنى) و رومى و مجموعه وسیعى از سنتهاى ایرانى.
عربستان پیش از اسلام، از نظر هنرى سواى خط عربى که بالقوّه آمادگى پذیرش زینتهاى هنرى را داشت، و بعدها، از سده سوم تا نهم هجرى، آن زینتها را یافت، از درون مایگى چندانى برخوردار نبود.
شعر و سرود بیشترین هنر عرب بوده است تا آن که فتوحات مسلمانان آنان را با دیگر مظاهر هنر آشنا ساخت و موجب شد تا آن چادرنشینان ناگهان دیده بر کاخهاى ایرانیان و کلیساها و پرستشگاههاى یونانیان و رومیان با آن همه گوهرهاى درخشان و موزائیکهاى زرین و ظروف شیشه اى و سفالهاى نقاشى شده و عاجهاى کنده کارى شده و ابریشمهاى بافته شده گشودند.
از پایان سده اول هجرى فرمانروایان مسلمان، در نواحى مسخر شده، ساخت مسجدها و کاخهاى با شکوه را آغاز کردند و کوشیدند تا آثارى بزرگتر و با شکوه تر از بناهاى دوران پیش از اسلام به وجود آورند.
بیشتر نخستین معماریهاى اسلامى در کشاکش روزگار شکل و هیئت اصلى خود را از دست داده است؛ زیرا سازندگان آنها که استادکاران ایرانى، مصرى، شامى و رومى بوده اند عادت داشته اند که شـیو ه هاى معمول خود را در ساختن آن بناها به کار برند.
از اوایل سده دوم هجرى به بعد که کم کم سنتى معین و مشخص در هنر اسلامى به وجود آمد و رو به کمال گذارد، ناگزیر، آن ویژگى هاى قومى و ملی را از بناهایى که نیاز به تجدید داشتند مى گرفت و همه را بر سنتهنر اسلامى منطبق مى ساخت.
معمارى اسلامى در هیئت و شکل سه نوع بناى عمده به ظهور رسید:
۱- مساجد؛
۲- مدارس؛
۳- آرامگاه ها
«مسجد جامع دمشق» که بین سالهای ۸٧ تا ٩۶ق و روزگار «ولید» بر جای پرستشگاه ژوپیتر (خداى خدایان روم) ساخته شد، و در شمار کهن ترین بناهاى اسلامى است؛ دیوارهایى پوشیده از موزائیک کارى شیشه اى به روش خاص بیزانس داشت.
یک بناى دیگر آغاز عهد اسلامى، کاخ هشام بن عبدالملک (حک: ۱۲۵- ۱۰۵ق) است که (سراى زمستانى) خوانده مى شد و در بیابانى خالى از سکنه و سوزان در نزدیکى اریحا برافراشته شد و باغ «خربة المفجر» (جایی که آب برآید) آن را در میان گرفته بود و بیشتر آن، در زلزله سال 131ق ویران شد. بی شک باید ایرانیان که به داشتن باغها و کاخها پرآوازه بودند، در ساخت خربة المفجر همکارى کرده باشند.
یک سال پس از مرمت گرمابه کاخ خربةالمفجر، خلافت امویان برافتاد و عباسیان که از پشتیبانى ایرانیان برخوردار بودند، دارالخلافه را از دمشق به بغداد بردند و براى این مقصود صد هزار کارگر در مدت چهار سال کار کردند تا بغداد بتواند شکل یک پایتخت باشکوه را به خود بگیرد.
شامل 151 اسلاید powerpoint
دانلود پاورپوینت هنر در تمدن اسلامى
