تحقیق در مورد تاریخچه فرش

اختصاصی از فایل هلپ تحقیق در مورد تاریخچه فرش دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فرمت فایل:WORD(قاببل ویرایش)تعداد 16صحفه

فرش ایران دارای تاریخی بسیار طولانی است، در ایران از دیرباز بافتن انواع فرش متداول بوده و انگیزه ای اجدادی داشته است. به نوشته مورخان، جهانگردان، جنگجویان و آثار مکشوفه از گذشتگان گویای آن است که فرشبافی به صورت هنری دستی ، مردمی ، روستایی و عشایری در ایران سابقه بس دراز دارد.

پروفسور «رودنکو» کاشف «فرش پازیریک» معتقد است که قالی مذکور  کار مردم ماد یا پارس و پارت (خراسان بزرگ) است. توجه به نقش های مشابه و هم زمان این فرش در ستون های تخت جمشید نیز این نظریه را تایید می نماید. آثار دیگری از جمله نقاشیهای برخی هنرمندان قرون وسطی حاوی نقش قالیهایی است که گفته اند بافت ایران بوده است . برخی مورخان در مورد حمله رومیان به ایران و غارت دستگرد قالی را از جمله غنایمی که در این غارت به دست آورده شده، قید نموده اند و نیز منابع یونانی از قالیهای زربفت ایران یاد کرده اند. «فرش بهارستان» با آن همه هنرمندی که به تأیید روایات مختلف، دربافت آن به کار رفته بوده اگر چه گاه در تعریف از آن راه اغراق پیموده شده اما خود نشانگر پیشرفت صنعت فرشبافی و صنایع جنبی از جمله طراحی و رنگرزی در ایران قدیم می باشد. فرش به عنوان نمودی از فکر و اندیشه بشری و متاثر از حس نوجویی او در طول تاریخ خود با نشیب و فرازهایی روبرو بوده که گاه با فراغت فکری هنرمندان و محیط مناسبی که برای رشد و شکوفایی هنر ایشان ایجاد گردیده به حد اعلای خود رسیده و گاه صدماتی که بر اثر مصائب طبیعی و غیر طبیعی بر پیکر جامعه وارد شده، آن را به دوره نهفتگی و خمود سوق داده است.           

عصر مغول یعنی قرن هفتم هجری را می توان دروان بس غم انگیز برای انواع هنر ایرانی دانست و پس از آن قرون دهم  و یازدهم هجری را که عصر صفویان است زمان شکوفایی طبع هنری مردم ایران باید به شمار آورد. آغاز دوران صفوی متفارن با رشد بسیاری از هنرهای دستی و توسعه آن در کلیه شئون جامعه بوده است. بسیاری از هنرمندان ایرانی در این دوره ظهور کرده اند که با اغتنام فرصت از آرامش و محیط مساعدی که به وجود آمده عمر گرانبهای خود را بر سر ارتقاء سطح کیفی هنر و صنایع دستی نهاده اند وبا ابداع طرح ها و نقشه های زیبا و هنرمندانه جایگاه این صنایع به ویژه فرش را به حد اعلاء خود رسانیده اند و نام ایران را در سراسر جهان با آثار خود پرآوازه ساخته اند. با توجه به اهمیت عصر صفویه در اعتلاء هنر ایران و توجهی که در این زمان به صنعت قالیبافی مبذول شده، جا دارد به این عصر و وضعیت هنرمندان و قالیباقی آن مشروح تر بپردازیم.

 فرشهای دوران صفویه را می توان متعلق  به دو گروه زمانی دانست: اول: قالیهای بافته شده در دوران سلطنت شاه اسماعیل وشاه طهماسب که به" شاه طهماسبی" معروف است و خود مکتبی خاص دارد که به همین نام شهرت یافته. شاه طهماسب همواره به تشویق هنرمندان و قالیبافان و طراحان می پرداخت و خود از هنر بهره داشت و حتی نوشته اند، رنگرزی می دانست و مستقیمأ طراحی می نمود و بافندگان را راهنمایی می کرد. از این جهت در زمان پادشاهی او انواع صنایع ظریفه به ویژه قالی بافی راه ترقی پیمود و در طرح آن تغییرات کلی به وجود آمد. قالیهای ترنجدار جانشین آن گروه از قالیهایی شد که تا اواخر قرن 9 هجری در ایران بافته می شد و بعدأ به طرح مغولی و تیموری شهرت یافت. علاوه بر قالیهای ترنجدار در این دوره بافتن قالیهایی با طرح حیوان و شکارگاه متداول شد. دوم: قالیهای بافته شده در زمان شاه عباس که به مکتب " شاه عباسی" معروف است. در این دوره با اغتنام فرصت از وجود هنرمندان عصر نقشهای جدید به ویژه با استفاده از اسلیمی ها و گلهای مخصوص بوجود آمد برخی طرحهای قالی در مکتب شاه عباسی عبارتند از:/ الف – طرح ترنجدار یا لچک ترنج/ ب – طرح شکارگاه/ ج – طرح درختی/ د – طرح گلدانی .

اینک با توجه به سهولت ایجاد ارتباط بین هنرمندان نقاط مختلف و پیشرفت تکنیک طراحی و نقش پردازی، فرش همگام با سایر هنرها و صنایع مردمی رو به تکامل رفته است، طرحهای محلّی به نقاط دیگر برای بافت فرستاده می شود و هنرمندان از نتایج تجربیات دیگر همکاران خویش کاملاً با خبر می گردند. وسایل کار طراحی پیشرفت نموده و تکنیک جدید به کمک هنرمندان آمده و ایشان به مهارت در تهیه و تکثیر طرحهای خود اقدام می کنند. بازار های فرش جهانی به ویژه از اوائل قرن بیستم میلادی رونق گرفته و این خود تشویق دست اندرکاران را در پی داشته و به ویژه در تبریز، کرمان، کاشان، اصفهان، اراک ، داد و ستد این کالای ارزشمند را رونق داده و در این زمان است که بازار صادرات فرش های نو و کهنه گرم شده و کارگاه های بزرگ برای پاسخگویی به تقاضاهای روز افزون دایر گردیده است. این قالیها به اروپا به ویژه کشور آلمان و آمریکا حمل می گردد و موجبات تقویت بنیه مالی کشور را در حد خود فراهم می سازد و تجارت خارجی را به سرمایه گذاری در تولید فرشهای مورد درخواستشان تشویق و ترغیب می نماید. مجموعه این اقدام طی قرن اخیر در جهت تقویت بنیه اقتصادی کشور مؤثر بوده، اما دخالت فروشندگان و صاحبان سرمایه در کار طرح و رنگ فرش و سفارشات غیر مسئولانه ایشان به کیفیت این دستباف لطمه وارد ساخته است. عدم نظارت صحیح بر کار بافت فرش و بسیاری عوامل دیگر از جمله قیمت ها و چگونگی صادرات طی نیم قرن گذشته، رقبای فرش ایران را به میدان رقابت کشانده واز سوی دیگر سودجویان را به سوء استفاده از غفلت دست اندرکاران و انجام تقلباتی در مراحل مختلف تهیه موارد اولیه و تولید فرش وا داشته و در نتیجه موجبات سقوط کیفیت و کمیت و گرمی بازار فرش ایران را فراهم نموده است به منظور ایجاد پیوستگی ارتفاء سطح کیفی این دستباف ارزشمند و تداوم تاریخ پرآوازه ی آن هوشیاری و کوششی همه جانبه لازم است که امید است عشق و علاقه عامه مردم به این میراث اجدادی خود آن را در ضمیر کلیه دست اندرکاران بیدار سازد .

طرح های فرش (قسمت اول)

اساس تقسیم بندی شرکت سهامی فرش ایران، نقشه های فرش ایران به 19 گروه اصلی و تعداد زیادی طرح های فرعی تقسیم می شوند.

گروه 1- طرحهای آثار باستانی و ابنیه اسلامی: این طرحها از ساختمانها و کاشیکاری ها و اشکال هندسی و تزئینی بناها الهام گرفته شده است. در طول تاریخ طراحان فرش در طرحهای اصلی دخل و تصرفاتی کرده و طرحهای فرعی را بوجود آورده اند. معروفترین این آثار عبارتند از مسجد شیخ لطف الله، محرابی کوفی، مسجد کبود، مقبره شیخ صفی، سردر امامزاده محروق، گنبد قابوس، مسجد شاه اصفهان، تخت جمشید، طاق بستان، طاق کسری(ایوان مدائن)، و زیرخاکی.

گروه 2- طرحهای شاه عباسی: اساس این طرح را گلهای طراحی شده خاصی تشکیل می دهند که به نام شاه عباسی مشهور شده است. این گلهای تجرید یافته، ضمن شاخه و برگها و گاه اسلیمی ها و ختائی ها در متن و حاشیه فرش، نقشه اصلی را تشکیل می دهند. به گروه های فرعی طرح اصلی نامهای، افشان، لچک ترنج، ترنجدار، درختی، جانوری، شیخ صفی، طره دار سلسله ای، شاه عباسی تصرفی، ترنجی طره دار، بوته ای و لچک ترنج کف ساده، داده شده است.

گروه 3- طرحهای اسلیمی: شکل اصلی این طرح را شاخه های دورانی در میان برگها تشکیل می دهد. این شاخه ها، تجرید یافته طرح درخت می باشند. اسلیمی انواع بسیار زیاد دارد و معمولا در بیشتر قالبها این طرح تکرار می گردد اما در بعضی فرشها این طرح مسلط است.

معروفترین اسلیمی ها ، اسلیمی دهن اژدر است. در این نوع اسلیمی انتهای هر شاخه به دو بخش متقارن منشعب می گردد و بصورت فکین اژدها نشان داده می شود و روی ساقه شاخه ها جوانه هایی در نقاط مختلف تزئین شده است که بیشتر این جوانه ها را اسلیم می نامند. شاید کلمه اسلیمی از اسلیم به معنای جوانه باشد و شاید هم این لغت مصغر اسلامی باشد و می دانیم که در هنرهای اسلامی از این طرح بسیار استفاده شده است. این طرح نیز به لحاظ تغییرات و دخل و تصرف ها به گروههای فرعی بسیار تقسیم شده است. مانند اسلیمی، اسلیمی بندی، اسلیمی شکسته، اسلیمی دهان اژدر، اسلیمی لچک ترنج، اسلیمی ترنجدار و اسلیمی ماری.

گروه 4- افشان: با آنکه در طرحهای فرش معمولا کلیه اجزا و اشکال، به هم پیوسته و مرتبط هستند، گفتی قلم نقاش از هنگام شروع طرح تا پایان آن تحرک و ارتباط خود را قطع نساخته است ولی طرح افشان به این صورت است که گل وبرگها و شاخه ها بطور پراکنده و بدون پیوستگی با یکدیگر در متن فرش افشانده شده اند. به همین علت است که اصل چنین طرحی را افشان نامیده اند. اما در طرح افشان نیز تنوع و تغییر زیادی داده شده است و طرحهای فرعی بسیاری از آن منشعب گشته است. مانند افشان اسلیمی، افشان ختائی، افشان بندی، افشان شکسته، افشان گل اناری، افشان شاه عباسی، افشان شاخه پیچ، افشان دسته گل، افشان حیوان دار و افشان ترنجدار

طرح های فرش و نامهای فرعی آن (قسمت دوم)

گروه 5- اقتباسی: بعضی از این طرحها به نقشه های محلی و بومی مناطق مرزی ایران مربوط می باشد.

گروه 6 بندی: منظور از استعمال واژه بندی این است که یک قطعه کوچک از یک طرح در سرتاسر فرش چه از جهت طول و چه از سمت عرض تکرار گردد. چون این قطعات در مرحله تکرار به هم می پیوندند، آنرا «بند بندی» یا واگره می نامند.

نامهای فرعی این گروه عبارتند از بندی اسلیمی، بندی پیچک، بندی شکسته، بندی کتیبه ای، بندی مستوفی، بندی ورامین یا میناخانی، بندی قالب خشتی یا لوزی، بندی ترنجدار، بندی درختی، بندی قابقابی، بندی شیر شکری یا بازوبندی، بندی سروی ، بندی آدمکی یا ملانصرالدین، بندی بختیاری، بندی مجلسی، بندی خوشه انگوری، بندی شاخه گوزن حیواندار، بندی خاتم شیرازی و بندی دسته گل.

گروه 7- بته ای: طرح بته ای تجرید یافته درخت سرو است. بته های سرکج فرش ایران که به بته جقه شهرت یافته است. در طرحهای بته ای به اندازه و اشکال مختلف به چشم می خورد. معروفترین طرحهای بته ای عبارتند از بته جقه، بته شاخ گوزن، بته ترمه، بته سرابندی، بته خرقه ای، بته قلمکار اصفهان، هشت گل، بته کردستانی یا هشت بته، بته میر شکسته، بته لچک ترنج ، بته سنندج، بته افشاری و بته بازوبندی و بته بادامی.

گروه 8 – درختی: با وجودی که در طراحی فرش اساس کار را شاخه و برگها تشکیل می دهند ولی در طرحهای درختی سعی شده است تا وجه تشابه زیاد با طبیعت حفظ گردد. طرحهای معروف درختی اینطور نامگذاری شده اند: درختی جانوری یا حیوان دار، درختی سبزیکار یا آب نما، درختی ترنجدار، درختی سروی و درختی گلدانی.

گروه 9- ترکمن یا بخارا : طرح فرشهای ترکمن از لحاظ هندسی و شکستگی خطوط در ردیف طرحهای ایلی و خاص مردم کوچ نشین است که بطور ذهنی و بدون نقشه بافته می شود. ترکمنی قاب یمونی ، ترکمنی شانه ای، ترکمنی غزال گز(چشم آهو)، ترکمنی آخال، ترکمنی چهار قاب، ترکمنی خورجینی و ترکمنی قاشقی، طرحهای فرعی این طرح را تشکیل می دهند.

گروه10 - شکارگاه: مشخصاتی که در مورد طرحهای درختی ذکر شده در طرحهای شکارگاه نیز وجود دارد، اما در اغلب طرحهای شکارگاه، حیوانات وحشی در حال شکار نقش بسته شده است. گروه های فرعی این طرح عبارتند از : شکارگاه درختی، شکارگاه ترنجدار، شکارگاه قابی، شکارگاه لچک ترنج و شکارگاه سراسری.

گروه 11- قابی: این طرح از قابهای چند ضلعی به وجود آمده است و از گروه های فرعی آن قابی اسلیمی، قابی قرآنی کرمان یا ستونی را می توان نام برد

دارهای قالیبافی

دار قالیبافی نیز از عوامل اصلی بافت یک فرش است که بدون آن ، بافتن فرش و هرنوع زیر انداز و کف پوش سنتی غیرممکن است . دارهای قالیبافی ممکن است ابعاد مختلفی داشته باشند، اما از نظر کارایی تفاوتهای اندکی دارند. از آنجایی که بافت قالی گره دار، مرحله ای پیشرفته تر از سایر دستبافت های بی گره است ، لذا در ساخت بسیاری از ابزارهای بافندگی آن، از ابزارها و وسایل بافت سایر دستبافت ها استفاده شده است . به همین منظور دارهای قالیبافی نیز تفاوت چندانی با دارهای بافندگی گلیم ، جاجیم و... نداشته اند. اما به مرور تا حدودی پیشرفته تر و کامل تر گردیدند.                  

اولین و قدیمی ترین دارهای قالیبافی بصورت زمینی (افقی) بوده اند. این نوع از دارها هم اکنون نیز در برخی از مناطق قالیبافی همچون چهارمحال و بختیاری ، سیستان و بلوچستان، کرمان و... مورد استفاده می باشند. دارهای زمینی بسیار ساده می باشند و از اجزای زیادی برخوردار نیستند. مهمترین ویژگی آنها آن است که برخلاف دارهای عمودی (ایستاده ) فاقد راست رو یا ستون هستند، و فقط متشکل از یک چوب در بالا به نام سَردار و چوب دیگری در بخش پایین به نام زیردار هستند، که توسط میخ های چوبی با طناب به 

زمین مهارشده اند تا ثابت گردند. نخهای تار نیز دور سردار و زیردار چرخانده می شود و بافنده از ابتدای دار که بخش پایین آن است شروع به بافت می کند. در این نوع از دارها از آنجایی که بافنده بر روی دار می نشیند و به کار بافت می پردازد، برای جلوگیری ازفشار وزن او به تارهای فرش در زمین زیر تارها و هم سطح با آنها تخته ای چوبی قرارمی دهند که از دو طرف بر روی سنگ یا پایه ای دیگر قرار دارد. بنابر این وزن بافنده هیچ گونه فشار مستقیم به فرش و تارها وارد نمی کند. این نوع از دارها فاقد ستون های جانبی (که به راست  رو شهرت دارند) هستند. در واقع عامل اصلی قرار گرفتن این دارها بر روی زمین ، نداشتن ستون است تا به جای آن قسمتهای بالا و پایین دار قالی به زمین مهار شوند. بدیهی است بسیاری از دارهای قالیبافی زمینی که امروزه در مناطق مختلف مشاهده می شوند و دارای ستونهای جانبی هستند، در واقع یک دار عمودی هستند. زیرا توانایی ایستادن را دارا هستند.

راه اندازی و تأسیس یک کارگاه تولیدی فرش دست بافت

هدف از راه اندازی و تأسیس یک کارگاه قالیبافی در درجه اول تولید فرش اصیل ایرانی و در درجه دوم کسب درآمد و استقلال مالی می باشد.

اشتغال زایی

یکی دیگر از اهداف این کارگاه جذب نیرویی کاری و آموزش به آنها بوده که پس از گذراندن مراحل آموزشی می توانند در همین واحد مشغول به کار کسب درآمد شوند و خود نیز در آینده یک نفر از افراد آموزش دهنده باشند که هنر قالیبافی و کسب درآمد از این هنر را به دیگران آموزش دهند.

بهبود بخشیدن به صنایع فرش ایرانی

کاری که در این واحد انجام می شود تنها تولید فرش فرشهای سنتی که با طرحهای قدیمی و کیفیت پایین تولید می شده نیست بلکه در این واحد یکی از کارهای مهم بهبود بخشیدن به وضعیت تولید از نظر کمی و کیفی محصولات است.

3- فهرست محتوا

• تولید فرش دستبافت و تابلو و پرده از جنس فرش ابریشم
• همکاری با دولت در امر صادرات

پس از تحقیق و بررسی دربارة صنایع دستی بافتی این واحد و مسئولان آن به این نتیجه رسیدند که می توانند در کنار بافت فرش، بافت انواعی از محصولاتی دیگر مانند پشتی های دستبافت و پرده های بسیار ظریفی که باغ ابریشم بافته می شوند و تابلوهای زینتی که برگرفته از مناظر و امکان مقدس است را تولید کنند.

همکاری با دولت در امر صادرات

یکی از عوامل مهم در این رشتة کاری فروش محصولات و کسب درآمد از این محصول می باشد و با تجارب به دست آمده در این امر و یافتن بازارهای خارجی اعم از اروپا و آمریکا که با کمک دولت به دست آمده نیز شایان ذکر است.

4- کسب و کار:

• شکل کسب و کار : تولیدی فروش

توصیف کسب و کار

کارگاه تولید فرش دستبافت یک نوع مؤسسة تولیدی و اشتغال زایی است. که برای رفع نیاز جامعه به محصولات بافتی که باعث آسانتر شدن زندگی می شود تلاش می کند. خدمات و تولیدات این کارگاه در ابتدا شامل افراد و خانواده های هموطن می شود و در ثانی برای ورود عرض به کشور به خارج صادر می شود و همچنین زیر پوشش قرار دادن دادن افرادی که به تنهایی نمی توانند از هنر خود استفاده نموده و کسب درآمد کنند.

5- محصول:

• در این واحد تولیدی این خدمات عرضه می شود

1-   آموزش به افراد علاقه مند به هنر و کسب درآمد

2-   تولید فرش دستبافت ایرانی

3-   تولید انواع محصولات بافتی مانند پشتی پرده ابریشمی و تابلو فرش

6- محل:

محل کارگاه یک فضای 250 متری که شامل 2 طبقه همکف و زیرزمین می‌شود که زیرزمین 200 متری به عنوان انبار رنگ روغن و دیگر مواد اولیه و غیره می باشد. و طبقة همکف برای بافت فرش و آموزش دادن استفاده می شود و 50 متر دیگر حیاط و سرویس بهداشتی و اتاق نگهبانی می باشد.

7- مشخصات مدیر و همکاران:

8- مسائل امنیتی:

برای امنیت و حفظ اموال کارگاه در شبانه ورز 2 نفر نگهبان در شیفتهای شب و روز به کار نگهبانی مشغول می باشد ضمناً کارگاه مجهز به دزدگیر نیز می باشد.

9- مسائل بهداشتی:

برای حفظ بهداشت افراد این کارگاه که بدیهی است جزو سرمایه ها حساب می شوند نیز فکر شده و کارگران از ماسکهای معمولی استفاده می‌کنند. و اتاقی نیز برای استراحت تعبیه شده که شامل 2 تخت و 4 صندلی و جعبه کمکهای اولیه می باشد و برای بهداشت محیط نیز پنجره و هواکشهایی تعبیه شده است که هم هوا را عوض می کن و هم نور کافی به فضای کارگاه می رسد و هم در مواقع لزوم از لامپ و مهتابی استفاده میشود و همچنین برای فصلهای مختلف بخاری و کولر تهیه شده است. سرویسهای بهداشتی که شامل توالت و روشویی مناسب با تعداد افراد این کارگاه باشد نیز ساخته و مجهز به مایع دستشویی و دستمال و هواکش و نورکافی و نظافتچی می باشد.

و 2 اتاق 12 متری نیز برای موقع ناهار و نماز برای خانم ها و آقایان به طور جداگانه آماده شده است و آشپز خانه 6 متری مجهز به فرگاز و سماور و غیره

10- بازاریابی

برای راه اندازی یک واحد تولیدی ابتدا منطقه ای انتخاب شد که دراطراف آن هیچگونه مسئله ای که موجب ضرر به این امر نباشد و از نظر فرهنگی، معیشتی و اجتماعی تا حدود زیادی بررسی و شناسایی شد تا براحتی بتوان بازارهای خوبی برای انواع و اقسام تولیدات این مجموعه پیدا کرد، و نیز با کمک خواستن از شرکتهای دولتی و خصوصی برای ایجاد بازاری سالم در داخل و خارج از کشور تلاش می شود.

11- روشهای تبلیغات

برای این که بتوان به فروش بهتری دست یافت اقداماتی بدین شهر صورت گرفت:

• انتشار اعلامیه هایی مبنی بر فروش محصولات این واحد
• ارسال دعوتنامه برای شرکتهای پخش و تبلیغاتی و تشکیل جلسه‌های معارفة محصولات
• اعطای تحقیقات درصدی به مناسبتهای مختلف

12- امور مالی:

پرداخت حقوق و دستمزد کارگران به طور ماهیانه و باتوجه به سابقه و ساعت کاری آنها در نظر گرفته شده است و همچنین تا طی مراحل آموزشی خود را به پایان نرسانده باشند حقوقی دریافت نخواهند کرد.

13- اسناد و مدارک

• مجوز رسمی از وزارت کار و امور اجتماعی
• مجوز رسمی از سازمان بهداشت منطقه
• مشخصات کامل مدیر همراه با فتوکپی شناسنامه ، مدرک تحصیلی و گواهی سلامت
• مشخصات کامل کارگران همراه با فتوکپی شناسنامه و مدرک تحصیلی و گواهی سلامت
• مشخصات کامل سنوات کار و تجربیات و حسن اخلاق کارگران