مقرنس با کلمۀ قرنا، قرنس و قرنیس خویشاوند است.
قرنیز-مأخوذ از قرناس یا قِرنس «عربی» پیش آمدگی باریک بالای در و پنجره، .شبیه حاشیه یا سایبان که با آجر یا سیمان درست می‌کنند
قسمی زینت که در اطاق ها و ایوان ها به شکلهای گوناگون گچبری کنند.
سقف یا گنبدی گچبری شده، بنای بلند و عمارتی عالی که در سقف آن نقش و نگار
. برجسته یا پله پله از گچ درست کرده باشند کنگره‌دار، قرناس‌دار، قرنیز‌دار
مقرنسها از لحاظ شکل به 4 دسته تقسیم می شوند:
مقرنسهای جلو آمده: مقرنسهایی را میگویند که مصالح آن از خود بناست. و در نهایت سادگی و بدون هیچگونه پیرایه ای به صورت آجر یا گچی ،انتهای سطوح خارجی نمای بیرون ساختمان را آرایش می دهند و استحکام آنها زیاد است.
مقرنسهای روی هم قرار گرفته: گذشته از مصالح به کار رفته اصلی بنا مانند گچ و آجر وسنگ، در سطوح داخل و خارج بنا به کار می روند. و غالبا در چند ردیف (دو تا پنج یا بیشتر) روی هم قرار دارند و دارای ثبات متوسطی است.
مقرنسهای معلق: شبیه همان منشورهای آهکی آویزان در غارهاست که اصطلاحا استلاکتیت نامیده میشوند. و غالبا از چسباندن مواد مختلف چون گچ، سفال ،کاشی و ... به سطوح مقعر داخل بنا صورت می گیرند. که اویزان به نظر میرسند و دارای ثبات کمی می باشند.
مقرنسهای لانه زنبوری: چنانکه از تام این دسته از مقرنسها پیداست،شبیه لانه زنبور و در مجموع کندوهای کوچک بر روی هم قرار گرفته اند. این دسته از نظر شکل ظاهری شبیه به مقرنسهای معلق اند.
دانلود پاورپوینت جایگاه مقرنس کاری در معماری ایرانی- 46 اسلاید
