دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
مقدمه:
ایران جزء ده کشور بلاخیز دنیا بوده است در میان کشورهای آسیایی پس از هند، چین و بنگلادش بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است. 40 نوع بلای طبیعی در جهان وجود دارد 30 نوع آن متعلق به ایران است 60% تلفات ناشی از حوادث جهان نیز متعلق به کشور ما است.
از 678 شهر کشور 660 شهر روی خط زلزله و 24 شهر در منطقة پرخطر قرار دارد و تنها 2% شهرها را خطر کمتری تهدید می کند. میلیاردها تن از ساکنان 100 کشور جهان حداقل با یکی از حوادث طبیعی از قبیل زلزله، طوفان، سیل و خشکسالی مواجه هستند. اگر کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه، اقدامات پیش گیرانه برای کاهش خطرات ناشی از حوادث شرکت کنند می توان برای میلیون ها امنیت جانی تههی کرد.
زلزله پدیده ای است که در طول تاریخ بشری بارها انسان را به وحشت انداخته و باعث تخریب شهرها و روستاهای زیادی همراه با تلفات انسانی شدید و داغ‌دار نمودن انسان بوده است با گونه ای که انسان جان خود را در مقابل آن عاجز و درمانده دیده آن را به پدیده های ماوراء الطبیعت و خشم خدایات دانسته است.
در هر صورت این خطر با توجه به سابقة تاریخی تهران و مناطق اطراف و دوره های بازگشت لرزه های بزرگ تهران را تهدید می کند.
تعریف زلزله:
برای شناخت هر پدیده ای در جهان واقع لازم است ابتدا از آن تعریف مناسب و نسبتاً جامعی داشته باشیم چرا که بدون دانستن تعریفی مناسب از آن نمی توان به کنه پدیده پی برد و آن را به خوبی درک نمود.
مردم عادی در کلامی ساده زلزله را حرکت ناگهانی زمین ناشی از خشم نیروهای ماوراءالطبیعه و خدایان می دانند که بر بندگان عاصی و عصیانگر خود که نافرمانی خدای خود را نموده و مرتکب گناهان زیادی شده اند می دانند.
اگرچه امروزه با گسترش دانش تجربی این تعریف در زمره اباطیل و خرافات قرار گرفته است ولی هنوز در جوامع و مردم کم دانش و جاهل مورد قبول است.
در فرهنگ تک جلدی عمید زلزله را با فتح حروف «ز» و «ل»، یعنی زلزله بر خلاف آنچه در زبان عامه مردم رایج است آورد، و می نویسد «زمین لرزه، لرزش و جنبش شدید و یا خفیف قشر کره زمین که به نقصان درجه حرارت مواد مرکزی و احداث چین خوردگی و فشار و یا در اثر انفجارهای آتشفشانی بوقوع می رسد»
در فرهنگ جغرافیا تألیف پریدخت فشارکی و همچنین جغرافیایی تألیف مهدی مؤمنی تعریفی مشابه هم به گونه زیر ارائه شده است:
«جنبش یا تکان پوسته زمین که به صورت طبیعی ناشی از زیر پوسته زمین است گاهی اوقات زلزله باعث تغییراتی در سطح زمین می شود اما اغلب زیان بوجود آمده ناشی از تکان ها فقط محسوس است و ممکن است زلزله بوسیله یک انفجار آتشفشانی بوجود آید. زلزله در حقیقت در بیشتر نواحی امری عادی است و اغلب قبل و یا همزمان با انفجار اتفاق می افتد. اصل زلزله تکتونیکی است و احتمالاً وجود یک شکست لازمه آن است. موجهای زلزله دست کم در سه جهت اتفاق می افتد و در یک مسافت قابل ملاحظه از مکان اصلی بطور جداگانه حس می شوند. هنگامی که زلزله از مکانی می گذرد زمین و ساختمانها می لرزد و به جلو و عقب می روند. بالاترین زیان ناشی از زلزله همیشه در مرکز زلزله یعنی جائی که حرکت بالا و پائین است نیست اما در مکانهایی که موجهایی به صورت مایل به سطح می رسد نزدیک مرکز زلزله باشند دارای بالاترین زیان می باشند یک زلزله شدید معمولاً بوسیله یکسری دیگر از تکانها همراه می شود. زلزله ای که در نزدیک یا زیر دریا اتفاق می افتد سبب حرکات شدید آنها شده و بعضی وقتها امواج بزرگی از آن ناشی می شود و در مسافت زیاد این امواج ادامه پیدا می کنند و گاهگاهی باعث تلفات جبران ناپذیر و مرگ و میر می شوند. طغیان نواحی ساحلی بیشتر از خود زلزله باعث خسارت می شوند در نواحی آتشفشانی زلزله عملاً هر روز اتفاق می افتد به عنوان مثال در هاوائی هر ساله صدها تکان کوچک ثبت می شوند.
در فرهنگ آکسفورد آمده است:
«حرکات ناگهانی و شدید سطح زمین»
از تعاریف ذکر شده در فوق و منابع دیگر می توان برداشت زیر را نمود
زلزله عبارت از حرکات و ارتعاشات ناگهانی سطح زمین ناشی از شکسته شدن سنگهای پوسته زمین و رها شدن انرژی ذخیره شده در آنها است که در صورت شدت زیاد در مرکز انسانی موجب خسارتها و زیانهای فراوانی می‌شود».
زلزله از یک طرف موجب شکسته شدن و جابجایی بین توده های سنگی پوسته زمین می شود و از طرف دیگر همین جابجائی و شکسته شدن منجر به ایجاد امواج و انتشار در درون زمین می شود. مانند انداختن قطعه سنگی در حوض یا دریاچه که منجر به ایجاد امواجی می شود.
زلزله مانند شکسته شدن قطعه چوب خشک شده ای می ماند که از یکطرف موجب گسیخته شدن چوب و از طرف دیگر موجب انتشار امواج در اطراف خود می شود.
توزیع جغرافیایی زلزله ها
1-کمبربند چین خورده آلپ هیمالیا: جایی که پوسته آسیا – اروپا به صفحه آفریقا – هند برخورد می کند در کشورهای ایتالیا، یونان، ترکیه، ایران شمال هند و ...
2- کمربند اطراف اقیانوس آرام: جایی که صفحه اقیانوس آرام به صفحه آسیا اروپا – آمریکای جنوبی – استرالیا و امریکای شمالی برخودر می کند. در این ناحیه از کامچاتکا تا هکایدو شدیدترین زلزله ها اتفاق می افتد. عمق کانون زلزله در این منطقه به حدود 60 کیلومتر می رسد و امواج تسونامی در اثر زلزله در این مناطق ایجاد می شود.
3-کمربند میانی اقیانوس اطلس: جائی که صفحه اقیانوس اطلس در حال گسترش است و این زلزله ی نسبتاً ملایم و آرامش مردم را چندادن بهم نمی‌زند. به استثنای گودالهای اقیانوسی کانون. زمین لرزه ها در عمق 50 کیلومتری پوسته زمین است . در گودالهای اقیانوسی کانون زلزله در عمق 300 تا 700 کیلومتر مشاهده شده است جائی که به صفجه ای موربی بنام «سطح بنیوف» وجود دارد البته زلزله ها در طول گسل ها تغیر شکل دهنده (جائی که صفحه ها در امتداد هم می لغزند، نیز وجود دارد مثل زلزله ای که در طول گسل سن آندریاس اتفاق افتاد (سان فرانسیسکو 1906)
علل وقوع زلزله
بزرگی یک زلزله بستگی مستقیم به مقدار انرژی دارد که زمان گسیختگی و شکستگی سنگها آزاد می شود. هرچه نیروی ذخیره شده در سنگ در زمان ایجاد گسل بیشتر باشد مقداری انرژی آزاد شده و به همراه آن بزرگی زلزله افزایش خواهد یافت بزرگی زلزله رابطه مستقیمی با مقاومت سنگها نیز دارد هرچه سنگ مقاومتر باشد استرس زیادتری لازم است تا آن را بشکندذ و درنتیجه پس از شکستن انرژی بیشتری آزاد می شود. علت وقوع زلزله تهران وجود گسلهای متعدد است.
شدت مطلق یا بزرگی زلزله:
شدت مطلق یا بزرگی زلزله عبارت است لگاریتم ماکزیمم دامه نوسان زلزله (برحسب میکرون) که بوسیله لرزه سنجی که در فاصله صد کیلومتری مرکز زلزله نصب شده است در روی لرزه نگاشت رسم می شود (M=LOH10a) در این فرمول M بزرگی زلزله و a دامنه امواج است. مقیاس ریشتر لگاریتمی است به این معنی که افزایش یک واحد، ده برابر بر دامنة امواج می افزاید مثلاً دامنه امواج زمین لرزه ای به مقیاس 7 (10×10×10) هزاربار بزرگتر از دامنه موجی با بزرگی 4 است.
بنابه نظر ریشتر و گوتنبرگ انرژی (E) آزاد شده در کانون زلزله را می توان با توجه به بزرگی زلزله از فرمول زیر محاسبه نمود. GE=11/8+1.5ms10
در این فرمول E برحسب ارگ (یک ارگ = 70 ژول) است بر اساس رابطه فوق انرژی آزاد شده با افزایش یک درجه به مقیاس ریشتر تقرباً 6 و 31 برابر است لذا قدرت زلزله ای با دامنه موج 7 تقریباً سی هزار بار (31×31×31) از زلزله ای با دامنه موج 4 ریشتر است. انفجارات هسته ای بزرگ دارای بزرگی 7 ریشتر هستند انرژی زلزله ی با بزرگی 32/6 برابر انفجار بمب هسته ای هیروپیما است بزرگی زلزله ها از 1 تا 9 ریشتر است. بزرگی زلزله تا کنون 6/8 ریشتر است. زلزله ها با بزرگی 7/8 تا 9/8 با توجه به مقاومت سنگهای زمین محتمل به نظر می رسد و می تواند موجب نابودی زمین شود. بزرگی زلزله رودبار
3/7 بوده است هرچه زلزله ها بزرگتر باشند، امکان وقوع کمتری دارند.
نوع زلزله درجه شدت مطلق تعداد متوسط در سال انرژی (ارگ)
فاجعه A 7
1 2510
خیلی خطرناک I 9/7-7 10 2310
خطرناک B 9/6-/6 100 1021
مخرب C 9/5-5 1000 1019
متوسط D 9/4-4 10000 1710
آرام E 9/3-3 100000 1510
پیش بینی می شود در صورت وقوع زلزله در شهر تهران با شدت 7 ریشتر در دقایق اولیه یک و نیم میلیون نفر کشت و سه و نیم میلیون نفر مجروح می شوند بلایای طبیعی در طول تاریخ بشر در تمام جهان رخ داده است اما قاره آسیا نسبت به سایر قاره ها بیشترین بلا را تجربه کرده است تهران نیز یکی از شهرهایی است که همواره در معرض این گونه مخاطرات بوده است.
شدت زمین لرزه
قدرت تخریب همة زلزله ها یکسان نیست. هر سال بیش از 000/150 زلزله اتفاق می افتد این زلزله ها آنقدر کوچک اند که توسط مردم حس نمی شود و فقط توسط لرزه نگارهای حساس ثبت می شوند در عین حال بعضی از لرزه ها وقتی اتفاق می افتد آثار تخریبی فراوانی در یک منطقه وسیع برجای می گذارند برای تشخیص و مقایسه زلزله ها با هم از مقیاسهای شدت بزرگی استفاده می شود.
«شدت»: به تأثیر زمین لرزه در یک محل بروی ساختمانها و سطح زمین گفته می شود و درجة تخریب و خسارت زمین لرزه ها را نشان می دهد لذا شدت زلزله بستگی به انرژی آزاد شدة زلزله وضعیت زمین شناسی محل و فاصل محل تا مرکز زلزله دارد هرچه از مرکز زلزله دورتر شویم شدت آن کمتر است. در گذشته برای اندازه گیری شدت زلزله از مقیاس های احساسی استفاده می شد.
امروزه رایج ترین مقیاس از مقیاس اصلاح شده مرکائی است که استفاده می‌شود زلزله ها از نظر شدت به 12 درجه تقسیم می شده است.
مقیاس مرکالی
شدت شرح تأثیر
مطابقت با ریشتر
I ثبت با وسایل حساس فقط به وسیله لرزه نگار ثبت می شود 2/4<
II احساس می‌شود بعضی از مردم آن را حس می کند 2/4<
III خفیف افراد در حال استراحت آن را حس می کنند شبیه لرزش ناشی از حرکت کامیون
IV ملایم بوسیله افرادی که در حال قدم زدن هستند احساس می شود اشیای غیرثابت یه هم می خورند
V نسبتاً قوی افراد از خواب بیدار می شوند زنگهای کلیسا به صدا درمی آید 8/4<
VI قوی درختان حرکت موجی پیدا می کنند اشیای آویزان مانند لامپ و لوستر می چرخن 4/5<
VII خیلی قوی دیوارها شکاف برمی دارند گچ دیوارها می ریزد 1/6<
VIII ویران کننده ماشینهای در حال حرکت غیرقابل کنترل می شوند دودکشها می افتند ساختمانهای ضعیف ویران می شوند 1/6>
IX خانمان برانداز بعضی از خانه ها فرو می ریزند زمین شکاف برمی دارد و لوله ها می ترکد 9/6>
X فجیع زمین شکافهای فراوان پیدا می کند تعدادی از ساهتمانها ویران می شوند لغزش گسترش پیدا می کند. 3/7<
XI بسیار فجیع بیشتر ساختمانها و پلها فرو می ریزند جاده ها و خط آهن ها، لوله ها و کابل ها ویران می شوند 1/8<
XII بنیان کن ویرانی کامل درختان از زمین مانند موج به حرکت درمی آید 1/8>
از مقایسه شدت زلزله امروزه کارهای معماری و ساختمان سازی بیشتر استفاده می شود ولی در هر حال تقسیم بندی فوق مبنای دقیقی برای طبقه بندی نیست لذا تقسیم بندی دیگری نیز مورد استفاده واقع می شود و آن به شدت مطلق یا بزرگی انرژی ناشی از زلزله است.
منطقه تأثیر زلزله:
منطقه تأثیر سطحی از زمین حول مرکز زلزله است که در آن شدت زلزله 4 و بیشتر است این شدت و بالاتر از آن توسط انسان حس می شود به عبارتی منطقه تأثیر جایی است که زلزله در آن حس می شود.
منطقه تأثیر در زلزله های مختلف متفاوت است و عواملی مثل بزرگی زلزله، عمق زلزله و محیطی که امواج از آن عبور می کند بستگی دارد. در بعضی موارد و وسعت منطقه تأثیر ناچیز و بین 2000 تا 3000 کیلومتر مربع است و در مواردی بین 000/10 تا 000/100 کیلومتر مربع و در زلزله های بسیار شدید به میلیونها کیلومتر مربع ممکن است برسد.
مدت زمان لرزش
زمین لرزه های خفیف یا متوسط اغلب بر اثر یک تکان ایجاد می شود و معمولاً بیش از چند ثانیه یا حتی چند کسری از ثانیه دوام ندارد در زمین لرزه ها ارتعاشات حاصل از چند مرحله است معمولاً بر اثر یک یا چند تکان خیلی خفیف آغاز می شود و در دنبال آنها که بوسیله دستگاههای زلزله سنج ثبت می شود که به اولی پیش لرزه و به دومی لرزه اصلی و به سومی پس لرزه می گویند. البته همه زلزله ها پیش لرزه همراه نیستند و همه پیش لرزه ها رات نمی توان دال ببه وقوع زلزله است چرا که زلزله های حفیفی رخ داده اند ولی حرکات شدید بوقوع نپیوست در بعضی مواقع یک زلزله مخرب پیش لرزه زلزله مخرب دیگری بوده است.
گاهی در همه نواحی زمین لرزش ها با نیروهای مختلف در مدت چندین روز، چندین هفته یا ماه رخ می دهد. لرزش هایی را که مدت آنها طولانی است «دوره های زمین لرزه» نامیده می شود. حرکات لرزه ای زمین در یک منطقه خاص تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد مهمترین عوامل از قرار زیرند.
الف) فاصله از محل کانون زلزله: در شرایطی معمولی هرچه مسافت افزایش یابد شدت لرزش ها کاهش می یابد اما از سوی دیگر مدت زمان لرزش زلزله همراه با افزایش فاصله زیاد یم شود برای هر 10 افزایش از کانون زلزله یک یا یک و نیم ثانیه افزایش می یابد.
ب) مشخصات خاک منطقه: مدت زمان لرزش در خاک بیشتر از مدت آن در بستر سنگ است (تقریباً 2 برابر) همچنین حداکثر سرعت زلزله در روی بستر خاک بیشتر از بستر سنگی است.
ج) بزرگی زلزله هرچه مقدار انرژی آزاد شده یک زلزله بیشتر باشد مدت زمان لرزش بیشتر است.
بزرگی زلزله مدت زمان لرزش (ثانیه)
5 4 8
5/5 6 12
6 8 16
5/6 11 23
7 16 32
5/7 22 45
8 31 62
5/8 43
جدول مدت زمان لرزش در محیطهای خاک و سنگ
مدت زمان یک زمین لرزه از چند ثانیه تا یکی دو دقیقه است و در همین فاصله زمانی کوتاه آثار مخربی را ایجاد می کند.
آثار زلزله:
هنگامی که زلزله اتفاق می افتد از خود اثاری به جای می گذارد این اثار به شرح زیر است
1-لرزش زمین و تخریب ساختمانها: در اثر زلزله زمین به ارتعاش درمی آید و هنگامی که ارتشعاشات شددی باشد باعث تخریب ساختمانها می گردد.
مزیان تخریب ساختمانها تابع کیفیت کارهای ساختمانی، ترکیب خاک، خصوصیات تکانهای زمین لرزه، نیرو و جهت تکان می باشد تکانهای قائمی که در مرکز بیرونی در نزدیکیهای آن مشاهده یم شود کمتر از قطار امواجی که از مشخصات نواحی مجاور است موجب خسارت می گردد امواج تولید شده به شدت به ساختمانها بویژه دیوارهایی که به موازات آن است آسیب می رساند.
این امواح دیوارها را بالا برده و به آنها پیچ و تاب می دهد. امواجی که تحت زاویه 45 تا 55 درجه به زمین می رسند خرابیهای شدیدی معمولاً به بار می آورد.
سرعت امواج در سنگهای سخت خیلی بیشتر از سنگهای سست و نرم است امواج در طبقات ضخیم سنگهای سست و نرم مانند آبرفتهای دره ها ضعیف می گردند و حتی ممکن است از بین بروند اما طبقه نازکی از سنگهای سست در روی سنگهای سخت نمی تواند لرزه ها و امواج را مستهلک کند لذا طبقه مزبور از روی سنگی که برروی آن قرار گرفته بطور ناگهانی جستن می کند در این صورت میزان تخریب بیشتر از ساختمانی است که روی طبقه سخت است ساختمان سنگ نیز برروی موج می تواند بدین گونه تأثیر داشته باشد که امواج در جهت چین ها و طبقات سریعتر از جهت عمود بر آن انتشار می یابد معمولاً خطرناکتر از همه کهریزک های سنگ طبقات نازک آبرفتها در ته دره ها، باتلاقها، توربزارها و دریاچه هایی که گیاهان آن را فرا گرفته اند می باشد خطر زمین های خشک از زمین های اشباع شده از آب کمتر است جنس مصالح ساختمان نیز مؤثر است ساختمانهای خنثی در مقابل ساختمانهایی که از آجر و مصالح خوب ساخته شده باشند مقاومت کمتری دارند اسکلت بندی نوع مصالح ساختمانی طراحی ساختمان نیز از عوامل مؤثر در میزان تخریب ساختمان هستند.
معمولاً تخریب ساختمان ها به صورت های مختلفی صورت میگیرد مثل فروافتادن کتیبه ها، دودکش ها، بالکن ها، تیغه ها، تغییر شکل و فرو افتادن بام پوش ها حابه جایی تیرهای اصلی بام... ستون ها، جدا شدن اتصالات، ترک خوردن دیوارها به صورت عمودی، قطری، افقی و فرو ریختن ره پله ها و بالکن ها و غیره.
تخریب ساختمان ها ممکن است همراه با ایجاد حریق و آتش سوزی بر اثر انفجار لوله های گاز، اتصالات برقی باشد.
بنابراین آثار تخریبی ساختمانها در هنگام زلزله و نتیجه از ارتعاشات سطح زمین و مربوط به نتایج غیرمستقیم آن است چرا که اگر مرکز زلزله در مکانهای بسیار دور از مکانهای جمعیتی اتفاق افتد هیچ تخریب و خسارتی نخواهد داشت همه تلفات و خسارات نتیجه آثار ثانوی زلزله است یا نتیجه تخریب ساختمانها و زیرآوارمانده ها است با حرقهای بعد از زلزله است.
2-صداهای زلزله
در اغلب موارد زلزله ها با صداهای خاصی همراه است که ایجاد وحشت می‌کند البته این صداها بغیر از صدای ناشی از زلزله است تولید صداهای زلزله به خاطر ایجاد امواج ارتعاشی است که در اثر زلزله به وجود می آید. صداهای زلزله در بعضی موارد شبیه رعد، صدا صفیر باد یا خمپاره، غلغل آب جوش. انفجار گلوله های بزرگ توپ، چرخهای قطار می باشد. صداهای زلزله گاهی جلوتر از موجهای زلزله است ولی ممکن است نسبت به آن تأخیر داشته باشد ممکن است صدای شدید زیر زمین هیچ زلزله ای دا در پی نداشته باشد یا همراه زلزله ای خفیف باشد.
3-نورهای زلزله
در هنگام وقوع زلزله بعضی زلزله ها آثار نورانی مختلفی از خود مثل نورافشانی آسمان. برق، جرقه های نور و امثال آن دیده یم شود. اگرچه پاسخ مناسبی برای آن داده نشده و یا نیافته اند همانند نورهایی که در مناطق کوهشتانی و یا سطح دریاها که جمعیت نیست مشاهده شده است ولی به عقیده دانشمندان این نورها اثرات ثانوی زلزله ایت به خصوص در مراکز مسکونی و شهرها
4-لرزش های دریا یا تسونامی
زمانی که قانون زلزله در کف دریا یا نزدیک آن باشد امواج متعددی را در آب تولید می کند که نام تسونامی معروف است این امواج به بدنه کشتی ها برخورد و موجب ارتعاش آنها می گردد اگر تکانها قائم باشد کشتی ناگهان بالا آمده و بعد پایین می رود و تحدی در آب مشاهده می شود. اگر مرکز بیرونی نزدیک کرانه بادش کرانه باشد در هنگام نخستین تکان آب دریا عقب می رود و سپس با موجی قوی به ساحل می ریزد و موجب تخریب و زیانهای شدیدی می شود.
5-تغییر مشخصات آب چشمه ها
به علت وقوع زلزله ها معمولاً در وضع چشمه ها و چاهها تغییراتی به وجود می اید چرا که در اثر ارتعاش مجاری زیرزمینی آب تنگ یا کشاد و یا مسدود می گردد چرا که هنگام زلزله طبقات زمین جابجا می گردد. ممکن است چشمه های جدید ایجاد گردد یا به علت لغزش های زمین ممکن است مجاری قدیمی آب بسته شود و در جایی دیگر جاری شود یا طبقات نفوذناپذیری که طبقات آبدار روی آنها قرار دارد شکاف بردارد و آب به اعماق زمین رفته و موجب خشیکدن چشمه ها گردد.
دمای آب چشمه ها ممکن است بر اثر مخلوط شدن با چشمه های معدنی دیگر تغییر نماید چنانکه در سوئیس اتفاق افتاد
6-ایجاد گسل
هر نوع زلزله ای هر اندازه کم اهمیت باشد باز شکافهایی در زمین ایجاد می کند و در ناحیه مرکز زلزله بیشتر مشاهده می شود شکافها گاهی بصورت شعاعی از یک مرکز می باشد اما بیشتر بی نظم بود و در جهات مختلف پراکنده است شکاف در دامنه کوهها در جهت دامنه و در کرانه و در طول آن ایجاد می شود پهنای شکافها از 20 سانتیمنتر تا 10 تا 15 متر هم مشاهده شده است و طول چند کیلومتر این شکافها با نخستین تکانها بوجود می آید و ممکن است در تکانهای بعدی بیشتر شود گاهی گسل هایی هم ایجاد شده است نمونه گسل سن اندریاس 1906 اگر شکافها از آبرفتهای کف دره یا دشت عبور کند در عمقی از این آبرفت آب وجود داشته باشد با خود گل و گاهی گازهایی را که در هوا مشتعل می گردد خارج می شود.
7-زمین لغزش
این پدیده عمدتاً توسط زلزله ها ایجاد می شود و در اثر آن حجم بزرگی از خاک و سنگ در مناطق داریا شیب تند به سمت پایین حرکت می کند البته بعضی از آنها ناشی از شباع منطقه از آب می باشد این پدیده می تواند خطرات زیادی مثل مدفون شدن روستا یا شهرها زیر خروارها سنگ ایجاد نماید. «زمین لغزه بورت رویال جامائیکا 1964 در بعضی مناطق زمین لرزه منجر به فرونشستن زمین به عمق 60 متر شده هم شده است در لیسبون در سال 1775 در اسکله ای با جمعیت زیاد فرو نشست. سنگ ریزش هم گاهی وقتها ناشی از زلزله است.
8-آب گونگی یا روانگرایی
اگر در عمق کمتر از 8 متری سطح زمین خاک از ماسه های یکدست سستی که از آب اشباع است تشکیل شده باشد، ممکن است در اثر زلزله شدید رفتار خاک مانند یک سیال باشد. یعنی بصورت فوران و جوشش گل و ماسه در سطح زمین پدیدار می گردد درنتیجه اگر ساختمانی در روی این زمین واقع باشد فرو می ریزد.
رویداد زلزله در شهر بزرگی مثل تهران می تواند یک تراژدی غم انگیز ایجاد نماید که خاطره این تراژدی برای سالها در اذهان باقی بماند زیرا زلزله می تواند تأسیسات حساتی مهم مانند بیمارستانها مراکز آتشنشانی و غیره را به خطر اندازد و یا منجر به قطع آب و تلفن گاز و یا ویرانی ساختمانها، راهها، خیابانها و بسته شدن آنها می شود که خود این عوامل می تواند خسارات اقتصادی اجتماهی روانی مهلکی ایجاد نماید.
چند عامل وجود دارد که شهرها را در مقابل زلزله آسی می پذیر می نماید نوع ساختمانها و مصالح و فرم و اسکلت بندی به کار رفته در آنها نوع جنس و ساختمان زیر شهر تراکم جمعیت شهر در عوض وجود عوامل می تواند خطرات و خسارات ناشی از زلزله را کاهش دهد، مثل پارکها، فضاهای باز وجود مراکز امدادی مناسب بیمارستانها آتشفشانها شبکه های حمل و ارتباطی مناسب بین مردم و آموزشهای لازم قبل از زلزله استفاده مناسب از مراکز امدادی آموزشی افریحی برای استان زلزله زدگان.
دوره بازگشت
در آمار و احتمالات فرمولی خاصی وجود دارد که از آن به نام دوره بازگشت، یاد می کنند از این فرمول می توان برای محاسبه وقوع دو حادثه مشابه استفاده کرد.
بنابراین تعریف متوسط فاصله زمانی بین یک رویداد مشخص و رویدادی بزرگترین یا معادل آن را دوره بازگشت می نامند.
مطالعه زلزله هایی که در یک منطقه رخ داده است معمولاً نشان می دهد که زلزله های اتفاق افتاده در آن منطقه با توجه به شدت آنها فاصله زمانی کم و بیش یکسانی دیده می شود مثلاً در شمال غرب ارومیه زمین لرزه ای با بزرگی 7 طی سالهای 115-528-859-1139-1522 رخ داده است. یعنی در دوره بازگشت 60 340 سال اتفاق افتاده است در حالی که زلزله های با بزرگی 5 تا 7 ریشتر در دوره بازگشت 5 70 اتفاق افتاده است.
با مطالعه گسل های فعال توسط متخصصان زلزله شناسی مشخص شده که یک گسل فعال باز فعالیت زلزله ای خواهد داشت با توجه به این امر محتوم و با بررسی زلزله های رخ داده در یک منطقه این متخصصان برای هر منطقه دوره بازگشت هر زلزله را تعیین می نمایند در حقیقت یک نوع پیش بینی زلزله «در دوره چندین ساله» است چنانکه در مورد تهران پیش بینی می نماید.
دوره بازگشت در تهران 15 سال یکبار است که آخرین زلزله در تهران با قدرت 7 ریشتر در 173 سال پیش رخ داده است احتمال وقوع این حادثه در آینده نزدیک بسیار است.
پیش بینی زلزله
منظور از پیش بینی زلزله یعنی اینکه در کجا و چه زمانی و یا چه قدرتی ممکن است اتفاق بیافتد اینکه زلزله ها در کجا رخ می دهند امروزه کم وبیش قابل پیش بینی است اینکه کی و یا چه قدرتی در پرده ابهام است با اینکه انسان در صدد پیش بینی حوادث طبیعی از حمله زلزله با توجه به قرائن است و از آرزوهای بشر محسوب می شود اما هنوز دانشمندان ناامیدانه در تلاشند تا راهی برای پیش بینی حوادث کنترل نشدنی چون زلزله بیابند.
سابقه پیش بینی زلزله برمی گردد به زمان امپراطوریهای چین که از منجمین می خواستند تل زلزله ها را پیش بینی نمایند چرا که در تصور مردم چین نشانه خشم خداوند بر امپراطور است. امروز کشورهای پیشرفته دانشمندان خود را موظف نموده اند تا در این زمینه دست به کاوش بزنند ولی هنوز به نتایج امیدوارکننده نرسیده اند. در هر حال پژوهشگران با تحت نظر قرار دادن تغییرات ژئوفیزیکی ژئوشیمیایی، زیست شناختی در مناطقی که احتمال زلزله می رود سعی کرده اند به شواهد علمی دست یابند اگرچه پاره ای از زلزله ها و با توجه علائم از قبیلف پیش بینی شده و از خطرات آن کاسته شد اما وجود همان علائم در جای دیگر یا عدم وجود هر یک از علائم فوق نتوانسته موفقیت آمیز باشد.
یکی از علائمی که در پیش بینی مورد استفاده قرار می گیرد. تجزیه و تحلیل پس لرزه ها است چنانکه در شهر اوروپل کالیفرنیا زلزله سنج ها تعداد زیادی از زلزله های کوچک و معینی با بزرگی 7 و 4 را سبز کرده بودند و تعداد زلزله‌های کوچک در حال افزایش بود و بر همین اساس متخصصان توانستند زلزله را پیش بینی نمایند و در اوت 1975 زلزله ای به بزرگی 7 و 5 اتفاق افتاد.
با وجود این زلزله های مرگباری اتفاق افتاده اند که از قبل زلزله های نداشته اند و یا در مناطقی که یک دوره آرامش فعال را پشت سر گذاشته اند زلزله ای اتفاق افتاده اند در هر حال برای پیش بینی زلزله وجود علائمی لازم است.
1-کاهش لرزش های کوچ زمین
لرزشهای دائمی زمین توسط دستگاههای زلزله نگار تثبیت می شوند علت این امر افزایش حجم سنگ قبل از گسیختگی است که منجر به ایجاد درزها و شکافها در داخل سنگ می شود و این باعث می شود تا در سنگ معرض تنش خواص فیزیکی متفاوتی پدید آید که کاهش امواج زلزله وتعییر سرعت انتشار از اهم آنها است که بنا بر فرضیه انبساط است که سبب کاهش امواج زلزله می‌شود ولی هدایت الکتریکی و قابلیت نفوذ افزایش می یابد.
2-تغییر شکل پوسته زمین
اکثر زلزله های بزرگ در اثر شکستن بخشی از پوسته جامد زمین که مانع از حرکت آزاد و ورقه های تشکیل پوسته شده اند ایجاد می گردد لذا بر اساس نظریه فوق نقاط مشخصی روی زمین نسبت به یکدیگر تغییر مکان نسبتی می دهند و هرچه به زمان شکستن سنگ ها نزدیکتر می شود و در این وضعیت تغییراتی ایجاد می شود.
3-تغییر سطح آب چاهها
این تغییر بر اثر تغییر دما و در اثر کاهش یا افزایش فشار بر حفره های خاک بوده که باعث پایین رفتن سطح آب چاه یا فوران آب یا خشکیدن سطح چاه و چشمه یا تغییر دمای آن می شود.
4-افزایش فاصله زمین در محل شکستگیها و گسل ها
با اندازه گیری فاصله بین شکستگیها و کنترل شکاف گسل ها با استفاده از دستگاههای اندازه گیری دقیق یا عکس العمل ماهواره ای و هوایی می توان به تغییرات درون زمین پی برد.
5-تغییر دمای زمین و خروج گازهایی مثل رانون و آرگون که سبب خارج شدن حیوانات از سوراخها و لانه های خود می شود تغییرات شیمیایی در آب چشمه ها و تغییرات شدید گازهای طبیعی خروجی از زمین نیز می تواند از علائم زلزله باشد.
6-تغییر در ویژگیهای زمین مانند میدان مغناطیسی و میدان الکتریکی
7-رفتار حیوانات مارها یه سطح زمین می آیند خرگوشها و موشها از لانه های خود فرار می کنند حرکات عجیب و غریب اسب ها و خوک ها و غیره گرچه این حرکات از نظر علمی مشخص نیست، ارتعاشات و امواج را حس می کنند.
مناطق زلزله خیز محل تراکم انسان فعالیت هایش
با اینکه مناطق عمده زلزله خیز روی زمین توسط متخصصان مشخص شده اند و یا از دوره های باستانی و تاریخی مشخص بوده اند ولی هنوز محل فعالیت و تراکم بشر است؟ شهرهای زیادی بوده اند که بارها توسط زلزله های ویرانگر کاملاً تخریب شده اند ولی همانند انسان زخمی و مجروح به مداوای خود پرداخته اند و مجدداً جان تازه ای در قالب دمیده اند و حیات و فعالیت خود را دوباره از سر گرفته اند به راستی چرا؟ مگر اینان نمی‌تواند آنها را ترک و در جای دیگر مأوی گیرد؟
تقریباً می توان گفت 9/99 درصد از زلزله های دنیا را مناطق شناتخته شده فعلی رخ می دهد ولی در هر حال آیا می توان این مناطق را تخلیه نمود؟ آیا چین و پکن، سانفرانسیسکو، ساحل شیلی، فیلیپین، ژاپن را باید تخلیه نمود؟
مناطق مرزی صفحات پرحادثه ترین مناطق پوسته زمین محسوب می شود این مناطق در حد بین اقیانوس، دریا یا قاره هستاند و بسیاری از دریاها این حات را دارند و آبرفتهای حاصلخیز و حالت پذیری مناسب برخوردارند و یا به علت پایکوهی بودن و رودخانه های مناسب و یا خاکهای مناسب و حاصلخیز از دلایلی است که این مناطق معمولاً برای سکونت و فعالیت برگزیده شده اند یا ایجاد نقشه های خطر می توان مراکزی که خطر کمتر یا بیشترین خطر را دارند مشخص نمود و محل گساه های فعال و زلزله خیز را مشخص نمود این تقشه ها میتواند مردم را وادار کند تا ساختمانهای خود را مطابق استانداردها و اصول فنی و علمی بسازند و احتیاط های لازم را بنماید و آموزش های لازم را ببینند. ایستگاههای مناسب را نصب تا در صورت اعلام خطر آمادگی لازم را کسب نمایند اولین مرحله جهت کسب آمادگی شناختن و آموزش زلزله است.
پیشگیری از خطرات زلزله
اگرچه دانشمندان متخصص با مشکل مواجه اند و با پیش بینیها در اکثر موارد با موفقیت همراه نبوده است ولی امکان کنترل کاهش خطرات ناشی از زلزله و حوادث طبیعی وجود دارد و انسان می تواند با استفاده از دانش و تکنیک و بکارگیری تکنولوژی و مصالح ساختمانی مناسب و یا طراحی بهینه شهرها و نقشه مناطق منازل مسکونی، کارخانه ها، مراکز آموزشی و ساخت پل ها و غیر از خطرات ناشی از زلزله ها و حئادث دیگر جلوگیری کند.
در حوادث طبیعی مثل زلزله معمولاً بیشترین خسارات و خطرات و تلفات جانی بعد از وقوع زلزله اتفاق می افتد که می توان با کسب آمادگیهای لازم و آموزش های مناسب چه در رعایت موارد بهداشتی و امدادرسانی کنترل هیجانات بوجود آوردن امکانات لازم را در انبارهای مطمئن، آتش نشانیها و دیگر مراکز امدادرسانی می توان جلوی خطرات را گرفت و به هر حال پیشگیری یک راه درمان است و هدف پیشگیری در حقیقت کاستن از تلفات جانی و مالی است.
نقشه های خطر (پهنه بندی خطر)
چون زلزله ها در مناطق گسلی و مناطق جوش خورده بین صفحات فعلی و قدیمی بوجود می‌آید لذا می توان مناطق خطر را مشخص کرد و یا کار زمین شناسی صحرایی و یا از تصاویر ماهواره ای و عکسهای هوایی محل هایی که گسلهای فعال از آن عبور می نماید بطور کلی و کامل نقشه برداری و مشخص نموده و محل های خطرناک زلزله های آینده در آن مشخص می شود و بزرگی احتمالی زلزله در هر منطقه معین باشد و البته نقشه های خطر هم بر اساس زلزله های تاریخی و هم در ساختمان زمین ایجاد می شوند لذا می توان بر اساس نقشه ها که هم منطقه زلزله و هم گسل فعال را نشان می دهند مکان های مناسب و مراکز جمعیتی و اقتصادی را مکان یابی نمود و از تلفات و خسارات احتمالی جلوگیری نمود با بکارگیری دانش، تکنیک و طرحی مناسب مصالح خوب، اسکلت بندی مناسب، آموزش ها و ایجاد آمادگی های لازم مردم و مسئولان ایجاد مراکز امدادرسانی ؤ اتشفشانی و غیره از خسارات و تلفات جلوگیری نمود.
ساختمان های مقاوم در مقابل زلزله:
مؤثرترین راه پیشگیری در مقابل زلزله ساختن بناها و ساختمانهایی که در برابر خطر مقاوم باشند رعایت قواعد مربوط به ساختمان سازی و اصول فنی از مهمترین شرایط ساخت ساختمان های مقاوم می باشد ژاپن از کشورهای موفق در این زمینه است باید قوانین سخت تصویب و به اجرا درآید. در این زمینه کشورهایی که تمام مردم آنها اعم از دانشمند متخصص و مردم از این قوانین آگاهی لازم را داشته باشد رعایت نموده اند میزان ضایعات و تلفات آنها کاهش یافته است.
آموزش مداوم
در مناطق زلزله خیز باید مردم را بطور مداوم آموزش داد مخصوصا] در مناطقی که در احتمال وقوع زلزله بسیار بالا است آموزش باعث می شود تا مردم هنگام و بعد از زلزله که امکان امداد رسانی، کمک رسانی، نجات مجروحان و کسانی که زیر آوار مانده اند توسط ارگانهای مسئول کمتر است خود مردم به کمک نیروها امداد بشتابند تا اینکه در هنگام زلزله در کجا و چگونه جای بگیرند، کجا بروند و از کدام مکانها دوری گزینند و از کدام عکس العمل مناسب را از خود نشان دهند و تلفات را کم نمایند.
آموزش‌هایی نظیر عکس العمل در هنگام زلزله، امدادرسانی، کمک رسانی، چگونگی همکاری با مسئولین و ... می تواند مفید باشد در کشورهای پیشرفته و زلزله خیز همه مردم از امکانات آموزشی برخوردارند آموزش توانسته نقش مهمی در کاهش میزان تلفات داشته باشد.
زلزله در ایران
می دانیم ایران روی یکی از کمربندهای فعال زلزله خیز جهان قرار دارد و هر از گاهی یکبار زلزله ویران کننده ای نقاطی از کشور را می لرزاند (زلزله طبس 57 – بوئین زهرا 41 – خراسان سال 47 – رودبار منجیل و ...)
همانطور که در قبل گفته شد کمربند آلپ هیمالیا محل برخورد تار به آفریقا (گندوانا) با اوراسیا است این کمربند یکی از مراکز زلزله خیز دنیا که در بیشتر زلزله ها از نوع کم عمق است صفحه ایران از جانب دو صفحه اوراسیا و عربستان تحت فشار است بنا بر نظر متخصصان پوسته ای عربستان سالانه Cm5 به سمت فلات ایران حرکت و درنتیجه فشار دو صفحه از شما و جنوب به مقدار زیاد انرژی در پوسته ایران جمع و بصورت زلزله کوچک و بزرگ و متوسط هراز چند گاهی آزاد
کشور پهناور ایرذن از نظر زلزله
1-کمربند چین خورده زاگرس
این کمربند – مسائل نواحی غرب و جنوب غرب از زلزله خیرترین مناطق ایران زلزله ها گاهی متوسط و گاهی شدید است.
2-ناحیه البرز:
محدوده این قسمت از قفقاز تا خراسان دربر می گیرد به نوع زلزله بزرگ و مخرب است تعداد آنها کمتر و دوران آرامش آن طولانی تر است (رودبار منجیل)
3-نواحی مرکز و شرق ایران شامل قسمت های مرکزی و شرقی و شرق مرکزی ایران قابلیت ایجاد لرزه های بزرگ در این ناحیه (طبس 57 – دشت بیات 47)
4-آذربایجان – در این ناحیه خطر بالقوه زیاد است زیرا گسل زیاد و فراوانی و فعالی وجود دارد همچنین به علت کوه هیا آتشفشانی سهند – سبلان که در ایجاد برخی زلزله ها نقش دارند.
با کمی دقت در نقشه های پراکندگی شهرها و روستاها و یا نقشه های تراکم جمعیت و مقایسه آنها با نقشه های طبیعی به خوبی نمی تواند دریافت که بیشتر شرها و روستاهای در پای کوهها و دامنه ها وجود دارند چرا که اولاً آبهای سطحی و رودخانه ها از کوه ها سرچشمه گرفته ثانیاً خاکهای این نواحی حاصلخیز ثالثاً وجود چشمه هایی که بیشتر به دلیل شکستگی ها ظاهر شده اند و موجب جذب جمعیت شده اند – وجود آبهای زیرزمین ها در مخروط افکنه ها و سردشت ها وجود دارد – لذا محل مناسبی جهت آبادی ها و روستاها و شهرها بوده از بررسی آماری زلزله های ایران متوجه شده در قرن گذشته بیش از 85 زلزله مخرب رخ داده.
36 زلزله از این تعداد با بزرگی بالای 6 ریشتر بود. به طور متوسط در ایران هر 5 سال زلزله شدید رخ داده از مجموعه 83 شهر ایران که بیش از 75000 نفر جمعیت مردم 33 شهر در پهنه های با خطر بسیار بالا و نسبتاً بالا زیاد می کنند 1-تهران در پهنه نسبتاً بالا قرار دارد در اریان قدیمی ترین زلزله ثبت شده مربوط به تهران بوده که در صدة چهارم پیش از میلاد این منطقه تخریب شده است.
وضعیت پهنه بندی شهر
تعداد درصد جمعیت درصد
پهنه بندی با خطر بالا 8 3/1 1254365 38/3
پهنه بندی با خطر بالا 96 7/15 4137156 16/11
پهنه بندی با خطر نسبتاً بالا 170 8/27 13093841 26/35
پهنه بندی با خطر متوسط 135 1/22 9500628 8/25
پهنه بندی با خطر نسبتاً پائین 100 3/16 54298660 66/14
نامشخص 33 3/15 2697552 26/7
مجموع 70 4/11 1020714 75/2
2/6 10 37134116 100
وضعیت پراکندگی شهرها و جمعیت شهری در پهنه های مختلف خطر زلزله!
خسارت زیاد و تلفات ناشی از زلزله ها به چند دلیل دانست: 1-ضعف ها و کاستی های سازه ای و عوامل مربوط به آن 2-زلزله های ایران به دلیل سازه و کار ووقع زلزله در عمق کمی از سطح زمین (10 تا 20 کیلومتر) قرار داشته که انرژی زیادی را به سطح زمین می رساند و موجب تحریق می شود.
3- در ایران بازگشت زلزله های بزرگ نسبتاً طولانی و موجب انرژی زیادی می شود درنتیجه چند سال بعد از زلزله ها، شهرها، بازسازی می وند، هرچند ممکن است رعایت نکات فنی بشود، اما در درازمدت رعایت نکات فنی با سهلانگاری روبرو می شود، درنتیجه در زلزله بعدی خسارات زیادی از آن ناشی می گردد.
زلزله خطری برای تهران:
موقعیت تهران در پایکوه رشته دماوند یعنی واقع شدن بروی کمربند زلزله خیز الپ – هیمالیا اط یک طرف و از طرف دیگر وجود گسل های طولانی فراوان در لایه های آبرفتی دامنه البرز که بر اثر آزمایشهای ژئوتکنیک ثتبیت شده است و همین گونه وجود زلزله های تاریخی از گذشته های دور تا حال چند بار تکرار شده است و تلفات زیادی برجای گذاشته است،؟ چنانکه اولین زلزله ثبت شده در رس بوده وقتی لغت ری که در زبانهای یونانی (گه، راگاه ریجس) گفته شده به معنی زیر و رو شدن است و نام روستایی بنام بومهن که در فارسی به معنای حرکتن زمین می باشد، همه شاهدی دال بر زلزله خیز بودن تهران دارند. این همان چیزی است در سالهای اخیر شایعات مبنی بر اتفاق افتادن زلزله در مقطع زمانی خاصی، همه مردم را هراسان کرده، اگرچه انسان به‌واسطه ضعف و فراموشکاری خود، سریع از همه چیز غافل می شود و همه چیز را فراموش می کند.
مطالعات زمین شناسی نشان داده که گسل شمال تهران – گسل نیاوران و مجموعه گسلهای ری از مهمترین گسلهای فعال هستند که قادرند چند Cm تا چند M حرکت کنند، گسلهای تهران را به سه دسته تقسیم می کنند 1-گسلهای اصلی و لرزه ای با طول بیشتر از KM10، اینها جزء گسلهای فشاری و پرانرژی هستند که هم زیان بازگشت طولانی تر دارند و هم ویرانگر هستند گسل شمال تهران مشاع فشنر – نیاوران – محمودیه – شمال ری جنوب ری و کهریزک از این گونه اند. 2-گسلهای متوسط طول (KM10-2)
3-گسلهای فرعی کمتر از (KM2) * آخرین زلزله مهم و ویرانگر تهارن به بزرگی R1/7 در سال 1209 شمسی رخ دادذ. می دانیم تهران در سال 1166 به پایتختی برگزیده شده در آن زمان محدودة کوچک به پهنای KM30 با جمعیت حدود 000/15 نفر بوده اما امروزه با وسعتی بیش از KM900 و جمعیت بیش از 000/000/7 بوده است. اگر در تهران زلزله ای اتفاق افتد گسل ری خطرناکترین گسل که باعث ویراینهای فراوانی در تهران می شود و باعث خسارات زیادی می شود.
تصور وجود زلزله ای در این مساحت و این جمعیت، وحشتناک به نظر می رسد، به خصوص اگر توجه کنیم، قسمت اعظم تهران در نقاط مرکزی دارای ساختمانهای غیرفنی و با کوچه های کم عرض و کمبود امکانات امدادی و رشد سریع جمعیت و نابرابری و فقر همراه می باشد.
تهران در حقیقت همیشه می لرزد اما کسی به این لرزه ها توجه نمی کند.
تراکم جمعیت در تهران در حوزه های جنوب غرب – شرق – مرکز (جنوب شرق و شمالی) به ترتیب (000/30 و 000/28 و 800/14 و 000/5 نفر
(آمار 65)) وسعت به ترتیب (%11 - %5/2 - %5/34 - %52) است.
واکنش مردم:
واکنش مردم به وقوع زلزله تابع دانش و نگرش زیر است:
1-میزان دانش ؤ آگاهی از مباحث بنیادین مربوط به زلزله و نحوه مواجهه با آن
2-میزان اعتماد و توجه به نظرات کارشناسان و دانشمندان زلزله شناس
3-میزان آگاهی مستمر از حوادث و فعالیت ها، خبرها و مسائل مربوط به زلزله.
در کشورهای در حال توسعه اغلب واکنش مردم احساسی و عاطفی است اما جهت کاهش خسارات و جلوگیری از وقوع آن اقدامی صورت نمی گیرد در این کشورها اغلب زلزله به منزلة حادثه متافیزیکی تلقی می شود که جز تسلیم و پذیرش آن راه دیگری تصور نمی شود. از این رو مجموعه ای از توجیهات مذهبی و باورهای عامیانه برای سازگاری با زلزله در این فرهنگ ها شکل گرفته است. میشل در باره زلزله در ترکیه می نویسد در ترکیه بزودی بعد از اندکی حادثه را به فراموش می سپارد.
«معمولاً به محض وقوع حادثه نخست وزیر وارد منطقه می شود و حادثه را و خواست خدا اعلام می کند وعده می دهد که به زودی منطقه بهتر از گذشته آن بازسازی می شود.
به نظر این شویه واکنش به زلزله برای مردم ایران نیز ساخته شده است اگرچه پیش بینی دقیق زلزله نیست اما آگاهی عمومی از زلزله و مشارکت همگانی در مقابله با آن می تواند تأثیرات منفی بروحیه و زندگی مردم بگذارد تنها «پیش بینی های فوری» اعلام عمومی می شود. در پیش بینی های فوری مردم نقش بسیار مهمی در کمک به دانشمندان و مسئولان می توانند ایفا کنند. در چین در نتیجه آموزش های مستمر در زمینه زلزله دانش و آگاهی عمومی کمک بسیار مؤثری به پیش بینی و خسارت زلزله کرده است. کودکان چین در ابتدایی ترین سال های تحصیل زلزله خیزی کشورشان را باوری می کنند یاد می گیرند برای جلوگیری از تکرار زلزله در شاسنی در سال 1556 با 820 هزار قربانی مرگبارترین زلزله جهان شناخته شد تا چه حد باید بر خروش های آنگاه باشند آنها آموختند حتی تغییرات رفتاری جانوران و گیاهان را جدی بگیرند به میزان شیب زمین و ترک های منطقه مسکونی شان دقت کنند و با 8 هزار پژوهشگر حرفه ای زلزله که در دورافتاده ترین روستاهای چین مشغول تحقیق و زلزله‌نگاری منطقه هستند «همکاری خاموش» داشته باشند دولت داران چنین هم باور کرده اند که پیش بینی زلزله امری شدنی است و برای رونگرداندن مردم از دولت و امنیت بخشی حقیقی به زیست آنان باید آن چرا که روی می دهد برای همه توضیح داد و تک تک افراد را در مقابله با زلزله مشارکت داد. آنها تأکید دارند کسانی که در معرض این خطر قرار دارند باید آموزش داد.
در ژاپن به منظور افزایش آگاهی مردم از سازوکار وقوع بلایای طبیعی و زلزله و داشتن حداقلی از دانش ها و مهارتهای لازم برای مقابله با آن گسترش فعالیت های آموزشی اطلاع رسانی و ارتباط دائمی با عموم مردم در کوشرهای زلزله خیز منزله یک سیاست محسوب می شود». از این رو در ژاپن سازمانهای متعدد زیر عهده دار این امر هستند آژانس مترولوژی ژاپن. این مرکز به نحو منظم به صورت هفتگی و ماهانه فعالیت های مربوط به زلزله شناسی را از طریق رسانه ها و مطبوعات اعلام می کند.
یکی دیگر از راههای اطلاع رسانی و حساس کردن جامعه به زلزله و اهمیت آن ایجاد نهادها و نمادهایی است که وجود زلزله را به نحو دائمی تبلور بخشد و به مردم گوشزد کند برای این منظور ژاپن، چین و امریکا اقدام به تأسیس موزه‌های زلزله کرده اند. دولت چین به منظور گرامیداشت کشته شدگان زلزله و ایجاد مرکزی برای تبلور و عینیت بخشیدن به تبعات مخرب زلزله تصمیم به اخداث موزه یا بر شهر «گلمود» در استان «کینگالی» در شمال غربی چین قرار گرفته است.
در بسیاری از کشورهای جهان جهت آموزش عمومی در زمینه معماری و آشنایی با ارزش های زیباشناختی و کاربردی فضا و مسکن فعالیت های ملی گسترده ای وجود دارد ازجمله این برنامه ها برای مثال می توان به «هفته ملی معماری» در بریتانیا که از بیستم تا بیست و هشتم ماه ژوئن هر سال برگذار می شود اشاره کرد.
آموزش های هنر معماری از راههای مختلف از راههای مختلاف مانند نقاشی طراحی فیلم سازی نمایش فیلم کارگاههای آموزشی
آمادگی زلزله:
همانطوری که قبلاً ذکر شد پیش بینی زلزله ها برای جلوگیری از خسارات و تلفات اجتماعی و جانی و اقتصادی بجز در مواردی محدود با قرین موفقیت نبوده است.
اما کشورهای صاحب نام و پیشرفته با ایجاد آمادگی های لازم و آموزشهای مناسب و مردم خود توانسته اتند میزان تلفات جانی و مالی به طور قابل توجه کاهش بدهند چنانچه در ژاپن که کشور زلزله هاست در این امر موفقیت های زیادی داشته اند.
اولین نکته مقاوم سازی ساختمانها پلها است استفاده از مصالح استاندارد و رعایت آئین نامه ایمنی
شهرسازی – برنامه ریزی جهت امداد و نجات و بهداشت و درمان – بررسی نیازهای اولیه و تأمین نیازها &ndash
