شناخت معبود و آفریدگار، محبّت او را در دل ایجاد مىکند و این محبّت، انسان را به پرستش و عبادت و اظهار کوچکى و تواضع در برابر عظمت او وا مىدارد.
نماز، جلوهاى از بندگى انسان در پیشگاه خدا و مظهر عبودیّت و عبادت است. آنکه «بنده» آفریدگار است و این بندگى را احساس مىکند و مىداند و باور دارد، در برابر او، مطیع است و در پیشگاهش سر بر خاک مىنهد و به سجده مىافتد و با وى راز مىگوید و نیاز مىطلبد و آن خالق یگانه را که سر رشته دارِ اوست، به عظمت و پاکى مىستاید.
چرا عبادت؟
فلسفه آفرینش انسان، بندگى و عبادت و عبودیّت است. این صریح کلام الهى در قرآن کریم است که مىفرماید:
«وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ» (2)
جن و انس را، جز براى پرستش و بندگى خود نیافریدم.
این حکمت و هدف والا، سرلوحه همه رسولان الهى نیز بوده است. در قرآن مىخوانیم: «وَ لَقَدْ بَعَثْنا فِى کُلِّ اُمَّةٍ رَسُولاً اَنِ اعْبُدُوا اللّهَ وَاجْتَنِبُوا الطّاغُوت» (3)
ریشه هاى عبادت
- عظمت خدا برخورد با یک شخصیت برجسته، انسان را به تواضع وا مىدارد، دیدار با یک دانشمند بزرگ، آدمى را به تکریم و احترام وا مىدارد، چون که انسان در برابر عظمت و دانش آن شخصیت و این دانشمند، خود را کوچک و کم سواد مىبیند. خداوند، مبدأ همه عظمتها و جلال هاست. شناخت خدا به عظمت وبزرگى، انسان ناتوان وحقیر را به کُرنش وتعظیم در برابر او وامىدارد.
- احساس نیاز و وابستگى انسان، عاجز، نیازمند و ناتوان است و خداوند، در اوج بى نیازى و غناى مطلق، و سر رشته دار امور انسانهاست. این هم عاملى است، تا انسان در برابر خداوند «بندگى» کند.3
- . سپاس نعمت توجه به نعمتهاى بى حساب و فراوانى که از هر سو و در هر زمینه ما را احاطه کرده، قوىترین انگیزه را براى پرستش پروردگار ایجاد مىکند. نعمتهایى که حتّى پیش از تولّد
چگونه عبادت کنیم؟
مگر نه اینکه نشانى هر خانه را باید از صاحب خانه گرفت؟ و مگر نه اینکه در هر ضیافت و مهمانى، باید نظر میزبان را مراعات کرد؟
عبادت، حضور در برابر آفریدگار است و نشستن بر سر مائدههاى معنوى که او براى «بندگان» خود فراهم کرده است.
پس، چگونگى عبادت را هم از او باید فراگرفت و به دستور او عمل کرد و دید که او چه چیز را عبادت دانسته و عبادت را به چه صورت از ما طلبیده است؟
غیر از شکل ظاهرى عبادات، به خصوص نماز که بیشتر در چگونگى آن سخن خواهیم گفت، محتواى عبادت را باید از دید اولیاى دین و متن مکتب شناخت و به کار بست.
بهترین عبادتها آن است که:
- آگاهانه باشد. دو رکعت نمازِ انسان آگاه و دانا، از هفتاد رکعت نماز شخص نادان برتر است. و عبادت کننده ناآگاه، همچون الاغ آسیاب است که مىچرخد ولى پیش نمىرود.
امام صادق علیه السلام مىفرماید: کسى که دو رکعت نماز بخواند و بداند با که سخن شرایط تکلیف
از میان موجودات، انسان ویژگى تکلیف را داراست و این از امتیازات و افتخارات اوست که از سوى خداى هستى، فرمان مىیابد و عهده دار انجام کارها و وظایفى مىشود که خواسته پروردگار جهان است.
یکى از علما، همیشه سالگرد بلوغ خود را که مرحله رسیدن به «تکلیف» است جشن مىگرفت و مىگفت: در چنین روزى، لیاقت مسئولیت پذیرى و انجام تکالیف الهى را یافته ام. روز رسیدن به تکلیف، روز مبارکى است و شایسته است که براى آن «جشن تکلیف» گرفت.
به هر حال، آنچه که شرط تکلیف انسان است به صورت فشرده از این قرار است:
1. بلوغ
بلوغ سنّى آن است که پسران، پانزده سال را تمام کرده، به سن 16 سالگى وارد شوند (16) و دختران 9 سال را به پایان رسانده، ده ساله شوند.
با این بلوغ تکلیفى، انجام همه واجبات دینى و پرهیز از محرّمات، بر انسان لازم مىشود و در صورت تخلّف، گناه کرده و مورد مؤاخذه الهى قرار مىگیرد.
غیر از این بلوغ، بلوغ هاى دیگرى هم هست. همچون:
عبادت، در ترازوى سنجش
گفتیم: عبادت، یعنى بندگى و پرستش، اطاعت امر خدا و انجام تکلیف الهى، خواستِ خود را فداى خواسته پروردگار کردن و گردن نهادن به احکام شرع.
آنچه به عنوانِ تکلیف و عبادت انجام مىشود، به لحاظ نیّت و محتوا و کیفیّت انجام و خصوصیات فردى هر کس، مراحل و مراتبى مىیابد.
گاهى عمل عبادى، تنها مرتبه صحّت و درستى را از نظر رعایت شرایط دارد، گاهى به مرتبه قبول مىرسد، و گاهى هم صفت کمال مىیابد. پس براى عبادات، شرایط زیر مطرح است:
- شرایط صحّت عبادات
2 . شرایط قبولى عبادات
- شرایط کمال عبادات
و اینک توضیحى پیرامون این سه مرحله و سه نوع شرایط:
شرایط صحّت عبادت
هدفِ درست و شکلِ صحیح عبادت، دو عامل مهمّ در صحّت آن است.
نشانه قبولى عبادت
با این همه شرایطى که براى قبولى عبادت و نماز است، باید مراقب بود نماز بى فایده و پرستش بى خاصیت نداشته باشیم. صِرف انجام تکلیف، کافى نیست، باید چنان انجام وظیفه کرد، که صاحب فرمان که خداوند است، بپذیرد.
على علیه السلام مىفرماید: «کُونُوا عَلى قَبُولِ الْعَمَلِ اَشدَّ عنایتاً مِنْکُمْ عَلَى الْعَمَلِ» (31) بیشترین توجه شما، به قبولى عمل باشد، نه اصل عمل!
با این حساب، از کجا مىتوان فهمید که طاعتمان را خدا پذیرفته است؟
امام صادق علیه السلام نشانه آن را چنین بیان مىکند:
«مَنْ اَحَبَ اَنْ یَعْلَمَ اَقُبِلَتْ صَلوتُهُ اَمْ لَمْ تُقْبَلْ فَلْیَنْظرْ هَلْ مَنَعَتْهُ صَلوتُهُ عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْکَرِ؟ فَبِقَدْرِ ما مَنَعَتْهُ قُبِلتْ مِنْهُ» (32)
هر که مىخواهد بداند آیا نمازش پذیرفته شده یا نه، ببیند آیا نمازش، او را از گناه و زشتى بازداشته است؟ به هر مقدار که نمازش، مانع گناه و منکر شود، نمازش قبول شده است.
شرایط کمال عبادت
غیر از شرط صحّت و شرایط قبول، شرایطى هم براى کمال عبادت است. یعنى اگر این شرایط باشد، عمل عبادى ارزشى فوق العاده و کمالى بالاتر خواهد داشت. عبادات واعمالى که شرایط زیر را داشته باشد، برتر وکاملتر است:
شامل 20 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله نماز، عبادتى بزرگ
