فایل : word
قابل ویرایش و آماده چاپ
تعداد صفحه :292
پایان‌نامه
جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد
رشتة پژوهش هنر
عنوان
بررسی نقوش روایتگری در سفالینه های دوره سلجوقی تا پایان عصر تیموری
فهرست مطالب:
موضوع: بررسی نقوش روایتگری در سفالینه های دوره ی سلجوقی تا پایان عصر تیموری
فصل اول: 1- تصویرگری ادبیات روایی بر روی سفالینه ها (دوره سلجوقی تا پایان عصر تیموری)
بخش اول: 1-1- ویژگی های ادبیات روایی ایران
- گونه های مختلف ادبیات ایرانی....................................................................
- داستانی..........................................................................................................
- پیدایش شعر روایی در زبان فارسی عصر اسلامی.........................................
- زمینه های فردی و اجتماعی شعر غنایی.......................................................
- عمده شکل های شعر غنایی فارسی..............................................................
- داستان در ادب کلاسیک فارسی....................................................................
- ادبیات در دوره ی (سامانیان- غزنویان- سلجوقیان- ایلخانیان و تیموری)...
- بنیان های روایت..........................................................................................
بخش دوم: 1-2- تصویرگری متون روایی در نگارگری ایران...............................
1-2-1- تاثیر سبک مانوی بر اولین تصویرگری کتب اسلامی.................................
1-2-2- نگارگری دوران (سلجوقی- ایلخانی- تیموری).......................................
1-2-3- معیارهای ترکیب بندی در نگارگری..........................................................
1-2-4- تحولات تدریجی ترسیم انسان در نقاشی ایران.........................................
بخش سوم: 1-3- مضامین بکار گرفته شده در سفالینه های ایران.......................
1-3-1- تاثیر مضامین ادبی ساسانی بر سفال اوایل اسلام........................................
1-3-2- منع تصویرگری و حضور خط در تزیین سفالینه های اسلامی...................
1-3-3- مضامین سفالینه های اسلامی....................................................................
1-3-4- سفالینه های اسلامی از جهت تکنیک لعاب زنی و نقش زنی..................
1-3-5- مضامین سفالینه ی عهد ایلخانی و تیموری..........................................
بخش چهارم: 1-4- مقایسه نقوش روایی در نگاره ها و ظروف سفالی............
1-4-1- ویژگی صفحه آرایی نگاره ها و سفالینه ها (از جهت نوشتاری- تصویرگری)
1-4-2- ظروف سفالی با مضمون تصویر و نوشته...................................................
1-4-3- مقایسه ی نگارگری و سفالگری از جهت چگونگی نقش زنی.....................
1-4-4- همنشینی نقوش تزیینی با خوشنویسی........................................................
1-4-5- تاثیر نگاره های ادبی بر تصویرگری سفالینه ها..........................................
1-4-6- عناصر تصویری مشترک بین نگاره ها و سفالینه ها........................................
1-4-7- وضوح اشعار و جلوه ی آن در تصویرسازی نگاره ها و سفالینه ها............
فصل دوم: 2- ویژگی نقاشی سفالینه های عصر سلجوقی....................................
بخش اول: 2-1- لعابهای دوره سلجوقی.................................................................
2-1-1- ویژگی لعاب زرین فام و ارتباط آن با فراورده های سفالی سلجوقی...........
2-1-2- سفال زرین فام.............................................................................................
2-1-3- ویژگی تصویری و نوشتاری سبک ری.......................................................
2-1-4- سفال زرین فام کاشان..................................................................................
2-1-5- شهرهای ساخت سفال زرین فام (گرگان، ساوه).........................................
بخش دوم: 2-2- ویژگی نقاشی سفالینه های عصر ایلخانی................................
2-2-1- سفالینه ی دوره مغول و ایلخانی در سده های هفتم و هشتم ه. ق..............
2-2-2- کاشیکاری دوره ایلخانان مغول....................................................................
2-2-3- وضعیت سفالگری در دوره ایلخانی............................................................
2-2-4- محتوای تصویری سفالینه های ایلخانی.......................................................
بخش سوم: 2-3- ویژگی نقاشی سفالینه های عصر تیموری..................................
2-3-1- وضعیت سفالگری تیموری.........................................................................
2-3-2- سفالگری تیموری و تاثیرپذیری از چین....................................................
2-3-3- تکنیک ها و طرح های عهد تیموری...........................................................
فصل سوم: 3- ارتباط مضامین ادبی- روایی با نقوش سفالینه های عصر سلجوقی- ایلخانی- تیموری...........................................................................................................
بخش اول: 3-1- ارتباط مضامین ادبی روایی با نقوش سفالینه های عصر سلجوقی.....
3-1-1- ظروف مینایی و ارتباط نگاره های مکتوب با آثار سفالی این سبک.................
3-1-2- نقوش ظروف مینایی دوره ی سلجوقی.......................................................
3-1-3- کاربرد نقوش بر روی ظروف سفالی............................................................
بخش دوم: 3-2- بررسی نقوش نوشتاری- تصویری زرین فام ((اعم از کاشی و سفال) دوره ایلخانی- تیموری)
3-2-1- سه سبک عمده ی نقاشی زرین فام..............................................................
3-2-2- عدم ارتباط متن و تصویر در آثار زرین فام سده ی 7 ه.ق...........................
3-2-3- اشعار کاشی های زرین فام ایلخانی...............................................................
3-2-4- بررسی کاشی بناهای مذهبی و غیرمذهبی (کاخ ها).....................................
3-2-5- کاشیکاران دوره ی ایلخانی.............................................................................
3-2-6- کاشی های زرین فام ایلخانی با مضمون عاشقانه و تصویر زوج عشاق...........
3-2-7- عدم تطابق تصویر و اشعار روی کاشی های زرین فام سده ی 8 ه.ق............
3-2-8- تجلی شاهنامه بر کاشی های سده ی 7 و 8 ه.ق..............................................
3-2-9- شناخت نقشی از شاهنامه اسب سوار و باز(شاهین).......................................
3-2-10- عناصر چینی- ایرانی بر کاشی های تخت سلیمان........................................
3-2-11- تطابق اشعار با کاربرد ظرف.........................................................................
3-2-12- اشعار، چگونه در اختیار کاشیکار قرار می گرفت؟.......................................
3-2-13- اهمیت اشعار روی کاشی و ظروف در تصحیح متون ادبی..........................
3-2-14- نقاشی روی ظروف سفالین لعابدار..............................................................
بخش سوم: 3-3- بررسی وجوه اشتراک نقوش سفالینه ها و نگاره های مکتوب (با معرفی چند نمونه)......................................................................................
3-3-1- شباهت های نقوش نگارگری با سفالگری دوره ی سلجوقی...............................
3-3-2- بررسی و مقایسه ی نقش کاشی با مضمون بیژن در چاه با نگاره ی آن..............
3-3-3- بررسی و مقایسه ی نقش سفالینه با مضمون ضحاک ماردوش با نگاره ی آن.....
3-3-4- بررسی و مقایسه ی نقش سفالینه با مضمون ایرج و برادران با نگاره ی آن........
3-3-5- بررسی و مقایسه ی نقش سفالینه با مضمون خسرو و شیرین با نگاره ی آن.......
3-3-6- بررسی و مقایسه ی نقش سفالینه با مضمون بهرام و آزاده با نگاره ی آن...........
3-3-7- بررسی نقش فتنه و گوساله..................................................................................
پیشگفتار:
توجه و علاقه ی اینجانب به این موضوع زمانی آغاز شد که می بایست برای پایان نامه ی دوره ی کارشناسی موضوعی را انتخاب می کردم ؛ برخلاف برخی دانشجویان و جو حاکم در بعضی دانشگاهها، توجه من معطوف به هنر ایران شد ؛ آنطور که منابع نشان می دهد راجع به هنر غرب از جانب مؤلفانشان به قدر کفایت کتب بیشماری تألیف شده است ؛ البته شایان توجه است که برخی مؤلفان غربی نیز در پی تحقیق و تفحص بر هنر ایران برآمدند ، ولی هنر ما را آنگونه که شایسته ی نام ایران است معرفی نکرده اند ؛ با همه این اوصاف ناگفته های بسیاری در بین تألیفات هنری بالاخص وجود داشت که مرا ترغیب کرد به هنر ایران علی الخصوص رشته تخصصی ام که سفال و سرامیک بود ، بپردازم ؛ در بین نقوش سفالینه ها اثری از فرهنگ و تمدن عظیم ایرانی را می توان یافت. شایسته بنظر می رسد یک هنرمند متعهد اولاً به محیط اطراف خود نظر داشته ، هنر مملکت خویش را بشناسد اطلاعاتی از جامعه ، فرهنگ و تمدن خود کسب کند ؛ پس از شناخت لازم و کافی به دوردست ها بنگرد ؛ و هنر و انعکاس آن را بر دیگران بشناساند . بعد از آن به هنر دیگر ملل بپردازد . نظر شخصی اینجانب این است که باید تأثیرات هنر اسلامی - ایرانی در این تحقیقات مدّ نظر قرار گیرد . وجود آثار و رؤیت آنها مرا برآن داشت که به پیوند ادبیات و سفال توجه نشان دهم و چون ادبیات نماینده فرهنگ ایرانی است و تقریباً هنرمندانی دچار از خود بیگانگی فرهنگی شده اند، موضوع رساله ی خویش را تاثیر ادبیات بر سفال دوره ی اسلامی انتخاب نمودم تا ثابت کنم هنر ایران غنی و سرشار از مضامین آموزنده است. بعد از تهیه و تکمیل رساله با وجود زحمات زیادی که برای جمع آوری و تهیه ی مطالب کشیده بودم ؛ احساس کردم ناگفته هایی درباره ی این موضوع باقی مانده و آنطور که باید حق مطلب ادا نشده است ؛ و در حد یک پروژه ی کارشناسی بصورت خام و نا پخته به این موضوع پرداخته ام سپس تصمیم گرفتم بگونه ی تخصصی تر به این موضوع در حیطه ای تقریباً مجزا اما مرتبط بپردازم ؛ نگاهی به چند نمونه اثر سفالی مشابه مرا بفکر واداشت که چرا هنرمند این نقوش را مصور کرده است ؟ ظاهر نقوش نشان می داد باید جزیان و داستانی در آن نهفته باشد به عنوان مثال داستان بهرام و آزاده چندین بار توسط هنرمندان دوره های مختلف بر سفال و نگاره ها اجرا شده است. ویژگی تصویری ظروف فوق مرا بر آن داشت که به بررسی موضوعی و محتوایی این داستان بپردازم . با مقایسه ای که بین آثار سفالی و نگاره ها ترتیب دادم ؛ دریافتم هنرمندان به ادبیات و اشعار شاعران بسیار توجه داشته اند . و گویی نوعی تبادل اطلاعات و همکاری بین هنرمندان و نگارگران وجود داشه است . و هر دو گروه از چشمه ی پر فیض ادبیات و اشعار ، جهت نقش زنی بر آثار بهره گرفته اند . در شروع پژوهش هایم با راهنمایی ارزشمند جناب دکتر شیرازی متوجه شدم باید برای شروع تحقیق مجموعه ای از کتب تاریخی ، ادبی ، نگارگری و سفال مطالعه شود .و راهنمایی های بجا و مناسب آقای رجبی در بیان تقسیم بندی فصول ، مسیر راه را برایم روشن تر نمود . با راهنمایی این عزیزان می بایست به تاریخ ادبیات ایران مراجعه، و مجموعه ای از اشعار و انواع ادبی ایران را مطالعه می کردم . زیرا در حاشیه ی کاشی ها و ظروف، اشعار خوشنویسی شده ی شاعران بزرگ و ناشناس بسیار وجود داشت و در این ارتباط خطوطی که مورد استفاده واقع شده بود مرا ملزم می داشت تا به منابع خوشنویسی و انواع خطوط نیز رجوع کنم ؛ بدلیل پیوستگی ادبیات و نگارگری و تشابه نقوش نگاره ها با سفالینه ها ، نگاره های ادوار مختلف و تأثیرات آنها نیز مورد بررسی قرار گرفت و در آخر مقایسه ی نهایی و موشکافانه ی نقوش سفالینه ها و نگاره ها مدّ نظر قرار گرفت . در مسیر جمع آوری مطالب مشکلات عدیده ای همچون کمبود منابع که متناسب با موضوع باشد ، راهم را دشوار می نمود . در جمع آوری تصاویر نیز بدلیل سیاه و سفید و بی کیفیت بودن برخی نگاره ها متأسفانه برخی تصاویر از کیفیت مطلوب برخوردار نبود و تلاش اینجانب در جمع آوری برخی تصاویر با کیفیت مثمر ثمرواقع نشد. متأسفانه هنرمندانی که در تألیف کتب مربوط به فن سفال گری کتاب هایی را به طبع رسانده اند ؛ با وجود کثرت تألیفات سرامیکی و سفالی ، باز هم جای خالی برخی مضامین که مرتبط با سفال باشد در بین کتب حس می شود . هرکدام از این بزرگواران اگر حرفی از نقوش به میان آورده اند صرفاً مربوط به مضامین ادبی می شده است ، و فقط در حد بسیار محدودی به این نکته اذعان داشته اند که : " ادبیات و اشعار شاعران مختلف چون فردوسی و ... بر آثار سفالی به کثرت قابل رؤیت است " و از ذکر نمونه ای با این عنوان اجتناب نموده اند ؛ اگر هم تصویری می آمد متأسفانه فاقد هرگونه توضیح کارشناسانه بود . البته در اندک مواردی مانند کتاب سفال اسلامی خلیلی ، بذکر یک مورد بطور تخصصی پرداخته شده بود و در برخی کتابهای قدیمی و یا مقالات جدید متأسفانه با اطلاعات نادرستی مواجه شدم که با وجود منابع قابل استناد و صحیح در رساله ی حاضر ، به این موارد اشاره نموده ام . تلاشهای آقای قوچانی در تألیفات و مقالاتی که ارائه داده اند را در ارتباط با موضوع رساله نمی توان نادیده گرفت ، بخصوص کتاب " کاشی های تخت سلیمان " ایشان در پیشرفت روند کار بسیار مفید واقع شد . اینجانب تلاش نمودم تا با گردآوری این مطالب در این رساله بطور تخصصی و کاملاً ویژه به محتوای ادبی آثار سفالی بپردازم باید این نکته را عرض کنم که جای خالی این موضوع ( بررسی نقوش روایت گری بر سفالینه ها و کاشی ها در بین کتب سفالی خالی است . ) با اینکه در جمع آوری مطالب و تدوین این رساله ، مطمئناً کاستی هایی وجود دارد، وتک تک اطلاعات و نوشته های این رساله با عشق و علاقه از کتب مختلف و مقالات گوناگون جمع آوری شده است ، و در برخی موارد که نگارنده حس کرده می تواند به درک مطلب کمک کند سعی نموده همراه با سند مطالبی را بر آن بیفزاید . ان شاء ا... خدای مهربان مرا یاری دهد تا بتوانم، با استواری قدمی هرچند کوچک در راه خدمت به هم میهنانم بردارم . در آخر از همه عزیزانی که مرا در گردآوری این رساله یاری رسانده اند از جمله جناب آقای رجبی ، استاد راهنمای بزرگوارم و جناب آقای دکتر شیرازی، استاد مشاور و استاد روش تحقیق که مرا بطور تخصصی تر با دنیای پژوهش آشنا نمود، و خانواده و همسرم که مرا در این امر، لحظه ای تنها نگذاشتند ، سپاسگزارم .
پایان نامه بررسی نقوش روایتگری در سفالینه های دوره سلجوقی تا پایان عصر تیموری
