معضل جهانی تروریسم که خطری جدی و قابل توجه برای امنیت جامعه، جان ، مال ، آزادی افراد و حرمت اماکن مقدس به شمار می رود ، امروزه بسیاری از دولت ها و ملت ها را به چالش کشیده است . لذا اتخاذ تدابیری موثر برای مقابله با طراحان ، برنامه ریزان و عوامل اقدامات تروریستی ضرورت پیدا می کند . قبل از ارائه راهکارهای مناسب در قبال تروریسم باید بیان داشت که یکی از مشکلات فرا روی مبارزه با تروریسم ، تعریف و برداشت های نادرست و تشابه و اختلاط آن با مفاهیم مشابهی همچون جرم سیاسی ، جرم سازمان یافته و اقدامات در راستای تعیین حق سرنوشت می باشد . فلذا در این تحقیق قبل از بررسی راهکارهای مبارزه با تروریسم، به بیان تعاریف موجود درباره تروریسم و تبیین و تفکیک تروریسم از موارد مشابه پرداخته ایم. از جهت دیگر با توجه به گسترش فناوری های نوین ، تروریسم نیز اَشکال نوینی به خود گرفته است که برای تعیین راهکارهای مناسب برای مقابله با آن، تبیین این اَشکال نوین نیز ضروری به نظر می رسد . با توجه به عوامل مختلف اقتصادی، سیاسی، دینی، اجتماعی و روانی که در ارتکاب اقدامات تروریستی دخیل است، راهکارهایی متناسب با این عوامل بیان شده است و در انتها و در مواقع ضرورت راهکارهای نظامی در مقابله با تروریسم مطرح گردیده است.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق ...................................................................................................................... 1
1-1- بیان مساله................................................................................................................................... 1
1-2- اهداف و ضرورت انجام تحقیق..................................................................................................... 2
1-3- سوالها وفرضیه ها........................................................................................................................ 3
1-3-1- سوالات................................................................................................................................. 3
1-3-2- فرضیات................................................................................................................................ 3
1-4- روش تحقیق............................................................................................................................... 4
1-5- پیشینه تحقیق.............................................................................................................................. 4
فصل دوم : تروریسم، تعاریف و ضوابط آن............................................................................................. 5
2-1- تاریخچه تروریسم....................................................................................................................... 6
2-2- ترور در لغت.............................................................................................................................. 8
2-3- تعاریف تروریسم...................................................................................................................... 10
2-4- نگرش‌های موجود در خصوص تعریف تروریسم........................................................................... 17
2-4-1- نگرش روش محور................................................................................................................ 17
2-4-2- نگرش سیاسی...................................................................................................................... 19
2-4-3- نگرش ایدئولوژیکی.............................................................................................................. 20
2-4-4- نگرش جنگ مدار................................................................................................................. 21
2-5- جایگاه تروریسم در اسناد بین المللی............................................................................................ 22
2-5-1- معیارهای سه گانه در تعریف تروریسم....................................................................................... 25
2-5-1-1- معیار ذهنی در تعریف تروریسم............................................................................................ 25
2-5-1-2- معیار عینی در تعریف تروریسم............................................................................................. 26
2-5-1-3- معیار مختلط در تعریف تروریسم.......................................................................................... 27
2-5-2- اهداف عمده تروریست ها با توجه به معیارهای سه گانه................................................................ 28
2-5-2-1- بر هم زدن جدی نظم و امنیت عمومی.................................................................................... 28
2-5-2-2- به خطر انداختن جان و سلامتی شهروندان (غیرنظامیان)............................................................. 28
2-5-2-3- وحشت پراکنی بین مردم..................................................................................................... 29
2-5-2-4- تاثیر گذاری بر تصمیمات دولت ها و سازمان های بین المللی.................................................... 29
2-6- علل عدم اجماع برتعریف تروریسم............................................................................................... 29
2-7- ضوابط و معیارهای شناخت عمل تروریستی.................................................................................... 33
2-7-1- انگیزه.................................................................................................................................. 33
2-7-2- رفتار خشونت آمیز................................................................................................................. 34
2-7-3- موضوعیت نداشتن بزه‌دیده...................................................................................................... 36
2-7-4- عمومیت یافتن و جهانی شدن................................................................................................... 38
2-8- ضوابط تشخیص سازمان تروریستی.............................................................................................. 39
2-9- تروریسم از دیدگاه حقوق ایران.................................................................................................... 41
2-10- دیدگاه اسلام در قبال اعمال تروریستی........................................................................................ 42
2-10-1- دیدگاه اهل سنت نسبت به تروریسم........................................................................................ 43
2-10-1-1- بررسی معنای لغوی و اصطلاحی ارهاب.............................................................................. 43
2-10-1-2- ارهاب و مفاهیم مشابه....................................................................................................... 44
2-10-2- دیدگاه تشیع نسبت به تروریسم............................................................................................... 45
2-10-2-1- محاربه........................................................................................................................... 45
2-10-2-2- بغی............................................................................................................................... 47
2-10-2-3- اغتیال............................................................................................................................ 49
2-10-2-4- فتک............................................................................................................................. 50
فصل سوم : زمینه ها، طبقه بندی و علل تروریسم....................................................................................... 53
3-1- زمینه های شکل گیری پدیده تروریسم.......................................................................................... 53
3-1-1- زمینه های تاریخی................................................................................................................. 54
3-1-2- زمینه های ایدئولوژیک........................................................................................................... 54
3-1-3- زمینه های تکنولوژیکی........................................................................................................... 55
3-2- طبقه بندی تروریسم.................................................................................................................... 56
3-2-1- طبقه بندی تروریسم بر اساس هدف و دامنه انجام عمل.................................................................. 56
3-2-1-1- انواع تروریسم از نظر هدف.................................................................................................. 57
3-2-1-1-الف- تروریسم سیاسی....................................................................................................... 57
3-2-1-1-ب- تروریسم ایدئولوژیک................................................................................................... 57
3-2-1-1-ج- تروریسم سیاه............................................................................................................... 57
3-2-1-1-د- تروریسم کور................................................................................................................ 57
3-2-1-2- انواع تروریسم از نظر دامنه انجام عمل.................................................................................... 58
3-2-1-2-الف- تروریسم داخلی......................................................................................................... 58
3-2-1-2-ب- تروریسم دولتی............................................................................................................ 59
3-2-1-2-ج- تروریسم بین المللی ...................................................................................................... 62
3-2-2- طبقه بندی تروریسم بر اساس تحول تاریخی............................................................................... 64
3-2-2-1- تروریسم سنتی.................................................................................................................. 64
3-2-2-2- تروریسم نوین................................................................................................................... 65
3-2-2-3- تروریسم در عصر جنگ اجتماعی........................................................................................ 67
3-2-2-4- تروریسم در عصر دیجیتال................................................................................................... 68
3-2-3- طبقه بندی اَشکال نوین تروریسم بر اساس ابزارهای نوین تروریستی................................................ 70
3-2-3-1- اکو تروریسم..................................................................................................................... 72
3-2-3-2- آگرو تروریسم.................................................................................................................. 72
3-2-3-3- سایبر تروریسم.................................................................................................................. 73
3-2-3-4- تروریسم رسانه ای............................................................................................................. 74
3-2-3-5- تروریسم فرهنگی............................................................................................................... 75
3-2-3-6- تروریسم رادیولوژیک........................................................................................................ 75
3-2-3-7- تروریسم شیمیایی.............................................................................................................. 76
3-2-3-8- تروریسم میکروبی ............................................................................................................. 77
3-3- رهیافت های مختلف در تحلیل علت‌یابی پیدایش تروریسم ............................................................... 78
3-3-1- رهیافت اقتصادی................................................................................................................... 78
3-3-2- رهیافت اجتماعی................................................................................................................... 80
3-3-3- رهیافت انسان‌شناختی............................................................................................................. 84
3-3-4- رهیافت دینی........................................................................................................................ 85
3-3-5- رهیافت استراتژیکی............................................................................................................... 87
3-3-6- رهیافت جرمشناختی............................................................................................................... 90
3-4- ریشه‌های تروریسم..................................................................................................................... 91
3-4-1- عوامل فردی.......................................................................................................................... 92
3-4-1-1- عدم توجه و استفاده از افراد تیز هوش و با استعداد در کارهای مثبت............................................ 92
3-4-1-2- عوامل روانی..................................................................................................................... 93
3-4-1-3- عقده احساس مظلومیت....................................................................................................... 93
3-4-1-4- عقده احساس کمبود شخصیت............................................................................................ 93
3-4-2- عوامل اجتماعی..................................................................................................................... 94
3-4-2-1- خانواده بی ثبات................................................................................................................ 94
3-4-2-2- مراکز آموزشی.................................................................................................................. 94
3-4-2-3- پیشرفت فناوری................................................................................................................. 94
3-4-2-4- فقر و توزیع ناعادلانه ثروت................................................................................................. 95
3-4-2-5- فرقه‌گرایی........................................................................................................................ 96
3-4-2-6- برداشت های نادرست از دین .............................................................................................. 96
3-4-2-7- رسانه های گروهی............................................................................................................. 98
3-4-2-8- رفتار حکومت................................................................................................................... 98
فصل چهارم : تروریسم وعناوین مشابه.................................................................................................. 100
4-1- تبیین جرایم سیاسی و تطبیق آن با جرایم تروریستی........................................................................ 100
4-2- جرایم تروریستی و جرایم سازمان یافته........................................................................................ 103
4-2-1- شناخت جرایم سازمان یافته................................................................................................... 104
4-2-2- بررسی وجوه تمایز جرایم تروریستی و جرایم سازمان یافته.......................................................... 106
4-3- تروریسم و نهضت‌های آزادی بخش........................................................................................... 110
فصل پنجم: راهکارهای مقابله با تروریسم............................................................................................. 114
5-1- راهکارهای نظامی در مقابله با تروریسم....................................................................................... 116
5-2- راهکارهای غیر نظامی در مقابله با تروریسم.................................................................................. 118
5-2-1- راهکارهای حقوقی در مقابله با تروریسم.................................................................................. 119
5-2-2- راهکارهای اقتصادی در مقابله با تروریسم................................................................................ 121
5-2-3- راهکارهای اجتماعی در مقابله با تروریسم................................................................................ 124
5-2-4- راهکارهای روانشناختی در مقابله با تروریسم ........................................................................... 125
5-2-5- راهکارهای دینی در مقابله با تروریسم..................................................................................... 126
5-2-6- راهکارهای سیاسی در مقابله با تروریسم.................................................................................. 127
نتیجه گیری .................................................................................................................................... 130
پیشنهادات ...................................................................................................................................... 133
فهرست منابع ................................................................................................................................... 135
- Abstract....................................................................................................................................... 142
بررسی علت یابی جرایم تروریستی و راههای مقابله با آن
