این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در 210 صفحه می باشد.
فهرست مطالب
فصل اول :کلیات تحقیق
مقدمه ۳
الف – بیان مسئله ۴
ب – طرح مسئله ۵
پ- سوالات تحقیق ۱۱
ت- اهداف تحقیق ۱۲
ث – اهمیت موضوع ۱۲
ج – بیان مفاهیم ۱۳
فصل دوم : پیشینه های مطالعاتی مربوط به موضوع
مقدمه ۲۱
الف – منابع جامعه شناختی : ۲۲
الف –۱- اعتیاد وخانواده ۲۲
الف -۲- نظریه های جامعه شناختی مرتبط با پدیده اعتیاد ۴۸
الف -۲-۱- نظریه انحرافات ۴۸
الف – ۲- ۲- ناکامی منزلتی ۵۰
الف -۲-۳- نظریه اختلال هنجاری ۵۰
الف -۲-۴- نظریه برچسب زنی ۵۱
الف -۳- نظریه یادگیری ۵۴
الف -۴- نظریه اوقات فراغت زیمل ۵۷
الف – ۵- بررسی علل اعتیاد ۵۸
الف ۵-۱- عوامل فردی تاثیر گذار برگرایش جوانان به مواد مخدر ۵۹
الف-۵- ۲- عوامل خانوادگی تاثیر گذار برگرایش جوانان به مواد مخدر ۶۱
الف-۵- ۳- عوامل محیطی تاثیر گذار برگرایش جوانان به مواد مخدر ۶۹
پ- منابع روانشناسی : ۸۱
ب-۱-شخصیت واعتیاد ۸۱
ب-۲- مشخصات مصرف کنندگان مواد ۸۴
ب-۳- سرنخهایی برای تشخیص اعتیاد ۸۹
ب- منابع تاریخی : ۹۰
پ -۱- تاریخچه اعتیاد در ایران ۹۰
پ- ۲- بررسی اعتیاد بعد از انقلاب اسلامی ۹۶
پ-۳- مهمترین عوامل گسترش مصرف مواد مخدر درایران ۹۷
پ-۴- وضعیت مواد مخدر درسطح جهان ۹۸
پ-۵- تاریخچه اعتیاد درجهان ۹۸
پ-۶- اعتیاد درتمدن های گذشته ۱۰۱
ت – شناخت مواد : ۱۰۶
- گروهبندی مواد اعتیاد آور
- تاریخچه ومشخصات ظاهری
- نحوه ی استعمال
- مشخصات ظاهری افراد معتاد
علایم واثرات مصرف
علائم مصرف
علایم ترک
ث- گروه معتادان گمنام (Na) : 143
ث- ۱- معتادین گمنام منبعی در خدمت اجتماع ۱۴۳
ث- ۲- چه کسانی اعضای معتادان گمنام هستند ۱۴۴
ث- ۳- گمنامی ۱۴۴
ث-۴-جلسات معتادان گمنام ۱۴۴
ث- ۵- روش کار معتادان گمنام ۱۴۵
ث- ۶- فعالیت معتادان گمنام درسطح محلی ۱۴۶
ث-۷- لیست خدمات معتادان گمنام ۱۴۶
ث- ۸- قدمهای ۱۲گانه ۱۴۶
ث- ۹- سنت های ۱۲ گانه ۱۴۷
ج- نقد وبررسی منابع موجود : ۱۴۹
ج-۱- نقد وبررسی منابع جامعه شناختی ۱۴۹
ج- ۲- نقد وبررسی منابع روانشناسی ۱۵۰
ج- ۳- نقد وبررسی منابع تاریخی ۱۵۰
فصل سوم :مبانی روش تحقیق
- مقدمه ۱۵۳
الف – روش تحقیق ۱۵۳
ب تکنیکهای گرد آوری اطلاعات ۱۵۵
ب – جامعه آماری ۱۶۷
ت- تعیین حجم نمونه ۱۶۷
ث- روش نمونه گیری ۱۶۷
ج- تعریف مفاهیم اصلی به کار رفته در تحقیق ۱۶۸
فصل چهارم : داده های تحقیق
مقدمه ۱۷۲
الف- بررسی وشناخت انواع مواد مخدر ۱۷۲
الف- ۱- بررسی انواع مواد مخدر توسط مصاحبه شوندگان ۱۷۲
الف -۲- بررسی انواع مواد مخدر سطح مصرف کنندگان تهرانی درحال حاضر ۱۷۷
ب- بررسی مشکلات اقتصادی افراد درگیر با مواد مخدر ۱۷۷
ب- ۱- بررسی مشکلات اقتصادی توسط مصاحبه شوندگان ۱۷۷
پ- بررسی مشکلات اجتماعی افراد درگیر با مواد مخدر ۱۸۰
پ- ۱- بررسی مشکلات اجتماعی توسط مصاحبه شوندگان ۱۸۰
ت- بررسی مشکلات فرهنگی افراد درگیر با مواد مخدر ۱۸۱
ت – ۱- بررسی مشکلات فرهنگی توسط مصاحبه شوندگان ۱۸۱
فصل پنجم : نتیجه گیری وپیشنهادات
الف – نتیجه گیری ۱۸۸
ب- پیشنهادات ۱۹۱
منابع ۱۹۳
چکیده :
موضوع تحقیق حاضر بررسی ویژگی اجتماعی مصرف‌کنندگان مواد مخدر می باشد در این تحقیق ابتدا انواع مواد مخدر مصرفی توسط افراد درگیر با مواد مخدر ، بررسی شده است سپس ویژگی های اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی افراد دیگر با مواد مخدر بدست آمده است . باتوجه به شرایط اجتماعی ایران ونیز خصائص افراد مصرف کننده مواد مخدر، ویژگیهای اجتماعی افراد ونوع ماده مصرفی متناسب با وضعیت موجود درایران بررسی گردیده است .
برای آشنایی به و مطالعه تحقیقات انجام شده به سراغ منابع جامعه شناسی شامل ، نظریه های جامعه شناختی مرتبط با موضوع و نیز منابع روانشناسی و گروه درمانی رفته ایم در جهت انجام این تحقیق از روش توصیفی و میدانی استفاده شده است . بنابراین با استفاده از تکنیک های مصاحبه بررس اسناد به مطالعه معتادین پرداختیم وباکمک تکنیک های مصاحبه ومشاهده ومشارکت درگروههای درمانی ترک اعتیاد ونیز مصاحبه های آزاد بااشخاص معتاد به بررسی مشکلات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی افراد درگیر با مواد مخدر پرداخته ایم .
جامعه آماری تحقیق شامل کلیه افراد معتاد در سنین مختلف و از طبقات اجتماعی مختلف با تحصیلات مختلف ، همچنین اعم از اینکه ساکنین شهر تهران بودند و یا مهاجرت به تهران داشتند ،افراد شاغل وغیر شاغل ، مجرد ومتاهل ، مطلقه ، با قومیت های مختلف اعم از لر، ترک ، کرد ، فارس وافرادی که با هرنوع مواد اعم از شیمیائی یا طبیعی استفاده کرده باشند
روش نمونه گیری به صورت نمونه معرف با تعداد سی نفر افراد مصرف کننده موادمخدر مصاحبه ها ومطالعات انجام شده است .
درپایان باتوجه به هدفهای مورد نظر در تحقیق توانستیم مواد مخدر مصرفی توسط معتادین را بررسی کنیم ، وهمچین مشکلات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی افراد درگیر با مواد مخدر بررسی به عمل آمده .
مقدمه :
در این تحقیق به بررسی ویژگیهای اجتماعی مصرف کنندگان مواد مخدر پرداخته ایم . و از آنجایی که موضوع اعتیاد یکی از دغدعه های ذهنی محقق بود و در طی دوره کارورزی بطور عمیق با فضای زندگی افراد معتاد آشنا شده است پس نیاز به بررسی همه جانبه فضای اجتماعی پیرامون شخص معتاد مطرح شد . از آنجایی که اعتیاد یکی از معضلات اصلی رو به گسترش در جامعه ما است به طور ملموس همه روزه با پی آمدها ، عوارض ، ناهنجاریهای ناشی از آن روبرو هستیم پس بر آن شدم تا به طور علمی این مشکلات را بررسی کنم . در این تحقیق جامعه آماری ، شامل افراد معتاد ترک اعتیاد کرده در تهران می باشد و در آن از روش مشاهده ، مصاحبه ، بررسی اسناد و مشارکت استفاده شده است . اطلاعات حاصل از این روشهای گردآوری شده و این اطلاعات را در فصل چهارم به طور مسبوط ملاحظه می کنید .
الف ) بیان مسئله :
- ایده آغازین :
یک روز بعد از تعطیلات نوروز استاد در سر کلاس این موضوع را مطرح کرد که شما درباره ی گروه Na چه می دانید ، چه گروهی هستند چه اقداماتی را انجام می دهند من در آن زمان کارورزی کار با گروه را انتخاب کرده بودم ولی هنوز محل کارورزی ام مشخص نبود وقتی استاد بیشتر راجع به این گروه توضیح داد و گفت که چه کارایی را انجام می دهند راغب شدم که کارورزی کار با گروه را به مطالعه و بررسی این گروه اختصاص دهم .
و در جلسات گروه شرکت کردم و کلاً با این گروه آشنا شدم . (NA گروه معتادان گمنام است ) طی این جلسات با گروه بیشتر آشنا شد و راجع به آنها اطلاعات کسب کردم و به شیوه عمل گروهی به قوانین کار با گروه آنان اشراف پیدا کردم روابط ما آنقدر گسترده شد .
که استاد قرار ملاقات را با چندین تن از اعضای گروه NA را تنظیم کردند و ما رو در رو با آن افراد ترک اعتیاد کرده بودند مصاحبه کردیم و اطلاعات بیشتری کسب کردیم و این آشنایی باعث شد که من کارورزی کار با جامعه خود را نیز با آن گروه ادامه دهم و بعد از آن هم به دلیل علاقه مندی به مشکلات معتادان و شناخت تأثیر آنان در زندگی اجتماعی موضوع پایان نامه خود را نیز درباره ی افراد معتاد انتخاب کردم چون امروزه در خانه ای نیست که حداقل یک فرد معتاد نباشد و یا آمار و ارقامی که راجع به اعتیاد جوانان و نوجوانان چاپ می‌شد و تصویر دردناکی از مشکلات اجتماعی را نشان می دهد.
در کشور رو به توسعه ایران که هنوز از صنعتی شدن و رفاه و آسایش اجتماعی چیزی ندیده است و دچارگذار و بی هنجاری ناشی از تغییر جامعه سنتی به شکل در هم ریخته کنونی است ، اضافه شدن مشکلاتی مانند اعتیاد ، ایدز ناشی از آن و سایر مسایل اجتماعی ضرورت این پرسش بیشتر مطرح شد.
چه ویژگی های اجتماعی مصرف کنندگان مواد مخدر دارند .
ب ) طرح مسئله :
امروزه مشکل اعتیاد به عنوان پدیده مهلک و مخرب که نتایجش می‌تواند اثرات بسیار سویی در زمینه های اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی جامعه داشته باشد . و معمولاً گروهی که در برابر این پدیده مهلک و خطرناک بیش از سایر گروهها آسیب پذیر است همانا در گروه جوانان یک جامعه می باشد . علل گرایش جوانان به مصرف نا به جای مواد مخدر و داروهای اعتیاد آور ممکن است انگیزه‌های گوناگونی داشته باشد و از فرهنگ دیگر و از کشوری به کشور دیگر تفاوت کند . در حال حاضر نزدیک به یک میلیون و دویست هزار نفر معتاد در کشور وجود دارد ( نشریه مبارزه با مواد مخدر ۱۳۷۶ ) که به صورت دائمی مصرف کننده مواد مخدر می باشند و هشتصد هزار نفر به صورت تفننی مصرف کننده موادمخدری می باشند
اگر به طور متوسط هر خانواده را ۵ نفر در نظر بگیریم و در دو میلیون نفر معتاد ضرب کنیم حدود ده میلیون نفر در جامعه ما درگیر با مواد مخدر و اعتیاد می باشند.
میدانیم که چگونه یک فرد تحت تأثیر عوامل محیطی ، ویژگیهای خاصی پیدا می‌کند و تغییر رفتار ، گفتار و اعمال فرد اگر نگوئیم نا ممکن بسیار مشکل است و حتی در اثر ترک آن شرایط و محیط پس از گذشت سالهای آن ویژگی و اثرات محیط در فرد تداوم دارد و اهمیت توجه به جوان و اعتیاد و خطاهایی که از او صادر می گردد تا حدودی روشن می شود .
اگر ما به خطای یک جوان که چندان مهم هم نباشد با دقت و تأمل توجه نکنیم و بگونه ای او را نسبت به خطایی که مرتکب شده آگاه نگردانیم راه را برای ارتکاب خطاهای بزرگتر و اعتیاد هولناک تری باز کرده ایم البته بسیاری از رفتارهای اعتیادزا که اکنون از ناحیه جوان صادر می گردد بعلت ناآگاهی و عدم شناخت صحیح جوان از عواقب و نتایج انحراف پدید می‌آید که منجر به استفاده از مواد مخدر که عدم آگاهی عمومی محیط این امر را تقویت می کند اهمیت توجه به اعتیاد جوانان از این جهت نیز قابل بررسی است جوانی که امروزه مرتکب استفاده از مواد مخدر می شود .
بی شک در سنین بالاتر بی باکانه مرتکب جنایتهای بزرگتر می شود و با تجاربی که در ا ین زمینه مرتکب کرده و آلوده تر شده ، شرایط خطرناک می شود و ضرورت آن نیز از آن جهت است که جوانان در حال گذر از این مرحله هستند و در آینده نزدیک دیگر انرژی و توان را ندارند تا در جهت پویایی زندگی خویش و بقا و پویایی جامعه قابل استفاده و بهربرداری قرار دهند بنابر این با توجه به اهمیت گذر زمان و بزرگی و پیشرفت مسئله اعتیاد پیشگیری از این امر مهم و بسیار ضروری به نظر می رسد .
برخی از شواهد تربیتی و روانشناسی حاکی از آن است که تربیت خانوادگی و فقدان نظام اجتماعی نهاد خانواده و ناکارآمدی برخی والدین اجتماع پذیریهای ناشایسته از سوی دوستان و همسالان و عوامل نامطلوب دیگر جلو ارتقاء ، سطح کیفی ، تعلیم و تربیت فرزندان جوامع اجتماع را گرفته و گاهی چنان سد راه کرده که این جوان نو پا از حرکت مطلوب بازداشته است و به سوی انحراف و کجروی روی آورده در پی افراد در سوء استفاده از مواد در برآید مواد مخدر بر اندام نیروی انسانی پویا و فعال جامعه اثر نامطلوب دارد که نهایتاً استفاده مستمر علاوه بر نابود شخص ، به تخریب اقتصاد ، اجتماع ، اضمحلال فرهنگ و توسعه سقوط و انقراض هویت ملت و مملکت خواهد انجامید. معایب و مضرات اعتیاد علی الخصوص در جوانان بر کسی پوشیده نیست شیوع و گسترش مواد مخدر در میان نسل جوان و جوانی که سرمایه انسانی کشور را تشکیل می دهد مانع رشد و یا پیشرفت و توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی کشور گشته و دور باطل توسعه نیافتگی را پدید می آورد
به طور کلی مسئله اعتیاد به قدری گسترده است که نه فقط تمامی جنبه های زندگی بشر بلکه ارکان هستی و شخصیت خانوادگی ، اجتماعی اقتصادی و فرهنگی را تحت شعاع قرار داده آسیب های بسیار جدی اعم از طلاق ، متواری شدن کودکان از خانواده ، افسردگی ، انواع بیماریهای به ویژه ایدز و دهها نوع آسیب دیگر را پدید آورده از طرف دیگر انسان همیشه نوع گرا بوده و ذاتاً طالب تنوع ترقی و بدیع گرایی است این خصوصیات اساس پیشرفت انسان را تشکیل داده و به توسعه و تکامل در نهایت به زندگی سعادتمندانه خواهد انجامید اما اعتیاد به عنوان مهم ترین مانع و آفت و عامل انحطاط در مقابل این ترقی و پیشرفت قرار داد جامعه را از داخل میان پوچ و ساکن در نهایت ساقط می نماید این جامعه نه اینکه به توسعه پیشرفت نمی‌رسد بلکه نابود نیز خواهد شد .
فقر پدیده اجتماعی و رابطه آن با اعتیاد :
با کمال تأسف دیده شده که بیشترین معتادان هر جامعه را افراد فقیر تشکیل می دهند مثلاً افرادی که در مرحله های شلوغ و پر جمعیت شهرهای صنعتی و تجاری زندگی می کنند .
بیشترین درصد معتادان در شهر تهران هستند . البته نمی توان گفت بین فقر و اعتیاد رابطه مستقیم وجود دارد چون در هر جامعه عده زیادی از مردم فقیرند ولی معتاد نیستند علتهایی که این افراد را به این راه می کشانند یکی محرومیت های ناشی از فقر است که تنها راه فرار از این ناراحتی ها را مصرف مواد مخدر می داند عامل دیگر اینکه تولید کنندگان سعی می کنند عوامل توزیع را از اینگونه افراد انتخاب کنند.
چون اولاً علت فقر ، تخصص و حرفه ای ندارند و در نتیجه بازارکارشان بی رونق است . عوامل تولید سعی می کند اول آنان را معتاد می کنند و بعد از آنان برای فروش مواد مخدر استفاده نمایند چون کاری از بدون زحمت با درآمد نسبتاً خوب و در عین حال به تخصص هم نیاز ندارند . و بعد از مدتی فروش و توزیع برای شناخت ناشی از فقر آموزشی که خود از فقر خانوادگی ناشی می شود علت دیگری برای کشش در این راه است چون خوشبختانه بین میزان آگاهی و شناخت یا حدود تحصیلات و اعتیاد مردم رابطه معکوس وجود دارد . هنوز هم درصد افراد تحصیل کرده معتاد به قدری پایین است که از لحاظ آماری چشمگیر نیست میزان آموزش در مورد دیگر انحراف اجتماعی هم همین نتیجه را دارد .
عوامل اجتماعی و رابطه آن با اعتیاد :
۱ – در دسترس بودن مواد مخدر :
یکی از مهم ترین عوامل اعتیاد است چون چیزی به آسانی در اختیار دارد گرایش به آن آسان تر صورت می پذیرد .
۲– نابرابریهایی اقتصادی و اجتماعی :
اختلافات طبقاتی در هر جامعه بی ایمانی بیشترین افراد آن جامعه نسبت به شرایط موجود منتهی می شود و همین بی ایمانی نسبت به شناخت اجتماعی در گرایش به اعتیاد تأثیر بسزایی دارد . تا شکاف و فاصله طبقاتی کم شود اعتیاد در جامعه کاهش نخواهد یافت .
۳ – تسلط گروههای اقلیت نژادی :
در جامعه ای که اقلیت حاکم بر اکثریت افراد جامعه به صورت یک پدیده اجتماعی درآمده باشد و گروه اکثریت قدرت مقابله با آنان را نداشته باشند در مقابله با این بی عدالتی نمی توانند بی تفاوت بنشیند و اگر مردم ایمان قوی نداشته و یا ایدئولوژی خاصی در آن جامعه ، برای تغییر وضع موجود نباشد برای رهایی از این محرومیت های اقتصادی و اجتماعی ممکن است به مواد مخدر روی آورد و تا مدتی خود را از واقعیت های تلخ این جهان دور نگه دارد بدیهی است تکرار این عمل به اعتیاد منجر می شود .
۴ – بیکاری :
به عنوان یک پدیده اجتماعی زمینه مسائدی برای انحراف به ویژه اعتیاد است افراد بیکار چون بیشترین اوقات خود را در قهوه خانه ها یا تریا ها می گذرانند و این گونه اماکن بهترین و مناسب ترین جا برای فروش و مصرف مواد مخدر است .
در نتیجه برای گرایش و کشش به طرف اعتیاد عامل مساعدی به شمار می آیند که در اصل از بیکاری مردم ناشی می شود زیرا یکی از مواردی که در هنگام تحقیق ، نظر مرا جلب کرد وجود این قبیل اماکن عمومی برای مصرف مواد مخدر بود .
عوامل متعددی در اتیولوژی سوء مصرف و اعتیاد مؤثر هستند که در تعامل با یکدیگر منجر به شروع مصرف و سپس اعتیاد می شود این عوامل دارای تقسیمات است به شرح زیر :
عواملی که مربوط به خود فرد است :
عبارتند از : کمبود اعتماد به نفس ، تمایل به اعمال زشت و خلاف ، ناراحتی های روانی ( اسکیزوفرنیا ، فوبی ، مانیا ، افسردگی اساسی ، اختلالات شخصیت اجتماعی ) درد یا بیماریهای جسمی ، نظر مثبت به مصرف مواد داشتن ، زمینه ارثی ، مورد خشونت قرا رگرفتن و وضعیت بد تحصیلی و ….
- عواملی که مربوط به خانواده فرد و اطرافیان است :
عبارتند از : مصرف مواد توسط افراد خانواده ، رها کردن فرزند به حال خود ، تشنج و درگیری در خانواده دوستان معتاد ، طرد شدن از سوی معلمین ، دسترسی آسان به مواد و فشارهای ناشی از محیط .
حال برای آنکه بخواهیم رابطه نوع ماده مخدر و گرایش به آن را بدانیم باید انواع مواد را بشناسیم یا که در اینجا فقط اشاره ای به انواع مواد می شود و در فصلهای بعدی به طور مفصل به شرح آن خواهم پرداخت ۰
مواد توان افزا : که به نام محرک زا نیز معروفند :
آمفتامین ، کوکائین ، خات ، گیاه کوکا ، کراک .
مواد سستی زا یا مخدر :
گیاه خشخاش ، تریاک ، سوخته تریاک ، شیوه تریاک ، مرفین ، هروئین
مواد توهم زا :
گیاه شاهدانه ، کراس ، بنگ ، چرس ، حشیش ، ماری جوانا ، ال اس ری
داروه های مسکن ، خواب آور و آرام بخشها :
پاربیتوراتها ، بنزودیازپام
حال که انواع مواد مخدر را شناختیم به این نکته نیز اشاره می کنم که نحوه مصرف هر یک از این مواد متفاوت است .
به طور کلی چند روش مصرف وجود دارد که عبارتند از :
تزریق ، خوردن ، تدخین ، استنشاق . حال که انواع مواد را شناختیم می توانیم بگویم که مواد مخدر تنها مربوط یک قشر خاصی نمی باشد بلکه همه افراد چه در قشر بالای اجتماعی چه در قشر متوسط اجتماع و چه در قشر پایین اجتماع احتمال می رود که گرایش به مواد مخدر را داشته باشد.
یعنی در این سه طبقه افراد می توانند به صورت دائمی یا تفننی از ماده استفاده کنند ، اگر از مصرف کنندگان ماده مخدر بپرسیم که شد گرایش به مواد مخدر پیدا کردید هر کدام عاملهای مختلفی را در زندگی مؤثر به گرایش به اعتیاد می دانند . امروز با توجه به گستردگی مواد مخدر جوانان اکثر گرایش به این دارند که بیشتر از مواد صنعتی استفاده کنند چون نحوه ی مصرف کردن آن نیز راحت است و ابزار زیادی نیاز ندارد .
پ ) سوالات تحقیق :
۱- انواع مواد مخدر چیست ؟
۲ – مشکلات اقتصادی افراد درگیر با مواد مخدر چیست ؟
۳ – مشکلات اجتماعی افراد درگیر با مواد مخدر چیست ؟
۴ – مشکلات فرهنگی افراد درگیر با مواد مخدر چیست ؟
ت) اهداف تحقیق :
۱- بررسی و شناخت انواع مواد مخدر .
۲- بررسی مشکلات اقتصادی افراد درگیر با مواد مخدر.
۳- بررسی مشکلات اجتمادی افراد درگیر با مواد مخدر .
۴ – بررسی مشکلات فرهنگی افراد درگیر با مواد مخدر .
پایان نامه بررسی ویژگیهای اجتماعی مصرف کنندگان مواد مخدر
